Η Θεσσαλονίκη ξυπνά: Μια νίκη της πόλης απέναντι στον κακό εαυτό της

Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη, αλλά ζω πάνω από 20 χρόνια στην Αθήνα. Πλέον επισκέπτομαι την πόλη μου για λίγες μέρες κάθε μήνα. Ξέρω πότε και πώς θα παραγγείλω σουβλάκια ή σάντουιτς ή καλαμάκια. Αυτή η απόσταση –της καθημερινότητας αλλά και του βλέμματος– μου έδωσε μια άλλη προοπτική: μπορώ να δω τι αλλάζει και τι μένει ίδιο, τι προχωρά και τι σκαλώνει. Δεν το καταλαβαίνω μόνο εγώ, αλλά και όσοι έχουν την εμπειρία μιας διττής ταυτότητας. Μπορείς να δεις πιο καθαρά και τις αγκυλώσεις της πολιτείας – αλλά και τις αγκυλώσεις των ίδιων των Θεσσαλονικέων. Όμως κάτι έχει αρχίσει να κινείται. Η πόλη δείχνει να βγαίνει από τον επαρχιωτισμό της. Και αυτό είναι εμφανές.

Σε λίγους μήνες ξεκινά η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης. Το ετήσιο αυτό ραντεβού δεν είναι απλώς μια διοργάνωση: είναι παραδοσιακά η σκηνή όπου κάθε κυβέρνηση εξαγγέλλει οράματα, υποσχέσεις και έργα για τη Θεσσαλονίκη και τη Βόρεια Ελλάδα. Από το μετρό μέχρι την Εγνατία, από το flyover μέχρι τη θαλάσσια συγκοινωνία, η πόλη έχει ακούσει τα πάντα. Κυρίως όμως έχει χορτάσει λόγια.

Τα τελευταία χρόνια, για να είμαστε δίκαιοι, κάτι φαίνεται να κινείται.

Έργα δρομολογούνται, αποφάσεις παίρνονται. Υπάρχει μια αίσθηση πως η πόλη βγαίνει από την αδράνεια. Αλλά δεν φτάνει αυτό. Αν η Θεσσαλονίκη θέλει να σταθεί επάξια ανάμεσα στις σύγχρονες ευρωπαϊκές μητροπόλεις, χρειάζονται τομές και αλλαγές προτεραιοτήτων. Χρειάζονται πράγματα που δεν επιβάλλονται από τα πάνω, αλλά αναδύονται μέσα από τις ανάγκες και τη δυναμική των πολιτών της.

Η εμπειρία ενός πράσινου μέλλοντος στη Θεσσαλονίκη

Τον περασμένο Μάιο, επέστρεψα στη Θεσσαλονίκη για να παρακολουθήσω τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου. Εκεί, μέσα στον θόρυβο και την κίνηση του εκθεσιακού κέντρου, υπήρχε ένα σημείο που μου άλλαξε τη γνώμη για την ανάπλαση της ΔΕΘ: ένα περίπτερο-όαση που παρουσίαζε την πρόταση για τη μετατροπή της ΔΕΘ σε πάρκο πρασίνου. Με ήχους, εικόνες και αληθινά φυτά, σε λίγα μόλις τετραγωνικά κατάφερε να δημιουργήσει την αίσθηση ενός μελλοντικού δημόσιου χώρου, μέσα στην καρδιά της πόλης. Όσοι περάσαμε από εκεί νομίζω βγήκαμε έξω και υπογράψαμε χωρίς δεύτερη σκέψη το σχετικό ψήφισμα. Δεν ξέρω αν την ίδια εμπειρία είχε και ο πρωθυπουργός, ή αν πείστηκε από την πίεση των πολιτών, όμως η αλλαγή στάσης ως προς την ανάπλαση της ΔΕΘ είναι κάτι παραπάνω από καλοδεχούμενη. Είναι μια νίκη της πόλης απέναντι στον κακό της εαυτό.

Η ΔΕΘ ως τομή

Η ανάπλαση του εκθεσιακού κέντρου της ΔΕΘ, όπως αρχικά είχε σχεδιαστεί, απειλούσε να καταδικάσει σε μόνιμη ασφυξία το πολυτιμότερο εναπομείναν οικόπεδο στο κέντρο της πόλης. Αντί για πράσινο και δημόσιο χώρο, προοριζόταν για ένα σύμπλεγμα κτιρίων που δεν απαντούσε στις ανάγκες της πόλης, αλλά στις απαιτήσεις μιας αγοράς που βλέπει κάθε τετραγωνικό ως προϊόν προς εκμετάλλευση.

Η αλλαγή πλεύσης, έστω και καθυστερημένη, είναι αποτέλεσμα πίεσης: της κοινωνίας των πολιτών, της επιστημονικής κοινότητας, αλλά κυρίως της συντονισμένης στάσης της δημοτικής αρχής. Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, η πόλη δεν δέχεται παθητικά ό,τι της έρχεται από τα υπουργεία, αλλά το διαπραγματεύεται, το αναλύει και το μετατρέπει σε ευκαιρία.

Με τη νέα πρόταση παραχωρείται μόλις το 25% του οικοπέδου για εκθεσιακή χρήση, ενώ 120 στρέμματα αποδίδονται σε πράσινο, δημιουργώντας τον μεγαλύτερο ενιαίο δημόσιο χώρο στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Αν τελεσφορήσει και η παραχώρηση του Γ.Σ.Σ. στον Δήμο, το πάρκο αυτό θα επεκταθεί, διασυνδέοντας τη ΧΑΝΘ, το Πεδίο του Άρεως (συνονόματο) και την Αγία Φωτεινή σ’ έναν ενιαίο πνεύμονα πρασίνου.

