Πριν από μία εβδομάδα, διάβασα στο Facebook την παρακάτω ανάρτηση από τον εκδότη Αργύρη Καστανιώτη:
Η κόρη μας τον Σεπτέμβριο θα πάει στην Α΄ Γυμνασίου. Και ενώ για την πλειονότητα των γονιών θεωρείται αυτονόητο ότι τα παιδιά σε αυτή την ηλικία πρέπει να έχουν smartphone και πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα, εμείς πήραμε μια διαφορετική απόφαση: δεν θα της δώσουμε smartphone. Όχι από αυστηρότητα, αλλά από ευθύνη. Γιατί γνωρίζουμε πλέον —και η επιστήμη το επιβεβαιώνει— ότι η πρώιμη έκθεση στα social media έχει σοβαρές συνέπειες στην ψυχική υγεία, στη συγκέντρωση, στην αυτοεκτίμηση και στην κοινωνικότητα των παιδιών. Με στόχο την ενημέρωση και όχι τον διδακτισμό, ετοιμάσαμε έναν οδηγό για γονείς με παιδιά κάτω των 16 ετών, με απλές, τεκμηριωμένες πληροφορίες για τους κινδύνους, τις εξαρτήσεις, αλλά και τις ασφαλείς πρακτικές. Αν συμφωνείτε ότι τα παιδιά μας αξίζουν κάτι καλύτερο από έναν ψηφιακό λαβύρινθο εθισμού, κοινοποιήστε τον.
Επενδύστε στην Ανοιχτή Επικοινωνία: Δημιουργήστε ένα περιβάλλον όπου τα παιδιά αισθάνονται άνετα να συζητούν για τις διαδικτυακές τους εμπειρίες, τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές. Ακούστε ενεργά και δείξτε κατανόηση, αποφεύγοντας την κριτική.
Θέστε Σαφή Όρια και Κανόνες: Αναπτύξτε μια οικογενειακή συμφωνία για τη χρήση των οθονών, καθορίζοντας συγκεκριμένες ώρες, επιτρεπόμενες πλατφόρμες και περιεχόμενο, καθώς και κανόνες συμπεριφοράς. Εφαρμόστε «ζώνες χωρίς τεχνολογία» στο σπίτι, όπως στα γεύματα.
Χρησιμοποιήστε τα Διαθέσιμα Εργαλεία Προστασίας: Ενεργοποιήστε τις ρυθμίσεις γονικού ελέγχου και τα φίλτρα περιεχομένου στις συσκευές και τις πλατφόρμες. Ελέγξτε τις ρυθμίσεις απορρήτου στα προφίλ των παιδιών στα κοινωνικά δίκτυα.
Προωθήστε τον Ψηφιακό Γραμματισμό: Διδάξτε στα παιδιά την κριτική σκέψη για το περιεχόμενο που συναντούν online. Εξηγήστε τους τη σημασία του ψηφιακού αποτυπώματος και πώς να προστατεύουν τα προσωπικά τους δεδομένα.
Ενθαρρύνετε τις Δραστηριότητες εκτός Οθόνης: Προτρέψτε τα παιδιά να ασχολούνται με αθλήματα, χόμπι, παιχνίδια σε εξωτερικούς χώρους και διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις. Βοηθήστε τα να βρουν ισορροπία μεταξύ της ψηφιακής και της πραγματικής ζωής.
Να είστε Πρότυπο: Η δική σας συμπεριφορά ως γονείς αποτελεί το πιο ισχυρό παράδειγμα. Περιορίστε τον δικό σας χρόνο οθόνης και επιδείξτε υγιείς ψηφιακές συνήθειες.
Μάθετε να Αναγνωρίζετε τα Σημάδια: Ενημερωθείτε για τα συμπτώματα του ψηφιακού εθισμού και άλλων αρνητικών επιπτώσεων. Αν παρατηρήσετε ανησυχητικές αλλαγές στη συμπεριφορά, τη διάθεση ή τις σχολικές επιδόσεις του παιδιού, αναζητήστε άμεσα επαγγελματική βοήθεια.
Μη Διστάζετε να Ζητήσετε Βοήθεια: Σε περίπτωση που αντιμετωπίζετε δυσκολίες ή ανησυχίες, απευθυνθείτε σε εξειδικευμένους παιδοψυχολόγους, ψυχολόγους ή γραμμές βοήθειας που παρέχουν υποστήριξη για θέματα διαδικτύου και παιδικής προστασίας.
