Scorpions: Ο Χάρης Συμβουλίδης μελετά στο νέο του βιβλίο το γερμανικό ροκ φαινόμενο

Τα αφιερωματικά βιβλία για συγκροτήματα αρκετές φορές αντιμετωπίζουν δύο ζητήματα που μπορεί να λειτουργήσουν περιοριστικά: απευθύνονται σε ένα συγκεκριμένο κοινό και εξαρτώνται από το άτομο που τα υπογράφει. Εύκολα μπορεί να απογοητευτεί ένας fan όταν διαβάζει προβλέψιμα κείμενα με άτοπα συμπεράσματα ή φαντασμένα γρηγορογραφήματα. Στο ολοκαίνουργιο βιβλίο «60 Χρόνια Scorpions: Το γερμανικό ροκ φαινόμενο που λάτρεψε η Ελλάδα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λογότυπο, συμβαίνει το αντίθετο. Εκτός από τους «σκληροπυρηνικούς» μπορεί εύκολα να «τσιμπήσουν» και όσοι δεν έχει τύχει ποτέ να ακούσουν αυτήν την μπάντα -και μάλιστα να το βρουν ενδιαφέρον. Ο λόγος είναι απλός: το έγραψε ο Χάρης Συμβουλίδης. Το δυσεύρετο πια βιβλίο του «Oi! Η μουσική των skinheads», που είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ισνάφι το 2008, είχε φέρει μια ανανεωτική διάθεση στην υπόθεση «μουσικό βιβλίο» στην Ελλάδα. Χρόνιος λάτρης της μουσικής, της μουσικοκριτικής, της Ιστορίας, με πολλά χιλιόμετρα σε συναυλίες, δισκάδικα, πανεπιστήμια και σχολεία, ο Χάρης Συμβουλίδης καταπιάστηκε με τους Scorpions κι ερμήνευσε τη μακροβιότητα ενός τσιμπήματος.

«Εδώ και δεκαετίες, κάθε ερχομός των Scorpions στην Ελλάδα προξενεί κύματα ενθουσιασμού, μα και απορίας. Από τη μία, χιλιάδες άνθρωποι κάθε ηλικίας τρέχουν να τους δουν και να ξανακούσουν τα τραγούδια τους. Άλλοι, πάλι, βλέπουν σε αυτή την απήχηση ένα φαινόμενο παρακμής. Κάπου ανάμεσα σε όλα τούτα, εν τω μεταξύ, συχνά χάνεται η ουσία. Ποιοι ήταν οι Scorpions; Τι αποτύπωμα άφησαν; Τι εκπροσώπησαν; Ποιες οι δόξες τους και ποια τα λάθη τους; Ήταν καλύτεροι στην εποχή του Uli Jon Roth ή στη δεκαετία του 1980, όταν έκαναν ακόμα και την Αμερική να υποκλιθεί στα χαρακτηριστικά τους αγγλικά, με τη βαριά γερμανική προφορά;» γράφεται χαρακτηριστικά στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Διαλέγοντας την απαιτητική πορεία μίας κριτικής βιογραφίας, ο Χάρης Συμβουλίδης παρέδωσε ένα βιβλίο που θα προκαλέσει το ενδιαφέρον του συγκροτήματος, των ακροατών και των ανθρώπων που εκτιμούν τα κείμενα που προέκυψαν από πάθος και σύνθετη νοητική διεργασία.

60 χρόνια Scorpions: Η κριτική βιογραφία του Χάρη Συμβουλίδη για το ροκ φαινόμενο που λάτρεψε η Ελλάδα

Τι προσωπικό νόημα έχει για σένα η μουσική των Scorpions;
Οι Scorpions ξεκίνησαν ως κάτι πολύ οικείο. Είναι άρρηκτα δεμένοι, δηλαδή, με τη θαλπωρή των παλαιότερών μου αναμνήσεων από διεθνή ροκ ακούσματα που έπαιζαν σε ραδιόφωνα, σε καφετέριες ή στο φόντο σχολικών εκδρομών. Αργότερα απόκτησα πιο συνειδητή σχέση μαζί τους, καθώς αγάπησα πολύ το hard rock. Μπορεί να μην έγιναν το νούμερο 1 γκρουπ μου από το είδος, αλλά τους παρακολουθούσα σταθερά και τους κουβέντιαζα συχνά, σε διάφορα μουσικόφιλα πηγαδάκια.

