«Οι φόνοι της οδού Μοργκ»: Σαν σήμερα το 1841 εκδόθηκε η ιστορία μυστηρίου του Έντγκαρ Άλαν Πόε που αποτέλεσε θεμέλιο λίθο της αστυνομικής λογοτεχνίας.
Ένα φρικιαστικό έγκλημα ζητά ένοχο και ο αναγνώστης ξεχύνεται στο κατόπι της αλήθειας στο πλευρό του συγγραφέα: Πόσες άραγε απολαυστικά αγωνιώδεις περιπλανήσεις των βιβλιόφιλων στις σελίδες της αστυνομικής λογοτεχνίας δεν οφείλουν την έμπνευσή τους στο «Οι φόνοι της οδού Μοργκ» του Έντγκαρ Άλαν Πόε, που εκδόθηκε σαν σήμερα τον Απρίλιο του 1841;
«Οι φόνοι της οδού Μοργκ»: Ο Πόε λανσάρει το αστυνομικό μυθιστόρημα
Πρόκειται για το πρώτο νουάρ διήγημα στην ιστορία του είδους. Είναι επίσης το πρώτο από μία σειρά τριών διηγημάτων που έγραψε ο Πόε με πρωταγωνιστή τον ερευνητή Ογκίστ Ντιπέν, πρόδρομο του Σέρλοκ Χολμς, του Ηρακλή Πουαρό και άφθονων άλλων διασήμων μυθιστορηματικών ντετέκτιβ.
Δύο γυναίκες, μητέρα και κόρη, βρίσκονται φρικτά δολοφονημένες σε ένα κτίριο της οδού Μοργκ στο Παρίσι. Το δωμάτιό τους, στον τέταρτο όροφο, ήταν κλειδωμένο. Πώς κατόρθωσε ο εγκληματίας να τις προσεγγίσει; Και γιατί τους επιτέθηκε με τόσο βάναυσο τρόπο; Η υπόθεση κινεί το ενδιαφέρον ενός ερασιτέχνη ντετέκτιβ, του Ογκίστ Ντιπέν, ο οποίος θα αποπειραθεί να λύσει το αίνιγμα με τη λογική. Την τριλογία μυστηρίου συμπληρώνουν «Το μυστήριο της Μαρί Ροζέ» και «Το κλεμμένο γράμμα».
Παρότι στη σημερινή εποχή των περίτεχνων νουάρ μυθιστορημάτων, με τα έργα τεράστιας απήχησης, τις πωλήσεις εκατομμυρίων αντιτύπων και τον όγκο ενός αφηγηματικού σώματος που περιλαμβάνει τον κοινωνικοπολιτικό προβληματισμό, την εγκληματολογική έρευνα και την πλειάδα θεμάτων που αντλούν από το true crime, η ιστορία του Πόε φαντάζει ενδεχομένως τραβηγμένη από τα μαλλιά, δεν παύει ωστόσο να διαθέτει μυστήριο, ατμόσφαιρα, και προπάντων παραμένει αξιοσημείωτη για την ιστορική αξία της.
Όσο για την καταλυτική επίδρασή της στην εξέλιξη του είδους, αρκεί η ετυμηγορία του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο οποίος εμπνεύστηκε τον χαρακτήρα του Σέρλοκ Χολμς από τους «Φόνους της οδού Μοργκ» και τον αρτίστα της επαγωγικής συλλογιστικής Ογκίστ Ντιπέν: «Οι ιστορίες μυστηρίου του Έντγκαρ Άλαν Πόε είναι η ρίζα από την οποία βλάστησε μια ολόκληρη λογοτεχνία. Πού ήταν το αστυνομικό μυθιστόρημα πριν ο Πόε του εμφυσήσει την πνοή της ζωής;».