Προφανώς και συμφωνούμε και εμείς με όλα αυτά, όπως θα φανεί και στο τέλος αυτού του Ημερολογίου, παρακάτω: τόσο στα δικά μας συμπεράσματα και προτροπές, όσο και στο απόσπασμα από το Βιβλίο της Ημέρας.
* * *
Η εικόνα είναι φτιαγμένη με το πρόγραμμα Sora.
Τα υπέρ και τα κατά (ή μάλλον: τα κατά και τα υπέρ)
Το θέμα των επιπτώσεων που (αποδεδειγμένα) έχει η κατοχή smartphone από προεφήβους, και η συνακόλουθη χρήση εκ μέρους τους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δεν είναι πια καινούργιο. Ούτε όμως και το ντιμπέιτ ανάμεσα σε αυτούς που τηρούν μια πιο αυστηρή γραμμή, και τους γονείς που τείνουν να βλέπουν κυρίως τα οφέλη που απορρέουν από τα smartphone. Είναι μια συζήτηση ΧΩΡΙΣ ΤΕΛΟΣ.
Από την έρευνα που κάναμε την τελευταία εβδομάδα διαπιστώσαμε —όχι χωρίς έκπληξη— πως ακόμη και αυτοί οι δεύτεροι, οι γονείς που βλέπουν πρωτίστως τα οφέλη, αναγνωρίζουν μεν πως η πρώιμη απόκτηση smartphone και η έντονη χρήση των ΜΚΔ συνδέονται με μια σειρά από πιθανά προβλήματα, αλλά αντιτείνουν ότι αυτή καθαυτή η κατοχή smartphone δεν ευθύνεται για τίποτε από όλα αυτά: ίσα-ίσα που μπορεί, αν το τηλέφωνο χρησιμοποιηθεί σωστά και μέσα σε συγκεκριμένα πλαίσια, να προσφέρει πολλά στο παιδί, ειδικά σχετικά με την κοινωνικοποίησή του. Η κατοχή smartphone, λένε, δεν είναι συνώνυμη με την προβληματική χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μια απαγόρευση, ισχυρίζονται επίσης, μπορεί να μειώσει τις ευκαιρίες ενός παιδιού για θετική ανάπτυξη και ασφάλεια. Και καταλήγουν: «Ένα παιδί χωρίς smartphone θα αισθάνεται μειονεκτικά στο σχολείο του».
Ως εκ τούτου, οι γονείς του δεύτερου αυτού τύπου (πρώτου τύπου λέμε τους «αυστηρούς», και τρίτου τύπου αυτούς που απλώς δεν νοιάζονται και δεν καταλαβαίνουν, ή που θέλουν το παιδί τους να έχει smartphone για να είναι οι ίδιοι ήρεμοι, ξέροντας ότι θα το βρουν εύκολα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης ή αν τυχόν αργήσει να γυρίσει — αυτοί οι τελευταίοι είναι μάλλον και η πλειονότητα), οι φιλελεύθεροι γονείς λοιπόν τονίζουν πως η απόφαση για την παροχή ή μη smartphone θα πρέπει να είναι αυστηρά εξατομικευμένη και βασισμένη στην ωριμότητα του παιδιού και το οικογενειακό πλαίσιο, και όχι μόνο στην ηλικία. Λένε πως η έμφαση θα πρέπει να δοθεί στο πώς και γιατί χρησιμοποιείται μια συσκευή, ενώ και οι ίδιοι οι οφείλουν ΠΡΟΦΑΝΩΣ να δίνουν το παράδειγμα με τη στάση τους: άλλωστε, ένας πατέρας που κοιτάζει ανά πέντε λεπτά το κινητό του ή/και χαζολογάει με reels δεν δικαιούται να έχει άποψη για το αν θα πάρει ή όχι η δεκατριάχρονη κόρη του κινητό. Εκείνη ξέρει ήδη καλύτερα από αυτόν.
