Ένας εχθρός του λαού

Ο Τόμας Στόκμαν, γιατρός μιας λουτρόπολης, ανακαλύπτει ότι το ιαματικό νερό των πηγών της πόλης του, όπου καταφεύγουν χιλιάδες τουρίστες για να θεραπευθούν, είναι μολυσμένο από τα εργοστάσια που βρίσκονται κοντά. Αμέσως, γράφει ένα άρθρο και ενημερώνει τους δημοσιογράφους της τοπικής εφημερίδας, οι οποίοι αρχικά συμφωνούν να το δημοσιεύσουν. Κατόπιν, ενημερώνει τον δήμαρχο, που τυγχάνει να είναι και αδερφός του. Όταν όμως η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία, συμπεριλαμβανομένου και του εκδότη της εφημερίδας, αντιλαμβάνονται το κόστος της αποκάλυψης αυτής, «συνεργάζονται» για να συγκαλύψουν τη δημοσιοποίηση. Στην ανοιχτή «συνέλευση του λαού» που καλεί ο γιατρός, οι πολίτες, είτε από ιδιοτέλεια είτε επηρεασμένοι από τις αγορεύσεις των δημαγωγών πολιτικών, αρνούνται να υποστηρίξουν τον γιατρό και δέχονται να αποσιωπηθεί η αλήθεια.

Ο Ίψεν με το έργο του αυτό, όχι μόνο αμφισβητεί την ηθική και πνευματική ικανότητα της πλειονότητας του λαού να κρίνει πολιτικά, να επιλέγει και να αποφασίζει ώριμα, αλλά αποδεικνύει περίτρανα και την αντιφατική συμπεριφορά του «μικροαστού», ο οποίος αμυνόμενος, υπερασπίζεται το πλειοψηφικό σύστημα την ίδια στιγμή που συμφωνεί ότι η πλειονότητα του λαού είναι βλάκες. Εξαγόμενο συμπέρασμα: μας κυβερνούν οι αποφάσεις της πλειονότητας ενός λαού που πιστεύει ότι η πλειονότητά του είναι βλάκες!

Ο Ίψεν όμως προχωράει ακόμα περισσότερο τη σκέψη του. Στο «Ένας Εχθρός του Λαού» δεν υπονομεύει μόνο το πλειοψηφικό σύστημα της δημοκρατίας, αλλά στοχάζεται και πάνω στις προϋποθέσεις και τις συνθήκες μέσα από τις οποίες ένας λαός -ή καλύτερα η πλειονότητα του λαού- μπορεί να μορφωθεί και να ωριμάσει πνευματικά, ιστορικά, κοινωνικά, πολιτικά, ώστε με τις επιλογές του να μην διαψεύδει τον ίδιο του τον εαυτό.

Το «Ένας Εχθρός του Λαού» είναι ένα επικίνδυνο έργο, καθώς βάζει μπροστά μας ένα καθρέφτη και με τρόμο ανακαλύπτουμε τόσο τις ατέλειές μας ως πολιτικά και κοινωνικά όντα, όσο και την αδυναμία μας να ανακαλύψουμε ένα σύστημα διακυβέρνησης δίκαιο και αποτελεσματικό.

Έντρομοι αναρωτιόμαστε αν τελικά η «Δημοκρατία» -όπως εφαρμόζεται- ως πολίτευμα, μπορεί να αποτελέσει εχέγγυο για μια αξιοκρατική, δίκαιη, αλληλέγγυα και ελεύθερη κοινωνία, όταν αυτή -η δημοκρατία- στηρίζεται στην επιπόλαια, απαίδευτη, χειραγωγούμενη και διεφθαρμένη πλέον πλειοψηφία.

Και έκπληκτοι ανακαλύπτουμε ότι τελικά, η περιβόητη «Δημοκρατία» είναι ένα ατελέστατο σύστημα, ανίκανο να διαχειριστεί με κάποια δικαιοσύνη τις πολύπλοκες οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις που διέπουν τη ζωή μας.

Και ο τρόμος γίνεται ακόμα μεγαλύτερος, όταν από κάποια κέντρα που αποφασίζουν για τις ζωές μας, «προτείνεται» μια άλλη πιθανή λύση… Ο φασισμός….