Ο καζαντζακικός Ζορμπάς (Διόπτρα), ένας αναπάντεχος Ερντογάν (Anubis) και ο αιώνιος Κόσμος της Σοφίας (Αλεξάνδρεια / Μεταίχμιο)
Τα graphicnovels είναι κόμικς. Και τα κόμικς είναι από τους ομορφότερους τρόπους που επινόησε ο άνθρωπος για να αφηγείται ιστορίες. Συνδυάζουν λόγο και εικόνα (αλλά συχνά και ήχο — ή μάλλον… ήχους!), δίνουν εκπληκτικές δυνατότητες μοντάζ, αρχιτεκτονικής και «ολιστικής» αφήγησης (ας μας συγχωρεθεί ο όρος), τέτοιας που η πεζογραφία—αλίμονο— δεν μπορεί καν να ονειρευτεί (ή, αν το επιχειρήσει, αυτοκτονεί). Μπορεί να το κάνει ο κινηματογράφος, αλλά μόνο με πολλά χρήματα και συνήθως πολυπρόσωπα συνεργεία. Και σε μία οθόνη, όχι στα χέρια σου. Ίσως μάλιστα να είναι —σε μιαν άλλη μορφή, ακόμη πιο σύνθετη— και το μέλλον της λογοτεχνίας. Ίσως. Για την ώρα, τα κόμικς, η πιο παρεξηγημένη από τη διανόηση μορφή τέχνης, είναι εδώ, πιο δυναμικά από ποτέ. Και τα graphicnovel, που ξεκίνησαν όταν τα εβδομαδιαία ή μηνιαία τεύχη ενός λαϊκού «χάρτινου ήρωα» μαζεύονταν σε μία επίτομη έκδοση, αλλά γρήγορα αυτονομήθηκαν από τον περιοδικό Τύπο και έγιναν πολυσέλιδα «εικονογραφημένα μυθιστορήματα», είναι ΒΙΒΛΙΑ.
Τρία τέτοια πολύ όμορφα, πολύ ξεχωριστά βιβλία παρουσιάζουμε σήμερα. Είναι πέρα για πέρα διαφορετικά μεταξύ τους. Μόνο τους κοινό, ότι κυκλοφόρησαν σχεδόν ταυτόχρονα, και ότι είναι μεγάλες, χορταστικές, πραγματικά περιποιημένες εκδόσεις.
Μια έκδοση που, πριν αρχίσεις καν να την ξεφυλλίζεις, τη χαζεύεις για ώρα. Δεν έχουμε ξαναδεί κάτι παρόμοιο, και από όσο ξέρουμε δεν έχει γίνει ξανά κάτι παρόμοιο στην Ελλάδα. Ο Soloupδεν διασκευάζει, εδώ, τον Ζορμπά του Καζαντζάκη: υπό μία έννοια, τον ξαναγράφει. Κάνει μια τρομερά δημιουργική δουλειά ΠΑΝΩ στον Ζορμπά, περιποιώντας ύψιστη τιμή στον καζαντζακικό αρχετυπικό ήρωα. Και, κυρίως: τα καταφέρνει. Δεν ήταν καθόλου εύκολο αυτό, για μία σειρά από λόγους. Αλλά κυρίως, βέβαια, γιατί ο αναγνώστης, ακούγοντας και μόνο τη λέξη «Ζορμπάς», φέρνει στο μυαλό του τον Άντονι Κουίν. Είχε λοιπόν πολλά να ξεπεράσει ο Soloup για να γράψει, να σκηνοθετήσει και να σχεδιάσει το όραμά του, να μιλήσει για τον Καζαντζάκη, για τον Ζορμπά, για την τέχνη… και για όλα τα απ’ ανάμεσα. Του βγάζουμε το καπέλο. Σπουδαίο βιβλίο, που έρχεται να προστεθεί στα Άπαντα του Καζαντζάκη που κυκλοφόρησε η Διόπτρα σε νέες, κάτι παραπάνω από απλώς καλαίσθητες εκδόσεις. Να θυμίσουμε μόνο ότι, και πάλι βέβαια από τη Διόπτρα, κυκλοφορεί και ο «Καπετάν Μιχάλης» σε graphic novel, σε σενάριο και σχέδιο του Παναγιώτη Πανταζή, του γνωστού Pan Pan.Δεν το έχουμε δει ακόμα, αλλά ξέρουμε τη δουλειά του Pan Pan. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι τα δύο αυτά κόμικς θα μεταφραστούν και θα κυκλοφορήσουν στο εξωτερικό. Μακάρι!