Ακούγονται σωστά όλα αυτά, αναμφίβολα. Όμως τίποτε δεν είναι σίγουρο. Για την ακρίβεια, διατηρούμε πολλές αμφιβολίες. Αίφνης, ανάμεσα στα υπόλοιπα άκρως ενδιαφέροντα που μάθαμε περιδιαβαίνοντας στο διαδίκτυο είναι και το εξής: η επίδραση των ΜΚΔ είναι πολύ πιο βαθιά από αυτό που πιστεύαμε. Δηλαδή, δεν σε κάνει απλώς «χαζό», σε κάνει ΑΠΟΔΕΔΕΙΓΜΕΝΑ χαζό. Ειδικά στα παιδιά και στους προεφήβους, η συχνή χρήση των ΜΚΔ δείχνει να συνδέεται με αλλαγές στον ακόμη αναπτυσσόμενο εγκέφαλό τους, επηρεάζοντας την αμυγδαλή (συναισθηματική μάθηση, συμπεριφορά κλπ.) και τον προμετωπιαίο φλοιό (παρορμήσεις, συναισθηματική ρύθμιση κλπ.). Για παράδειγμα, μπορεί να αυξηθεί η ευαισθησία στις κοινωνικές ανταμοιβές και τιμωρίες, καθιστώντας ένα παιδί τρομερά ευάλωτο στα λάικ — και συνεκδοχικά στην απόρριψη. Ουσιαστικά, μιλάμε για καταστάσεις που συγκρίνονται με τον εθισμό σε ουσίες ή στον τζόγο. Μιλάμε για κανονική εξάρτηση. Αλλά όχι δική μας, όχι ενός ενήλικα: ενός παιδιού. Και κανείς, ποτέ, δεν θα μπορέσει να μας διασφαλίσει ότι το smartphone-εργαλείο θα παραμείνει τέτοιο. Για την ακρίβεια, ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΑ θα παραμείνει τέτοιο…
Και πάλι, δεν είναι μόνο αυτά με την αμυγδαλή, τον φλοιό και τον εθισμό — αν και «μόνο» αυτά θα αρκούσαν. Μέσω της διαρκούς σύγκρισης αλλά και του «Φόβου Μη Συμμετοχής» (FOMO), διαβάσαμε, τα ΜΚΔ επηρεάζουν βαθιά τη διαμόρφωση της ταυτότητας και την αίσθηση της αυτοεκτίμησης κατά την πρώιμη εφηβεία, εντείνουν το άγχος και την κατάθλιψη, οδηγούν σε συναισθήματα δυσαρέσκειας με το σώμα, και όχι μόνο στα κορίτσια όπως πιστεύουν πολλοί —καθώς, αν ο αλγόριθμος παρατηρήσει ότι προτιμάς να βλέπεις ωραία σώματα, π.χ., θα συνεχίσει να σε τροφοδοτεί μόνο με τέτοια—, συνδέονται με μείζονα προβλήματα ύπνου κλπ. κλπ. Για να μη μιλήσουμε για τον διαδικτυακό εκφοβισμό, που έχει πολλά-πολλά πρόσωπα, μερικά από τα οποία φαίνονται αθώα και ακίνδυνα σε μια επιπόλαιη πρώτη ματιά.
Οι ειδικοί επιστήμονες δεν χάνουν ευκαιρία να μιλήσουν και για τις επιπτώσεις μιας αλόγιστης χρήσης των κινητών στη συγκέντρωση και στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς ο εγκέφαλος των χρηστών εκπαιδεύεται από τα ίδια τα ΜΚΔ να περιμένει ολοένα πιο γρήγορες και πιο εντυπωσιακές αλλαγές. Εννοείται επίσης πως η μάθηση και η μνήμη υπολειτουργούν (προσωπικά έχω θέσει σε καταστολή τη μνήμη μου εδώ και χρόνια, καθώς είμαι ονλάιν όλη την ημέρα), ενώ η γλωσσική ανάπτυξη χωλαίνει επίσης. Με δυο λόγια: ένα παιδί εθισμένο στο smartphone του δεν μπορεί να αποκτήσει τις θεμελιώδεις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για μια ακαδημαϊκή επιτυχία, επί παραδείγματι, και ίσως-ίσως και για τη διαχείριση της ίδιας του της ζωής. Πράγμα εξόχως χειρότερο.
