Το BookPoint στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης - Όσα ξέρουμε για την πλατφόρμα με τα χιλιάδες βιβλία

Από τις 8 έως τις 11 Μαΐου, η Θεσσαλονίκη μεταμορφώνεται για ακόμη μια φορά στο επίκεντρο του εκδοτικού σύμπαντος, φιλοξενώντας τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου. Με φετινό σύνθημα την «Α(Ι)νθρώπινη Δημιουργικότητα» η διοργάνωση θέτει στο επίκεντρο των συζητήσεων την πρόκληση της Τεχνητής Νοημοσύνης στις πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις της.

Συγγραφείς, μεταφραστές, εικονογράφοι, εκδότες, βιβλιοπώλες και αναγνώστες συναντιούνται στη μεγάλη γιορτή στην οποία τιμώμενη χώρα για το 2025 είναι η γειτονική μας Ιταλία. Ο ΟΣΔΕΛ θα συμμετάσχει και αυτή τη χρονιά στη ΔΕΘΒ με το BookPoint, την πιο σύγχρονη και ενημερωμένη, βιβλιογραφική βάση της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής, η οποία αναδεικνύεται ως το πλέον αξιόπιστο εργαλείο για τον κλάδο του βιβλίου.

Σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία ρέει αδιάκοπα και η εικόνα κυριαρχεί, οι ανάγκες αλλά και τα ερωτήματα πληθαίνουν: Πώς χαρτογραφείται σήμερα η ελληνική βιβλιοπαραγωγή; Ποια βιβλία διαβάζονται περισσότερο σήμερα; Ποιος είναι ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στη δημιουργία, στην προστασία και στη διάδοση του πνευματικού έργου;

Σε όλα αυτά μας απαντά ο διευθυντής του ΟΣΔΕΛ, Γιωργανδρέας Ζάννος, ρίχνοντας παράλληλα φως στον τρόπο λειτουργίας και τη σημασία του BookPoint για το παρόν και το μέλλον του βιβλίου.

 

BookPoint: Ξετυλίγοντας τον χάρτη της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής 

Με ποια φιλοσοφία σχεδιάστηκε και λειτουργεί το BookPoint και πώς ακριβώς βοηθά τους αναγνώστες, τις βιβλιοθήκες και τους ερευνητές στην αναζήτηση και ενημέρωση για βιβλία;

Βασικός στόχος του BookPoint είναι να καλύψει τις ανάγκες της αγοράς του βιβλίου για σωστή, έγκαιρη και πλήρη ενημέρωση σχετικά με τα βιβλία που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά. Η λειτουργία κάθε ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου στηρίζεται στα βιβλιογραφικά δεδομένα και εάν τα δεδομένα ενός βιβλίου έχουν ελλείψεις ή λανθασμένες πληροφορίες -στον τίτλο, στο όνομα δημιουργού, στη θεματική κατηγορία κ.ο.κ.-τότε ενδέχεται το βιβλίο αυτό  να μην μπορεί να εντοπισθεί, με αποτέλεσμα μειωμένες πωλήσεις.

Αντίστοιχα, και για τα φυσικά βιβλιοπωλεία είναι απαραίτητα τα βιβλιογραφικά δεδομένα α) για  την υποστήριξη λειτουργίας κάθε μηχανογραφημένης υπηρεσίας, π.χ. το ERP του βιβλιοπωλείου ή την ιστοσελίδα του β) για την ενημέρωση των νέων κυκλοφοριών αφού το bookpoint περιέχει πληροφορίες για τις επικείμενες – μελλοντικές εκδόσεις γ) για την αυτοματοποιημένη ενημέρωση του βιβλιοπώλη για τη διαθεσιμότητα και την τιμή κάθε τίτλου ώστε να μη χρειάζεται να επικοινωνεί κάθε φορά με τον αντίστοιχο εκδότη/τρια και δ) για την υποστήριξη του θεσμού της ενιαίας τιμής του βιβλίου, αφού παρέχει ενημέρωση για κάθε τίτλο πότε λήγει η περίοδος περιορισμένου ποσοστού έκπτωσης.

Τέλος, το BookPoint παρέχει εξαιρετικές λειτουργίες αναζήτησης, ενημέρωσης και στατιστικών που καλύπτει τις ανάγκες βιβλιοθηκών, αναγνωστών/τριών και ερευνητών/τριών.