Πώς οργανώθηκε η διαδικασία της έρευνας;
Στην έρευνα, γενικά, είμαι ένας εκνευριστικά μεθοδικός τύπος: από τη στιγμή που θα καταλήξω σε μια βασική δομή, ολοκληρώνω βήμα-βήμα τις ενότητες που έχω στο κεφάλι μου. Προτιμώ να σταματάω, ακόμα και να «βαλτώνω», παρά να αφήνω κάτι ανολοκλήρωτο, για «αργότερα». Ωστόσο, οι Scorpions με ανάγκασαν να εγκαταλείψω εν μέρει αυτές μου τις συνήθειες, γιατί το κεφάλαιο 1 χρειάστηκε να ανατραπεί κάμποσες φορές, μέχρι να ξετρυπώσω τις σωστές πληροφορίες και να συμπληρώσω το παζλ της αρχικής ιστορίας του γκρουπ. Με έβγαλε συχνά από τα νερά μου, αλλά τελικά χαίρομαι, γιατί έχω τεκμηριώσει πράγματα που αγνοούν ακόμα και πηγές με ευρεία διεθνή χρήση, σαν π.χ. τη γερμανική Wikipedia. Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν διάφοροι, δεν υπάρχουν όλα στο ίντερνετ.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση κατά τη συγγραφή του βιβλίου; Υπήρξαν στιγμές που σκέφτηκες να τα παρατήσεις ή που βρέθηκες σε αδιέξοδο;
Υπήρξαν δύο-τρεις σημαντικές προκλήσεις κατά το διάστημα της συγγραφής, αλλά η μεγαλύτερη ήταν το κεφάλαιο 1, όπου ξετυλίγεται η πορεία του γκρουπ από την ίδρυση του 1965 ως την άγνωστη (δεύτερη) διάλυσή τους το 1973, όταν έφυγε ο Michael Schenker για να πάει στους UFO. Οι διαθέσιμες πηγές δεν έχουν σαφείς λεπτομέρειες για τα χρόνια αυτά, για τις αλλαγές των μελών, για τα πειράματα της μπάντας με τον ήχο της, για τα αδιέξοδά της. Χρειάστηκαν πολλές διασταυρώσεις και αρκετές ανασκευές μέχρι να σιγουρευτώ ότι είχα στα χέρια μου τα σωστά γεγονότα. Βρέθηκα σε αδιέξοδο αρκετές φορές, όμως ποτέ δεν σκέφτηκα να τα παρατήσω.

Τι καινούργιο ή διαφορετικό θα βρουν οι αναγνώστες στο βιβλίο σου σε σχέση με άλλα αφιερώματα για τους Scorpions;
Αυτό, μάλλον, θα πρέπει να το κρίνουν οι αναγνώστες! Εγώ, πάντως, νιώθω περήφανος για τη δουλειά που έγινε στο κεφάλαιο 1, όπως και για τις διευκρινίσεις που παρέχω για το τι συνέβη το 1983, όταν το γκρουπ βρέθηκε στη Στοκχόλμη για να ηχογραφήσει το μοσχοπουλημένο άλμπουμ «Love At First Sting», χωρίς κανείς να είναι σίγουρος, για ένα διάστημα, ποιος θα ήταν ο μπασίστας και ποιος ο ντράμερ τους. Κάτι χρήσιμο, επίσης, είναι ότι το βιβλίο μου φτάνει πιο μακριά από τα υπάρχοντα στο φάσμα του χρόνου, αφού καλύπτει και την πορεία των Scorpions κατά την τρέχουσα δεκαετία. Θα τονίσω, τέλος, ότι έχω γράψει μια κριτική βιογραφία, η οποία γίνεται ανοιχτά επικριτική, σε ορισμένα σημεία. Δεν με ενδιέφεραν ποτέ οι βιογραφίες-αγιογραφίες.

Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη περίοδος ή άλμπουμ των Scorpions που σε συγκίνησε ιδιαίτερα ενώ ερευνούσες την ιστορία τους; Αν ναι, ποια στοιχεία σε τράβηξαν περισσότερο;
Πάντα αγαπούσα πολύ την περίοδό τους με τον Uli Jon Roth, ο οποίος ήταν βασικός κιθαρίστας από το 1974 ως το 1978. Βρέθηκα, όμως, να συγκινούμαι πιο πολύ ερευνώντας τα όσα έγιναν αργότερα, όταν άλλαξαν τον ήχο τους και πήγαν στην Αμερική, κάνοντας, ουσιαστικά, ένα άλμα πίστης. Εξακολουθώ να αγαπώ τον Roth και πάω και τον βλέπω κάθε φορά που έρχεται για συναυλία στην Αθήνα. Αλλά, όσο κι αν τσινάνε ορισμένοι, ήταν όταν αποχώρησε που οι Scorpions έγιναν μεγάλο συγκρότημα. Ίσως γιατί πραγμάτωσαν όσα φανταζόταν ο Rudolf Schenker, όταν έστηνε μια ανώνυμη εφηβική μπάντα στην κωμόπολη της καταγωγής του.

Ποιες στιγμές-ορόσημα στην 60χρονη πορεία των Scorpions θεωρείς πιο σημαντικές για την εξέλιξη της rock μουσικής γενικότερα;
Θα πω το «In Trance» (1975), από την περίοδό τους με τον Uli Jon Roth, γιατί είναι εκεί όπου πρωτολάμπει ο χαρακτηριστικός του ήχος κι εκεί όπου λίγο-πολύ γεννιούνται οι Scorpions που ξέρουμε. Και θα προσθέσω τα «Lovedrive» (1979) και «Blackout» (1982). Ό,τι κι αν λένε διάφοροι, που αρέσκονται να κοροϊδεύουν το γκρουπ, είναι σε αυτά όπου πάντρεψαν ποιότητα και εμπορικότητα κατά τρόπο απαράμιλλο, αφήνοντας το «τσίμπημά» τους στη μεγάλη παρακαταθήκη του rock 'n' roll. Ακολουθώντας τα χνάρια των Van Halen σμίλεψαν τη δικιά τους γωνιά στο hard rock οικοδόμημα, όπως διαμορφωνόταν στην Αμερική των αρχών της δεκαετίας του 1980. Και διατήρησαν και τη γερμανική τους ταυτότητα, στον τρόπο π.χ. που τραγουδάει ο Klaus Meine τα αγγλικά.

Ποια ήταν η πιο σημαντική ανακάλυψη που έκανες για τους Scorpions, την οποία δεν γνώριζες πριν ξεκινήσεις το βιβλίο;
Ήταν τα γεγονότα που ώθησαν τον εμβληματικό τους μπασίστα Francis Buchholz στην έξοδο από τη μπάντα, το 1992. Για πολλά χρόνια, ειδικά τότε που δεν υπήρχε ίντερνετ και στηριζόμασταν μόνο σε μουσικά περιοδικά, η υπόθεση παρέμενε νεφελώδης. Για μένα, ξεκαθάρισε χάρη στη σχετικά πρόσφατη αυτοβιογραφία του ντράμερ Herman Rarebell, ο οποίος δεν είναι, γενικά, πολύ «διπλωμάτης» και του αρέσει να λέει τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη, όπως λέμε στον τόπο μας.

Ένα χαρακτηριστικό σου σχόλιο είναι ότι δεν είχες συνειδητά μπει στη διαδικασία να εκτιμήσεις ποια η πραγματική θέση των Scorpions στη rock ιστορία. Ποια συμπεράσματα έβγαλες, τελικά, για τη σπουδαιότητά τους; Τι το ιδιαίτερο πρόσφεραν στη rock σκηνή;
Πρόσφεραν μια δική τους εκδοχή στο hard rock που διδάχθηκαν από γίγαντες σαν τους Deep Purple, τους Led Zeppelin ή τους Rainbow. To «μεταβόλισαν», ας πούμε, το πάντρεψαν με τις αμερικάνικες αγάπες τους, το μπόλιασαν και με κάτι τις το γερμανικό σε επίπεδο αισθητικής (κι ας τραγούδησαν αγγλικά), που τους επέτρεψε να γράψουν κομμάτια σαν το «Holiday», το «The Zoo» ή το «Big City Nights» ακριβώς επειδή αντίκρισαν τις παγκόσμιες μητροπόλεις ερχόμενοι από κάπου αλλού, από κάπου πιο «περιφερειακά». Αυτό, άλλωστε, τους επέτρεψε να διασυνδεθούν και με την περίοδο των κοσμογονικών αλλαγών στη Σοβιετική Ένωση του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, παράγοντας το «Wind Of Change»: ήταν κάτι που τους αφορούσε άμεσα, αφού είχαν μεγαλώσει σε μια διαιρεμένη, ψυχροπολεμική Γερμανία.