Αλλά, ξανά, εκείνος που παίζει πρωταρχικό ρόλο εδώ είναι ο γονιός. Βλέποντας τον πατέρα του κολλημένο στο κινητό, το παιδί νιώθει παραμελημένο, αισθάνεται πως έχει να κάνει με έναν ανόητο ενήλικα, απογοητεύεται, λυπάται, και φυσικά θυμώνει. Τα παιδιά είναι πολύ πιο εύκολο να εκδηλώσουν προκλητική συμπεριφορά απέναντι σε μια μητέρα που κάθεται στην πολυθρόνα της και σκρολάρει ακατάπαυστα. Και θα έχουν δίκιο να το κάνουν. Δίκιο βουνό. Ουσιαστικά, ο τεχνολογικός ημι-αναλφαβητισμός —το τεχνολογικό χάσμα— ενός μπούμερ από το παιδί του είναι προτιμότερος από την καταβύθιση ενός νεότερου γονιού στο χάος του κινητού. Δεν χρειάζονται «ειδικοί» για να καταλάβουμε ότι οι συζητήσεις, η οπτική επαφή, η επικοινωνία, οι χειρονομίες, η στοργή, είναι πολύ πιο σοβαρά πράγματα και εδραιώνουν πολύ καλύτερα τους συναισθηματικούς δεσμούς γονέων-εφήβων από την ανταλλαγή μερικών μηνυμάτων και memes. Προφανώς και είμαστε ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΙ να ζούμε σε ένα ψηφιακό περιβάλλον — δεν είμαστε ζώα. Αλλά κάθε ψηφιακό περιβάλλον ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟ.
Τα οφέλη της τεχνολογίας είναι ΑΔΙΑΝΟΗΤΑ. Και πολλαπλασιάζονται καθημερινά. (Τώρα με την Α.Ι., πολλαπλασιάζονται λεπτό το λεπτό. Και θα συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται ακόμη και όταν τής θέσουμε τους απαραίτητους περιορισμούς που θα της στερήσουν τα όπλα για να μας καθυποτάξει). Είτε μιλήσουμε για εκπαιδευτικές ευκαιρίες, είτε για διαδικτυακές εκπαιδευτικές πλατφόρμες, διαδραστικές εφαρμογές, εικονικές τάξεις κλπ. κλπ., είτε για λογισμικό σχεδιασμού, πλατφόρμες ψηφιακής τέχνης, εφαρμογές επεξεργασίας βίντεο, είτε για οποιοδήποτε «ταπεινό» τεχνολογικό εργαλείο, αντιλαμβανόμαστε ότι όλοι είμαστε ΠΑΡΟΜΟΙΑ πλούσιοι με όλους. Αυτό, δεν έχει προηγούμενό του στην ανθρώπινη ιστορία.
Το θέμα είναι πώς χρησιμοποιούμε αυτό τον εξωπραγματικό (και ολότελα δωρεάν) πλούτο.
Ναι, υπάρχουν. Αλλά δεν ξέρουμε ποιος τούς εφαρμόζει.
Σε κάθε περίπτωση, είδαμε πως, γενικά, είναι πολύ καλό ένα παιδί μέχρι 2 ετών να μην κάθεται ποτέ μπροστά από μία οθόνη — ίσως με μόνη εξαίρεση μία βιντεοκλήση από τον μπαμπά ή τη μαμά που λείπει σε ταξίδι για δουλειές. Από 2 έως 5 ετών, μπορεί να εκτίθεται σε 1 ώρα την ημέρα το πολύ, αλλά μόνο σε υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Από 6 έως 12 ετών (στο Δημοτικό δηλαδή), μπορεί να χρησιμοποιεί ένα κινητό μέχρι 2 ώρες την ημέρα, για να ψυχαγωγηθεί. Στο γυμνάσιο πρέπει να έχει ΣΑΦΕΣΤΑΤΕΣ οδηγίες χρήσης. Πρέπει να μάθει πώς και γιατί χρησιμοποιείται η συσκευή που του χαρίσαμε.
Τα επαναλαμβάνουμε και εδώ:
0-2: Ποτέ
2-5: 1 ώρα την ημέρα, υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικό περιεχόμενο
6-12: 2 ώρες την ημέρα, ψυχαγωγία
12-15: μόνο με σαφείς οδηγίες χρήσης
* * *
Τι γίνεται στην Ελλάδα
Στη χώρα μας, τα 3 στα 4 παιδιά 9-12 ετών έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω προσωπικών συσκευών, τα 6 στα 10 έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο ακόμα και στο υπνοδωμάτιό τους, και επίσης τα 6 στα 10 χρησιμοποιούν καθημερινά τα ΜΚΔ. Το 1 στα 4 παιδιά 12 ετών έχουν δει «ακατάλληλο περιεχόμενο στο διαδίκτυο».