Με ποιον τρόπο συγκεντρώνονται, επικαιροποιούνται και διασταυρώνονται τα δεδομένα για τη βιβλιοπαραγωγή στην πλατφόρμα;

Το BookPoint έχει αναπτύξει μια φιλική εφαρμογή ώστε κάθε εκδότης/τρια εύκολα και γρήγορα να μπορεί να καταχωρίζει τα βιβλιογραφικά δεδομένα ήδη κατά το χρόνο που σχεδιάζεται και προγραμματίζεται μια έκδοση. Η εφαρμογή αυτή είναι δυναμική ώστε να επιτρέπει στον/στην εκδότη/τρια να συμπληρώνει ή να επικαιροποιεί πληροφορίες (π.χ. σχετικά με τη διαθεσιμότητα και την τιμή). Επιπλέον, υλοποιούνται και διασυνδέσεις με τα ERP των μεγάλων εκδοτικών, ώστε πληροφορίες διαθεσιμότητας και τιμής να ενημερώνονται αυτόματα σε πραγματικό χρόνο.

Παράλληλα, το προσωπικό του BookPoint ελέγχει καθημερινά τις εγγραφές και τις διορθώνει. Σε τακτά χρονικά διαστήματα γίνονται μαζικοί μηχανογραφικοί έλεγχοι, ώστε να διασφαλίζεται η πληρότητα και η ακρίβεια των δεδομένων.

Το βιβλίο στην Ελλάδα του 2025

Ποιο είδος βιβλίων καταγράφει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας με βάση τις πανελλαδικές έρευνες που διεξάγει ο ΟΣΔΕΛ και τα στατιστικά στοιχεία που διαθέτει;

Κάθε χρόνο δημοσιεύουμε τα στατιστικά στοιχεία της ετήσιας βιβλιοπαραγωγής, με αποτέλεσμα να έχουμε πλέον πλήρη στατιστικά για τα έτη από το 2009 έως 2024.

Ένα οξύμωρο φαινόμενο είναι ότι, παρά τη δραματική μείωση της γεννητικότητας στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, υπάρχει σταθερή αύξηση στα παιδικά βιβλία, φθάνοντας το 25% του συνόλου της βιβλιοπαραγωγής. Επίσης, υπάρχει μια τάση αύξησης των μεταφρασμένων βιβλίων έναντι των ελληνικών και των μη μυθοπλαστικών (non fiction) έναντι των μυθοπλαστικών (fiction).  Στα στατιστικά στοιχεία για το έτος 2023 εντοπίσαμε μια αύξηση σε μια ειδικότερη κατηγορία αυτή των βιβλίων αυτογνωσίας, καθώς επίσης στα βιβλία graphic novel/comic και στα audiobooks, αν και ο ρυθμός έκδοσης νέων τίτλων audiobooks μειώθηκε το 2024.

Αλλάζουν οι τάσεις στον χώρο της ανάγνωσης; Ποιες είναι οι νέες προκλήσεις;

Χωρίς να είμαι ειδικός -καθώς υπενθυμίζεται πως το κύριο αντικείμενο του οργανισμού μας αλλά και της επαγγελματικής μου κατάρτισης είναι η διαχείριση πνευματικών δικαιωμάτων- και χωρίς να έχω θεμελιωμένη τεκμηρίωση μπορώ να παρατηρήσω ότι στο χώρο της ανάγνωσης επικρατεί ο μειωμένος διαθέσιμος χρόνος και η μειωμένη δυνατότητα συγκέντρωσης της νέας γενιάς. Ίσως σε αυτές τις δύο τάσεις να οφείλεται ότι μειώνεται ο μέσος όρος των σελίδων των βιβλίων που εκδίδονται, ότι αυξάνονται τα graphic novel και τα κομικς όπως και τα audiobooks και ότι αυξάνονται τα μη μυθοπλαστικά έναντι των μυθοπλαστικών. Προσωπικά ανησυχώ ότι η σημερινή νέα γενιά, που φαίνεται ότι την έχει κερδίσει ολοκληρωτικά η εικόνα στα κινητά και τα ταμπλετς, όταν ενηλικιωθεί θα έχει μικρή σχέση με το βιβλίο.   

Πιστεύετε ότι το ελληνικό κοινό στρέφεται περισσότερο προς το ηλεκτρονικό βιβλίο ή παραμένει πιστό στο έντυπο;

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι στη χώρα μας το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν έχει καμία αποδοχή. Οι Έλληνες θέλουν την υλική επαφή με το βιβλίο. Η μόνη διαφοροποίηση που έχουμε είναι με τα audiobooks τα οποία αποκτούν ένα μερίδιο, όχι όμως σε βάρος του έντυπου βιβλίου, αφού μάλλον πρόκειται για ένα διαφορετικό κανάλι διακίνησης σε παλαιούς και νέους αναγνώστες.