Το διήγημα που δημιούργησε τον πυρήνα της αστυνομικής λογοτεχνίας
Ο Πόε είχε αρχικά δώσει στο πρώτο του αστυνομικό διήγημα τον τίτλο «Οι φόνοι της οδού Τριανόν», αλλά το μετονόμασε ώστε να το συνδέσει καλύτερα με τον θάνατο. Το «Οι φόνοι της οδού Μοργκ» πρωτοεμφανίστηκε στο Graham’s Magazine τον Απρίλιο του 1841, στη συντακτική ομάδα του οποίου εργαζόταν ο συγγραφέας. Πληρώθηκε επιπλέον 56 δολάρια για το έργο αυτό, ένα ποσό ασυνήθιστα υψηλό εάν αναλογιστεί κανείς ότι εισέπραξε μόλις 9 δολάρια για το «Κοράκι».
Το 1843, ο Πόε είχε την ιδέα να τυπώσει μια σειρά φυλλαδίων με τις ιστορίες του, με τίτλο «Τα πεζά ρομάντζα του Έντγκαρ Α. Πόε». Εξέδωσε μόνο ένα, το «Οι φόνοι της οδού Μοργκ», στο οποίο συμπεριλήφθηκε και το σατιρικό «Ο άνθρωπος που χρησιμοποιήθηκε». Πουλήθηκε για 12,5 σεντς.
Ήρωας του συγγραφέα, ο αρχετυπικός ντετέκτιβ Σ. Ογκίστ Ντιπέν, ένας εκκεντρικός ερασιτέχνης ερευνητής, με μεγάλη ικανότητα στην αναλυτική σκέψη. Ακολουθείται από έναν σύντροφο που τον βοηθά και ταυτόχρονα καταγράφει τις περιπέτειές τους. Ο Ντιπέν προσπαθεί να εξιχνιάσει τις υποθέσεις που του παρουσιάζονται για λογαριασμό μιας ανίκανης αστυνομίας, αναλύοντας τα δεδομένα.
Σε μια εποχή την οποία διακατείχε τρομερή εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της λογικής, ο Πόε κινητοποίησε αυτές ακριβώς τις δυνάμεις για να λύσει τα αστυνομικά μυστήρια στις ιστορίες του. Οι αρχικές σελίδες των «Φόνων της οδού Μοργκ» είναι αφιερωμένες στα οφέλη της αναλυτικής πνευματικής ικανότητας. Είναι αυτή η ικανότητα που δύναται να ξεμπλέξει «το κουβάρι της πραγματικότητας».
Στους «Φόνους της οδού Μοργκ», ο Πόε εγκαινιάζει επίσης ένα ιδιότυπο αφηγηματικό τέχνασμα: Ο ντετέκτιβ ανακοινώνει τον ένοχο και στη συνέχεια ξεδιπλώνει το σκεπτικό του, καθιστώντας ουσιαστικά τον αναγνώστη δέσμιο της γραφής του.
Πώς ο ποιητής του μακάβριου επινόησε τον σύγχρονο ντετέκτιβ
Έχοντας διαβάσει πολύ Ντίκενς και εντρυφώντας στην κοινωνική διάσταση του εγκλήματος, καθώς και στη δυνατότητα αξιοποίησης της ψυχολογίας στην εξιχνίασή του, ο Πόε των «Φόνων της οδού Μοργκ» τονίζει την αντίθεση της λογικής σκέψης στα κτηνώδη ένστικτα που πολλές φορές κυριεύουν τον άνθρωπο.
Ένας μεγάλος κλασικός, ο οποίος έζησε και πέθανε τραγικά, ωστόσο ευτύχησε να αγαπηθεί από άλλους κλασικούς, όπως ο Μποντλέρ και ο Ντοστογιέφσκι, καθώς και από σύγχρονους, με τους Λου Ριντ, Τιμ Μπάρτον, Νικ Κέιβ και Ντάμιεν Χιρστ να συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων στις στρατιές των θαυμαστών του, ο Έντγκαρ Άλαν Πόε κατέθεσε στους «Φόνους της οδού Μοργκ» το πρότυπο πάνω στο οποίο θεμελιώθηκε ολόκληρο το είδος της αστυνομικής λογοτεχνίας.
(Με πληροφορίες: Edgar Allan Poe, «Οι φόνοι της οδού Μοργκ και άλλες ιστορίες», εκδόσεις Διόπτρα, μετάφραση Βιολέττα Ζεύκη)
18°