Από την άλλη, στην Ελλάδα έχουμε το Kids Wallet, ένα ψηφιακό εργαλείο γονικού ελέγχου, «ώστε να μπορούν οι γονείς να ελέγχουν, αλλά όχι να κατασκοπεύουν, το κινητό του παιδιού». Αυτό το appέχει σχεδιαστεί για να βοηθά τους γονείς να επαληθεύουν την ηλικία των παιδιών τους σε ψηφιακές πλατφόρμες και να παρακολουθούν τη δραστηριότητα της περιήγησής τους. Θεωρείται πρωτοποριακό σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε την υποστήριξή του στην πρωτοβουλία, εκφράζοντας την κοινή ανησυχία για τον αντίκτυπο της τεχνολογίας στην οικογενειακή ζωή: «Γονείς και παιδιά είναι όλοι στα τηλέφωνά τους», όπως είπε χαρακτηριστικά.
* * *
Πρακτικές συστάσεις για γονείς
Μολονότι παρουσιάσαμε αρχικά τα συμπεράσματα του Οδηγού των Εκδόσεων Καστανιώτη, με τα οποία συμφωνούμε (αν και δεν είμαστε ειδικοί) απολύτως, πήραμε την πρωτοβουλία να κάνουμε ακόμη μία λίστα με πρακτικές συστάσεις προς τους γονείς, συνθέτοντας όσες οδηγίες βρήκαμε κατάλληλες στο διαδίκτυο, κι ας έχει, η δική μας, πολλά κοινά σημεία με τον Οδηγό. Όχι μόνο γιατί μία λεπτομερής προσέγγιση δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις που αξιοποιούν τα πιθανά οφέλη της τεχνολογίας, μετριάζοντας ταυτόχρονα προληπτικά τούς (σημαντικούς!) κινδύνους που συνδέονται με την πρώιμη και ανεπιτήρητη έκθεση στα ΜΚΔ για τα παιδιά τους, αλλά και γιατί, ως γνωστόν, επανάληψις μήτηρ μαθήσεως.
Έχουμε και λέμε λοιπόν:
Προτεραιότητα στον Ψηφιακό Γραμματισμό έναντι του Περιορισμού: Αντί για μια γενική απαγόρευση, εκπαιδεύστε το παιδί σας. Μιλήστε του για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, τη μονιμότητα των ψηφιακών αποτυπωμάτων, την κριτική αξιολόγηση του διαδικτυακού περιεχομένου και την υπεύθυνη ψηφιακή ιδιότητα του πολίτη. Μάθετέ το να αναγνωρίζει και να αναφέρει τον κυβερνοεκφοβισμό (cyberbullying) ή το ακατάλληλο περιεχόμενο.
Καθυστέρηση της Πρόσβασης στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, Ειδικά στις Δημόσιες Αναρτήσεις: Δεδομένων των ισχυρών συνδέσεων μεταξύ της δημόσιας ανάρτησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και των αρνητικών αποτελεσμάτων ψυχικής υγείας (κατάθλιψη, άγχος, προβλήματα εικόνας σώματος, διαταραχές ύπνου κ.ο.κ.), εξετάστε το ενδεχόμενο να μην του επιτρέπεται η πρόσβαση σε πλατφόρμες ΜΚΔ, ή τουλάχιστον να μην του επιτρέπεται να κάνει το ίδιο δημόσιες αναρτήσεις, μέχρι το τέλος της εφηβείας του (π.χ., 14-15 ετών, ή και αργότερα). Εάν του επιτρέψετε την πρόσβαση, δώστε έμφαση στα ιδιωτικά μηνύματα έναντι των δημόσιων αναρτήσεων και μιλήστε του σχετικά με τις ρυθμίσεις απορρήτου.
Καθιέρωση Συνεργατικών Οικογενειακών Σχεδίων: Συνεργαστείτε με το παιδί σας για να δημιουργήσετε μια «οικογενειακή συμφωνία τεχνολογίας». Αυτό το σχέδιο θα πρέπει να θέτει σαφή, συνεπή όρια για τον χρόνο οθόνης (ειδικά τον ψυχαγωγικό), να ορίζει ζώνες χωρίς συσκευές (π.χ., γεύματα, υπνοδωμάτια) και να εφαρμόζει «ψηφιακή απαγόρευση κυκλοφορίας» πριν τον ύπνο. Εμπλέξτε το παιδί σας στη διαδικασία δημιουργίας του σχεδίου για να ενισχύσετε την αίσθηση ιδιοκτησίας και ευθύνης που έχει (ή που πρέπει να έχει).