Πώς βλέπετε το μέλλον του βιβλίου στην Ελλάδα;

Από τη μία είναι ενθαρρυντικό ότι στη χώρα μας εκδίδονται κάθε χρόνο πολλοί και εξαιρετικής εκδοτικής ποιότητας τίτλοι. Αλλά και στο χώρο του εκπαιδευτικού βιβλίου τα πανεπιστημιακά συγγράμματα είναι κατά κανόνα υψηλοτάτου επιπέδου σε αντίθεση με τα σχολικά βιβλία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπου εξακολουθούμε να έχουμε το κράτος ως μοναδικό εκδότη.

Ενδεχομένως στο μέλλον να αλλάξει ο τρόπος έκδοσης και διακίνησης των επιστημονικών βιβλίων και να επικρατήσουν ηλεκτρονικές πλατφόρμες που θα λειτουργούν με συνδρομή, όπως ήδη συμβαίνει στο εξωτερικό αλλά και στη χώρα μας στον τομέα εκδόσεων νομικών βιβλίων.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) θα παρέχει περαιτέρω δυνατότητες χρήσεις του περιεχομένου, όπως την αναζήτηση συγκεκριμένων θεμάτων ενδιαφέροντος, την επίλυση θεμάτων, εξαγωγή σημειώσεων, περιλήψεων κ.λπ.

Αυτές οι δυνατότητες μπορούν να αναπτυχθούν όμως μόνον από τις μεγαλύτερες εκδοτικές επιχειρήσεις που διαθέτουν τους αντίστοιχους πόρους και ενδέχεται να οδηγήσουν σε συγκέντρωση του κλάδου των εκδοτών, με τους κινδύνους που ενέχει κάθε καθεστώς μειωμένου ανταγωνισμού. Εκτιμώ ότι δεν θα συμβεί το ίδιο στα βιβλία, που απευθύνονται στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, το οποίο θα εξακολουθήσει να προτιμά το έντυπο βιβλίο.

Ποιοι είναι οι στόχοι και οι προτεραιότητες του BookPoint για το μέλλον, τόσο σε επίπεδο υπηρεσιών όσο και σε σχέση με την προώθηση του βιβλίου στην Ελλάδα;

Βασικός στόχος του bookPoint είναι να καθιερωθεί στην αγορά ως το βασικό εργαλείο ενημέρωσης και υποστήριξης της έκδοσης και διακίνησης των βιβλίων. Οι υπηρεσίες που ήδη προσφέρει δεν εξαντλούν τις δυνατότητες του bookpoint. Σταδιακά θα επιδιώξουμε να αναπτύξουμε πρόσθετες υπηρεσίες όπως:

• σύστημα κεντρικής παραγγελιοληψίας, ώστε οι βιβλιοπώλες να συγκεντρώνουν και να διαχειρίζονται όλες τους τις ανάγκες για βιβλία διαφορετικών εκδοτών σε μία παραγγελία που θα διοχετεύεται από το bookpoint στους αντίστοιχους εκδότες/τριες,
• σύστημα καταγραφής και εξαγωγής στατιστικών πωλήσεων με στοιχεία που θα αντλούνται καθημερινά με αυτοματοποιημένες διαδικασίες από σημεία πώλησης,
• εφαρμογή, η οποία θα δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνούν οι εκδότες/τριες με όλα τα βιβλιοπωλεία της χώρας και να προβάλουν τις νέες τους κυκλοφορίες,
• εφαρμογή που, στηριζόμενη στην τεχνητή νοημοσύνη, θα προτείνει στους αναγνώστες και στις αναγνώστριες νέα βιβλία, με κριτήριο τα βιβλία που ήδη έχουν διαβάσει και τους αρέσουν.  

ΟΣΔΕΛ και BookPoint μπροστά στις νέες προκλήσεις

Πνευματικά δικαιώματα στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Ποιες είναι οι νέες προκλήσεις που καλείται ο ΟΣΔΕΛ να αντιμετωπίσει; Η ΤΝ είναι τελικά αρωγός ή όχι σε αυτή την προσπάθεια;

Η ΤΝ είναι μια εξαιρετική τεχνολογική πρόοδος που θα καθορίσει τη ζωή μας. Είναι ένα εργαλείο με εξαιρετικές δυνατότητες, αλλά όπως κάθε εργαλείο κρίσιμο είναι εάν θα χρησιμοποιηθεί για καλούς ή κακούς σκοπούς. Ειδικά στο χώρο της δημιουργίας μπορεί να διευκολύνει πάρα πολύ τη δημιουργική διαδικασία και την έρευνα. Μπορεί όμως και να «κανιβαλίσει» τα έργα των δημιουργών υποκαθιστώντας σε ένα βαθμό την ανθρώπινη δημιουργία και θέτοντας σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των κλάδων του Βιβλίου και του Τύπου.