Αν η Θεσσαλονίκη θέλει να σταθεί επάξια ανάμεσα στις σύγχρονες ευρωπαϊκές μητροπόλεις, χρειάζονται τομές και αλλαγές προτεραιοτήτων

Της Σαλονίκης μοναχά της πρέπει το καράβι

Η Θεσσαλονίκη είναι παραθαλάσσια πόλη, αλλά συμπεριφέρεται σαν να μην έχει θάλασσα. Κι όμως, εδώ και σαράντα χρόνια, μια ιδέα επανέρχεται με συνέπεια και επιμονή: η Θαλάσσια Αστική Συγκοινωνία. Από το 1985, όταν την παρουσίασε για πρώτη φορά ο συγκοινωνιολόγος Σπύρος Βούγιας, μέχρι και σήμερα, η πρόταση πέρασε από πολλά κύματα. Τώρα όμως, περισσότερο από ποτέ, δείχνει ώριμη, τεχνικά εφικτή και οικονομικά βιώσιμη.

Η πρόταση, που έχει κατατεθεί από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, περιλαμβάνει έξι στάσεις: Πλατεία Ελευθερίας, Δημαρχείο, Μέγαρο Μουσικής, Μαρίνα Καλαμαριάς, Αεροδρόμιο και Νέοι Επιβάτες. Με ηλεκτρικά ταχύπλοα σκάφη, η διαδρομή από τους Νέους Επιβάτες στο κέντρο δεν θα ξεπερνά τα 20 λεπτά.

Δεν πρόκειται απλώς για ένα φιλόδοξο σχέδιο, αλλά για μια πραγματική μεταφορική λύση: ευχάριστη, αξιόπιστη, περιβαλλοντικά φιλική, με δυνατότητα εξυπηρέτησης χιλιάδων επιβατών καθημερινά. Οι μελέτες έχουν ολοκληρωθεί, η χρηματοδότηση έχει αρχίσει να εξασφαλίζεται, και το μόνο που απομένει είναι η απόφαση υλοποίησης.

Όπως είπε πρόσφατα και ο δήμαρχος Στέλιος Αγγελούδης, «η ΘΑΣ δεν είναι απλώς ένα μέσο, είναι μια νέα εικόνα της πόλης». Και πράγματι: μια πόλη που κινείται πάνω στο νερό είναι μια πόλη που ανοίγει το βλέμμα της, που ονειρεύεται διαφορετικά.

Το λιμάνι και το τρένο: η μεγάλη χαμένη σύνδεση

Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης είναι κομβικό. Έχει δυνατότητες να λειτουργήσει ως κέντρο διασύνδεσης με τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, αλλά παραμένει σε μεγάλο βαθμό αποκομμένο. Για να αξιοποιηθεί πλήρως, πρέπει να συνδεθεί σιδηροδρομικά με τον κεντρικό σταθμό και με τις υπόλοιπες πόλεις της Βόρειας Ελλάδας. Και να ενισχυθούν οι ακτοπλοϊκές συνδέσεις με τα νησιά όλο τον χρόνο.

Μόνο έτσι η Θεσσαλονίκη θα μπορέσει να λειτουργήσει ως μητρόπολη του Νότου — όχι απλώς ως συμπρωτεύουσα, αλλά ως ενεργός κόμβος εμπορίου, πολιτισμού και κινητικότητας.

Thess INTEC: Ένα στοίχημα για την καινοτομία

Ελλάδα, λέγαμε παλιά, δεν είναι μόνο η Αθήνα. Και σήμερα μπορούμε να πούμε πως η ανάπτυξη δεν είναι μόνο το Ελληνικό. Υπάρχει και το Thess INTEC. Και μπορεί να είναι ακόμη πιο ενδιαφέρον, γιατί δεν υπόσχεται καζίνο και εμπορικά κέντρα, αλλά ένα μέλλον με νέες ιδέες, τεχνολογίες και ευκαιρίες για τους νέους ανθρώπους.

Στην ανατολική είσοδο της πόλης, στήνεται σταδιακά το Thess INTEC: ένα τεχνολογικό πάρκο 4ης γενιάς που φιλοδοξεί να συνδέσει πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και επιχειρήσεις σε έναν κοινό χώρο εφαρμοσμένης καινοτομίας. Από την καθαρή ενέργεια και την τεχνητή νοημοσύνη, μέχρι τη νανοτεχνολογία και τη μεταφορά, ήδη έχουν συναφθεί συμφωνίες συνεργασίας με διεθνή πάρκα και ελληνικές εταιρείες.

Από τις εξαγγελίες στις πράξεις

Η πόλη δεν χρειάζεται άλλες υποσχέσεις. Χρειάζεται σχέδιο, συνέχεια και πίστη. Χρειάζεται πολιτική βούληση που να υπερβαίνει εκλογικά ημερολόγια. Και ευτυχώς, αρχίζει να φαίνεται ότι αυτή η πίστη επιστρέφει. Η Θεσσαλονίκη ξυπνά. Και όταν ξυπνά μια πόλη, ξυπνούν και οι άνθρωποί της. Και αυτό είναι ήδη μια νίκη.