Υποδειγματική Συμπεριφορά Υγιών Ψηφιακών Συνηθειών: Να είστε απόλυτα ενήμεροι για τη χρήση που κάνετε εσείς στο smartphone σας. Τα παιδιά μαθαίνουν παρατηρώντας. Μειώστε τη δική σας «τεχνολογική παρεμβολή» κατά τη διάρκεια των οικογενειακών αλληλεπιδράσεων και δώστε προτεραιότητα στην πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία. Οι πράξεις σας μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια σας.
Κοινή Θέαση και Εμπλοκή: Όταν το παιδί σας χρησιμοποιεί ψηφιακές συσκευές, ειδικά για εκπαιδευτικό περιεχόμενο, ασχοληθείτε μαζί του. Παρακολουθήστε μαζί εκπαιδευτικά βίντεο, συζητήστε αυτά που βλέπετε και χρησιμοποιήστε τα ψηφιακά εργαλεία σαν εφαλτήριο για συζητήσεις και δραστηριότητες στον πραγματικό κόσμο. Αυτό μετατρέπει τον χρόνο οθόνης σε μια κοινή εμπειρία που εμπλουτίζει και τα δύο μέρη.
Ενθάρρυνση Εξωσχολικών Δραστηριοτήτων: Διασφαλίστε ότι η ψηφιακή εμπλοκή δεν εκτοπίζει ουσιαστικές αναπτυξιακές δραστηριότητες. Κάντε ό,τι μπορείτε για να διευκολύνετε τη συμμετοχή του σε σωματικό, «φυσικό», παιχνίδι, σε υπαίθριες δραστηριότητες, δημιουργικά χόμπι και ποικίλες πρόσωπο με πρόσωπο κοινωνικές αλληλεπιδράσεις για να διασφαλίσετε μια ολοκληρωμένη και ισορροπημένη αναπτυξιακή εμπειρία.
Ανοιχτή Επικοινωνία και Παροχή Άνευ Όρων Υποστήριξης: Δημιουργήστε ένα περιβάλλον στο οποίο το παιδί σας θα αισθάνεται ασφάλεια και κυρίως άνεση για να συζητήσει τις διαδικτυακές του εμπειρίες, τις προκλήσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπο και τις ανησυχίες του, χωρίς τον φόβο ότι θα το κρίνετε. Να είστε μια αξιόπιστη πηγή για την πλοήγησή του στην πολυπλοκότητα του ψηφιακού κόσμου, προσφέροντάς του καθοδήγηση και υποστήριξη όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες. Γιατί θα αντιμετωπίσει, πολλές.
Ξεκινήστε με ένα «Απλό Τηλέφωνο» ή με ένα «Περιορισμένο» Smartphone: Εάν η ασφάλεια και η επικοινωνία είναι οι πρωταρχικοί λόγοι για την παροχή μιας συσκευής (και για πολλούς γονείς πράγματι είναι), εξετάστε το ενδεχόμενο να ξεκινήσετε αγοράζοντάς του ένα βασικό, απλό τηλέφωνο μόνο για κλήσεις και μηνύματα — ή ένα smartphone με αυστηρά περιορισμένη πρόσβαση σε εφαρμογές και ισχυρό γονικό έλεγχο. Σταδιακά εισάγετε περισσότερες λειτουργίες καθώς το παιδί σας θα επιδεικνύει αυξανόμενη ωριμότητα και υπευθυνότητα.
Παρακολούθηση για Ύποπτα Σημάδια Προβλήματος και Αναζήτηση Επαγγελματικής Καθοδήγησης: Να είστε σε επαγρύπνηση για τυχόν σημάδια προβληματικής ψηφιακής εμπλοκής του παιδιού σας, όπως υπερβολική χρήση, συμπτώματα στέρησης όταν αφαιρούνται οι συσκευές, αλλαγές στη διάθεσή του, διαταραχή ύπνου, πτώση της επίδοσής του στο σχολείο, ή δυσκολίες στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που έχει στην «πραγματική» ζωή. Μη διστάσετε να αναζητήσετε επαγγελματική καθοδήγηση από παιδίατρο, ψυχολόγο ή ειδικό ψυχικής υγείας εάν νιώσετε μια τέτοια ανάγκη.
Αυτά, και ελπίζουμε κάπως να βοηθήσαμε.
Ευχαριστώ θερμά τον Αργύρη Καστανιώτη για την άδειά του να χρησιμοποιήσω την ανάρτησή του στην αρχή αυτού του κειμένου.