Αυτό είναι το πιο αναπάντεχο graphic novel που θα περίμενε κανείς, και έρχεται μάλιστα σε μια περίοδο που το όνομα του Ερντογάν είναι περισσότερο από ποτέ στην επικαιρότητα — μόλις προχθές, άλλωστε, ήταν και στην Αθήνα. Ο Can Dündar, που υπογράφει το σενάριο, είναι Τούρκος δημοσιογράφος και συνεργάτης της Washington Post, που ζει πλέον εξόριστος στη Γερμανία. Όπως διαβάζουμε, αφιέρωσε πολλά χρόνια έρευνας για τη συγγραφή αυτής της βιογραφίας του Ερντογάν.Στο ασπρόμαυρο σχέδιο βλέπουμε τον Αιγυπτιο-Σουδανό σχεδιαστή Anwar — εξαιρετικά μελάνια, μας άρεσε πολύ η δουλειά του. Σκοπός τους, όπως επίσης διαβάζουμε,«δεν είναι να καταδικάσουν ή να κατακρίνουν, αλλά να παραθέσουν τα γεγονότα, ρίχνοντας φως στην πολυσύνθετη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα της Τουρκίας». Βρίσκουμε πολύ ενδιαφέρουσα αυτή τη δουλειά, ειδικά όταν την υπογράφει ένας γενναίος δημοσιογράφος.Το βιβλίο καταγράφει τα πρώτα βήματα του Ερντογάν στο πολιτικό τοπίο της χώρας, μέχρι και την καθιέρωσή του.«Ο Can Dündar είναι ένας δημοσιογράφος με αξιοσημείωτο θάρρος», έγραψε ο Ορχάν Παμούκ για τον συγγραφέα, ενώ το βιβλίο τιμήθηκε με το Atomium Comic Strip Prize (2022).
Οι παλαιότεροι θα θυμούνται ασφαλώς τον «Κόσμο της Σοφίας» του Νορβηγού Jostein Gaarder, ένα «μυθιστόρημα φιλοσοφικής μάθησης» που κυκλοφόρησε το 1991, έγινε παγκόσμιο εκδοτικό φαινόμενο,μεταφράστηκε σε δεκάδες γλώσσες και έγινε παντού (και στην Ελλάδα, όταν εκδόθηκε από τον Λιβάνη το 1994) πελώριο μπεστ-σέλερ.Βρίσκουμε τη μεταφορά του σε graphic novel πολύ σπουδαία υπόθεση. Πέρυσι είχαμε διαβάσει τον πρώτο τόμο(«Ο κόσμος της Σοφίας. 1: Η φιλοσοφία από τον Σωκράτη στον Γαλιλαίο»), και μόλις τώρα κυκλοφόρησε και ο δεύτερος, συμπληρώνοντας το έργο. Όλες οι σημαντικές φιλοσοφικές ιδέες, από τον αρχαίο κόσμο μέχρι σήμερα, παρουσιάζονται με τον πιο χαριτωμένο, όμορφο, γλυκό και μοντέρνο τρόπο χάρη στη μοναδική και αξεπέραστη ηρωίδα του βιβλίου, τη Σοφία Αμούνδσεν.(Και βέβαια χάρη στο σενάριο και το σχέδιο!) Όσοι δεν ξέρουν το βιβλίο του Gaarder είναι ευκαιρία να το μάθουν τώρα διαβάζοντας το δίτομο κόμικς. Όσοι έχουν παιδιά γύρω στα εννιά-δέκα και πάνω, να το πάρουν χθες. Και να το διαβάσουν μαζί, ή τέλος πάντων παράλληλα. Θα ενθουσιαστούν και οι μεν, και οι δε. Και θα έχουν μπροστά τους, αν θέλουν, άπειρες ώρες ποιοτικής συζήτησης.
22°