 Ο ΟΣΔΕΛ, αλλά και όλες οι διεθνείς ενώσεις δημιουργών και εκδοτών, επιδιώκουμε να επιβάλουμε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο, το οποίο θα διασφαλίζει την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, τον έλεγχο των δημιουργών στη χρήση των έργων τους και την αμοιβή τους σε κάθε χρήση.

Ο ΟΣΔΕΛ ως Οργανισμός συλλογικής διαχείρισης οφείλει και μπορεί να προστατέψει τους δικαιούχους διασφαλίζοντας εύλογους όρους στην αδειοδότηση, ιδίως για λογαριασμό δημιουργών και εκδοτών που δεν έχουν τη δυνατότητα μόνοι τους να διαπραγματευθούν με τους τεχνολογικούς κολοσσούς της ΤΝ.

Πώς στηρίζει πρακτικά ο ΟΣΔΕΛ τους και τις δημιουργούς (συγγραφείς, μεταφραστές/στριες, εικονογράφους, επιμελητές/τριες) στην κατοχύρωση και προστασία του έργου τους;

Σε πολλές περιπτώσεις οι δικαιούχοι δεν μπορούν να διαχειριστούν ατομικά τα δικαιώματά τους, είτε για νομικούς είτε για πρακτικούς λόγους. Μόνον η από κοινού διαχείριση και προστασία από έναν φορέα, όπως ο ΟΣΔΕΛ, μπορεί να διαφυλάξει αποτελεσματικά τα συμφέροντα των δημιουργών. Ενδεικτικά ο ΟΣΔΕΛ αδειοδοτεί εκπαιδευτικούς οργανισμούς, βιβλιοθήκες, εταιρείες αποδελτίωσης, επιχειρήσεις κ.λπ. για τη χρήση αποσπασμάτων από βιβλία ή άρθρων από εφημερίδες και περιοδικά.

Εισπράττει την εύλογη αμοιβή από τους εισαγωγείς τεχνικών μέσων αντιγραφής (φωτοτυπικά, υπολογιστές κ.λπ.) και από το δημόσιο για το δημόσιο δανεισμό βιβλίων από βιβλιοθήκες. Προχωρεί σε δικαστικές ενέργειες σε περιπτώσεις που παράνομης διακίνησης βιβλίων από ιστοσελίδες ή φωτοτυπικά μηχανήματα.

Σημαντικός είναι ο ρόλος του ΟΣΔΕΛ στη βελτίωση της σχετικής νομοθεσίας, αλλά και στην υποστήριξη πολιτιστικών και κοινωνικών δράσεων προς όφελος των δικαιούχων που εκπροσωπεί.

Το BookPoint και ο ΟΣΔΕΛ, κατά τη διάρκεια της 21ης ΔΕΒΘ, θα βρίσκονται στο Περίπτερο 15, Stand 012.

Την Παρασκευή 9 Μαΐου 2025, 15:00-16:00, στο Περίπτερο 15 της Αίθουσας Μανόλης Αναγνωστάκης, θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά «Τα στοιχεία της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής 2024», με δεδομένα που αντλήθηκαν από το bookpoint.gr, όπως προκύπτουν από τις καταχωρίσεις των ίδιων των εκδοτικών επιχειρήσεων στο bookpoint.gr, με την επιμέλεια των στελεχών του ΟΣΔΕΛ. Θα μιλήσουν ο Ευριπίδης Κωνσταντινίδης, ιδιοκτήτης βιβλιοπωλείου Κωνσταντινίδης και ο Γιάννης Μπασκόζος, ιδιοκτήτης του ηλεκτρονικού περιοδικού Αναγνώστης.

⮕Περισσότερες πληροφορίες και λεπτομέρειες για το πρόγραμμα της 21ης ΔΕΒΘ θα βρίσκετε και στην ιστοσελίδα της διοργάνωσης.

Διαβάστε ακόμη >>> 21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης: Ένας «Οδικός Χάρτης» για τους περιηγητές της φετινής διοργάνωσης