Η εικόνα είναι φτιαγμένη με το πρόγραμμα Sora.
* * *
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Ρόμπιν Μπέρμαν, «Μπορείς να είσαι γονιός. Πώς να μεγαλώσεις το παιδί σου με αγάπη και όρια» (μετάφραση Τάνια Μποζανίνου, Εκδόσεις Καστανιώτη)
Δεν θα μπορούσαμε να έχουμε ένα άλλο βιβλίο σήμερα, και ας μην αφορά το συγκεκριμένο (μόνο) τα κινητά και τα ΜΚΔ. Το εγχειρίδιο της δρος Μπέρμαν συνιστά μία εξαιρετική επισκόπηση όλων των τεχνικών που θα ήταν καλό να ξέρει (και να εφαρμόσει) ένας γονιός. Η μέριμνα, η αρωγή, τα όρια, τα λάθη που έκαναν οι πάντες στο παρελθόν, τα πολλά λάθη που κάνουν πάρα πολλοί σήμερα, οι επιπτώσεις της γονεϊκής συμπεριφοράς στα παιδιά, τα επιστημονικά στοιχεία που στηρίζουν τις κατευθυντήριες γραμμές για το πώς να μεγαλώσει κανείς λειτουργικά μέλη της κοινωνίας, όλα αναλύονται εδώ με απλό, κατανοητό και άμεσο τρόπο. Οι άνθρωποι του χώρου λένε ότι είναι από τα πολύ βασικά εγχειρίδια για νέους γονείς —άλλωστε είναι και από τα πιο επιτυχημένα—, οπότε θα αρκεστούμε να αντιγράψουμε εδώ μερικά από τα σχετικά blurbs:
«Έχω σχολιάσει πολλές φορές ότι δεν υπάρχει ένα εγχειρίδιο γονέων που να έρχεται μαζί με το παιδί σας όταν αυτό γεννιέται. Πιστεύω όμως ότι η Ρόμπιν Μπέρμαν έγραψε το πρώτο που θα έπρεπε να υπάρχει σε κάθε αίθουσα τοκετού!» Ρις Γουίδερσπουν.
«Είναι μάλλον δύσκολο να πείτε “Όχι” στο παιδί σας. Εκτός κι αν διαβάσετε το υπέροχο βιβλίο της ψυχιάτρου Δρ. Ρόμπιν Μπέρμαν. Θα σας βοηθήσει να βάλετε τη γονεϊκότητα στο επίκεντρο, εκεί ακριβώς όπου πρέπει να βρίσκεται». The Washington Post.
«Το εμπνευσμένο αυτό βιβλίο πρέπει να διαβαστεί απ’ όλους τους γονείς. Δείχνει πώς να αναθρέψουμε, με αγάπη και σεβασμό, ενδυναμωμένα, χαρούμενα και πετυχημένα παιδιά». Χάρβεϊ Καρπ, συγγραφέας του «The Happiest Baby Guide to Great Sleep».
«Όλοι οι γονείς θα βρουν τον εαυτό τους στις σελίδες αυτού του έξυπνου και προσιτού βιβλίου της Δρ. Μπέρμαν». Κάθριν Μπέρντορφ, συγγραφέας του «The Nine Rooms of Happiness» και αρθρογράφος για την ψυχική υγεία στο Self Magazine.
Διαβάστε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο:
ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟΥ
Αγαπητή Μπεθ,
Τώρα που ξεκινάς την Α΄ Γυμνασίου, με χαρά σού προσφέρουμε ένα κινητό. Το να έχεις τηλέφωνο είναι διασκεδαστικό και χρήσιμο, αλλά είναι κι ένα προνόμιο. Θα έχεις την ευθύνη να τηρείς τους παρακάτω κανόνες, ως όρο για να χαίρεσαι το κινητό σου. Ήσουν πάντα πολύ υπεύθυνη, και είμαστε βέβαιοι ότι θα συνεχίσεις να κερδίζεις την εμπιστοσύνη μας.
Το τηλέφωνο ανήκει σ’ εμάς και έχουμε το δικαίωμα να περιορίσουμε τη χρήση του, να το εποπτεύουμε ή να σ’ το αφαιρέσουμε οποιαδήποτε στιγμή.
Το τηλέφωνο πρέπει να χρησιμοποιείται για να συνδέεσαι και να επικοινωνείς και όχι για οποιαδήποτε ανάρμοστη συμπεριφορά.