Στο βιβλίο φαίνεται ότι δεν υπάρχει μόνο χρονική αφήγηση, αλλά κι ένα βαθύτερο πλαίσιο για την εποχή, τον ήχο και τις κοινωνικές συνθήκες. Πόσο χρόνο αφιέρωσες στην ιστορική έρευνα και ποια στοιχεία της σε ενθουσίασαν περισσότερο;
Δεν αφιέρωσα πολύ χρόνο σε αυτό το κομμάτι, γιατί ήταν κάτι που γνώριζα καλά, από τον καιρό που δίδασκα Ευρωπαϊκή Ιστορία του 20ού αιώνα στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ (σε μια άλλη ζωή!). Απλώς το έφερα συνειδητά στο βιβλίο, γιατί πιστεύω ακράδαντα πως τα μουσικά φαινόμενα (η τέχνη, γενικότερα) δεν πρέπει να αφήνονται ξεκρέμαστα από το πλαίσιο της εποχής στην οποία εγγράφονται. Απογοητεύομαι που οι σημερινοί μουσικοδημοσιογραφούντες αδιαφορούν σχεδόν παντελώς για τέτοιες διασυνδέσεις. Δεν είναι όλα μου αρέσει/δεν μου αρέσει.

Ένιωσες ποτέ ότι μέσα από τη συγγραφή «ζεις» πιο κοντά στην μπάντα και την εποχή της;
Ναι, το ένιωσα. Τείνω να χάνομαι στα γραπτά μου, να τα ζω έντονα στο κεφάλι μου, να φαντάζομαι πώς θα ήταν το ένα, το άλλο. Και μετά να βάζω αποστάσεις και να τα κοιτάω όλα από κάπου «απέξω». Έτσι λειτουργώ, με ενδιαφέρει πολύ το συναίσθημα, αλλά όταν φτάνει η ώρα να το βάλω στο word, θέλω να πρυτανεύει η λογική. Όταν απευθύνεσαι ευρύτερα και όχι «ενδοκοινοτικά» μπαίνει μπροστά το έλλογο κομμάτι της ύπαρξής μας. Γιατί, πολύ απλά, χρειάζεσαι επιχειρήματα: η παράθεση συναισθημάτων δεν λέει κάτι –κι ας ζούμε σε καιρούς όπου λατρεύεται.

Έγραψες μεγάλο κομμάτι του βιβλίου στη Μικρή Μαντίνεια, κοντά στη θάλασσα. Πώς πιστεύεις ότι επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον τη δημιουργική διαδικασία; Θα ήταν αλλιώς αν έγραφες σε μια πολυσύχναστη πόλη;
Δεν είμαι σίγουρος... Είμαι «παιδί» αυτής της πολυσύχναστης πόλης, οπότε μπορεί και να «βραχυκυκλώσω», όντας μακριά της. Δεν θα έλεγα, δηλαδή, ότι μου κάνει κάθε φυσικό περιβάλλον, σε προσωπικό επίπεδο. Μου αρέσει η θάλασσα, ας πούμε, μα δεν έχω την ίδια σύνδεση με τα βουνά. Η δε Μικρή Μαντίνεια δεν είναι απλά μία ακόμα εξοχή, αλλά ένας πολύ οικείος τόπος, άρρηκτα συνδεδεμένος με τις προσωπικές μου μυθολογίες και με τις πιο λατρεμένες καλοκαιρινές μνήμες της άδολης νιότης μου.