Το τηλέφωνο δεν θα χρησιμοποιηθεί για μπούλινγκ, εκφοβισμό ή για να κάνεις προσβλητικά σχόλια σε άλλους ανθρώπους, ακόμη κι αν τα μηνύματα δεν αποστέλλονται προς αυτούς. Τα λόγια έχουν δύναμη. Να τα χρησιμοποιείς για καλό.
Θα τηρείς και εκτός σπιτιού όλους τους κανόνες για την πρέπουσα χρήση του τηλεφώνου. Για παράδειγμα, στο σχολείο θα χρησιμοποιείς το τηλέφωνό σου μόνο τις καθορισμένες ώρες και στα καθορισμένα μέρη που επιτρέπει το σχολείο. Ας πούμε, αν σε πιάσουν να στέλνεις μηνύματα την ώρα του μαθήματος, θα σου πάρουμε το τηλέφωνο.
Το τηλέφωνο δεν επιτρέπεται ποτέ την ώρα του φαγητού. Αυτή είναι η ώρα για να συνδεθούμε μεταξύ μας και να βγάλουμε την πρίζα. Αυτό ισχύει είτε τρώμε σπίτι είτε έξω.
Το τηλέφωνο πρέπει να είναι κλειστό όταν μελετάς τα μαθήματά σου. Τα συνεχόμενα μηνύματα αποτελούν αντιπερισπασμό που θα επηρεάσει αρνητικά τις συνήθειες της μελέτης σου.
Οτιδήποτε στείλεις από το τηλέφωνο μπορεί να πάρει δημοσιότητα. Γι’ αυτό να μη στέλνεις ποτέ ΤΙΠΟΤΑ που δεν θα ήθελες να δουν οι γονείς ή οι δάσκαλοί σου. Ακόμη και αν μια εφαρμογή σβήσει μια φωτογραφία, μάλλον την έχει διατηρήσει.
Χρησιμοποίησε την κρίση σου. Ποτέ μη στέλνεις ανάρμοστες ή προκλητικές φωτογραφίες σου. Μπορεί να παραμείνουν στο ίντερνετ για πάντα. Αυτό είναι πολύς καιρός.
Θυμήσου ότι η επικοινωνία μέσω κινητού δεν πρέπει να παρεμβαίνει στη ζωή. Προσπάθησε να επικεντρώνεσαι σε όσα συμβαίνουν γύρω σου αντί να μοιράζεσαι την εμπειρία με μήνυμα, μέιλ ή σόσιαλ μίντια.
[Ακολουθούν οι υπογραφές των δύο μερών]
Νά και το οπισθόφυλλο:
Σήμερα πολλοί γονείς έχουν απορρίψει την καταπίεση που απεχθάνονταν στα παιδικά τους χρόνια. Φαίνεται όμως ότι το παράκαναν και προσπάθησαν να γίνουν υπερβολικά αρεστοί στα παιδιά τους. Τα επαινούν συνέχεια και, ουσιαστικά, τα αφήνουν να διοικούν εκείνα την οικογένεια. Το θέμα είναι ότι αποτυγχάνουν και στην αυτοεκτίμηση που θέλουν να τα διδάξουν. Η ψυχίατρος Ρόμπιν Μπέρμαν, χρησιμοποιώντας την κλινική της εμπειρία, δείχνει πώς μπορούν οι γονείς να πάρουν τα ηνία δημιουργώντας παράλληλα ισχυρούς, ανθεκτικούς δεσμούς. Ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν την αγάπη και τον σεβασμό στο σπίτι γίνεται και ο οδηγός για τη μετέπειτα δική τους ζωή. Οι αγώνες κάθε γονιού αντικατοπτρίζονται σε αυτό το βιβλίο, ενίοτε χιουμοριστικά, το ίδιο και οι θρίαμβοι που ζεσταίνουν την καρδιά. Γονείς, δάσκαλοι, αλλά και τα ίδια τα παιδιά περιγράφουν σημεία καμπής από τα οποία κατάλαβαν πόσο σπουδαίο και μαγικό είναι το να είσαι γονιός. Ένα βιβλίο ευχάριστο και φιλικό με ορίζοντα την κοινή λογική, ένας ωφέλιμος συνδυασμός ιατρικών ερευνών και περιστατικών που αποτελεί το κλειδί για να είστε ο γονιός που επιθυμείτε και που χρειάζονται τα παιδιά σας.
Βρείτε το στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, ή όπου αλλού σάς αρέσει να προμηθεύεστε τα βιβλία σας.
14°