Ποιο θεωρείς το καλύτερο άλμπουμ των Scorpions και γιατί;
Το καλύτερο είναι το «Blackout». Γιατί είναι η πιο ολοκληρωμένη και συνολικά εμπνευσμένη εκδοχή του λαϊκού hard rock οράματός τους, απελευθερωμένη από τις αγκυλώσεις του Roth απέναντι στη mainstream αποδοχή και με ακομπλεξάριστη σχέση με ό,τι ονομάζουμε «αρένες».

Και ποιο παρεξηγημένο;
Υπάρχουν δύο υποψήφια άλμπουμ εδώ, αλλά θα διαλέξω το «Humanity: Hour I» του 2007. Το οποίο μπορεί να τους επανέφερε ως εμπορικό μέγεθος στην αμερικάνικη αγορά μετά την κατακρήμνιση των 1990s, όμως αρκετοί αφοσιωμένοι οπαδοί το πολέμησαν, με αποτέλεσμα να μην έχει συνέχεια. Το είδαν, όπως έγραψε κάποιος, ως soft rock δημιουργικό όραμα του Desmond Child, εκτελεσμένο από τους Scorpions. Κατανοώ αρκετά σημεία αυτής της κριτικής. Θεωρώ, όμως, ότι έτσι υποτιμήθηκε το καλύτερό τους ύστερο έργο. 

Αφιερώνεις το βιβλίο στη μητέρα σου, η οποία άκουγε επίσης με χαρά τους Scorpions. Πόσο σε ενθάρρυνε η δική της αγάπη για τη rock μουσική στην εξέλιξη του πάθους σου και, κατ’ επέκταση, στη συγγραφή;
Χρωστάω πολλά στο σπίτι μου, όσον αφορά τη μουσικοφιλία. Ο πατέρας μου ακούει ελληνικό ρεπερτόριο –παλιά λαϊκά, έντεχνα, ελαφρά. Η μητέρα μου ήταν περισσότερο της «ξένης» μουσικής, ίσως γιατί ήταν καθηγήτρια Αγγλικών, οπότε είχε καλή επαφή με τη γλώσσα: αγαπούσε τις κλασικές ορχήστρες και την όπερα, πήγαινε σε rock 'n' roll πάρτυ ως νέα, είχε δίσκους με κομμάτια των Beatles και του Alice Cooper. Ο παππούς μου, πάλι (ο πατέρας της), ήταν λάτρης του τσάμικου και των δημοτικών. Μεγαλώνοντας, λοιπόν, τα πήρα όλα: δεν απέρριψα τίποτα. Η αγάπη της μητέρας μου προς τέτοιους ήχους ήταν σημαντική, γιατί μεγάλωσα θεωρώντας τους «δεδομένους», κάτι που δεν ίσχυε γενικότερα και το κατάλαβα αργότερα στη ζωή. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είχαμε και ισχυρές διαφωνίες. Δεν θέλεις να ξέρεις τι έγινε, όταν ήρθε στο σπίτι μας το «Seasons In The Abyss» των Slayer! Η τρελή κούρσα της ελληνικής καθημερινότητας δεν με αφήνει να τα σκέφτομαι συχνά όλα τούτα, όμως μου λείπει η μητέρα μου, κι ας έχουν περάσει πολλά χρόνια, πια, από το φευγιό της. Όσο για τη συγγραφή, αυτή είναι μια δική μου «πετριά». Στην οικογένεια τη μοιράζομαι με την αγαπημένη μου θεία, τη Ρέα Σταθοπούλου, που έχει γράψει αρκετά μυθιστορήματα.

Ποιο είναι το επόμενο βήμα μετά την κυκλοφορία του βιβλίου;
Με τις Εκδόσεις Λογότυπο συζητάμε, πλέον, για τη διοργάνωση της παρουσίασης του βιβλίου, η οποία θα λάβει χώρα την Πέμπτη 29 Μαΐου, ώρα 20.00, στο Calderone Art Space (Τριπτολέμου 8, Γκάζι) με ομιλητές τον Στυλιανό Τζιρίτα, τον Αντώνη Ξαγά και τον Βαγγέλη Χαλικιά. Αναμένουμε, φυσικά, να δούμε και πώς θα κινηθεί σε καθαρά εμπορικό επίπεδο. Εγώ, βέβαια, έχω βάλει πλώρη για κάτι επόμενο, αλλά είναι πολύ νωρίς ακόμα για να μοιραστώ λεπτομέρειες.