11ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών: Το μεγάλο ραντεβού της ποίησης

Ακούραστος συνομιλητής με ξενόγλωσσους συναδέλφους του σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, υπεύθυνος της διοργάνωσης του φετινού Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών, ο πολυπράγμων Δημήτρης Αγγελής μάς μίλησε για τα πράγματα και τα θαύματα που θα δούμε φέτος στο καθιερωμένο διεθνές ραντεβού της ποίησης στην Αθήνα, από τις 29 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 2 Οκτωβρίου. Με ένα ιστορικό «ρόστερ» ολκής —που συμπεριλαμβάνει τρανταχτά ονόματα της διεθνούς ποιητικής σκηνής όπως ο Άνταμ Ζαγκαγιέφσκι, ο Χουάν Κάρλος Μίστρι, η Πία Τάφντρουπ, η Κάρολιν Φoρσέ και ο Τζακ Χίρσμαν, καθώς και της ελληνικής ποιητικής σκηνής (Κική Δημουλά, Τίτο Πατρίκιο, Νάνο Βαλαωρίτη, Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Αναστάση Βιστωνίτη, Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου κ.ά.)— το 11ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών «κατεβάζει» μια εξαιρετικά δυνατή ομάδα στις φετινές του αρένες.

Ιδρυθέν από τον Κύκλο Ποιητών το 2013, μέσα στην κρίση, το Φεστιβάλ είχε και έχει ως σκοπό να βάλει την Αθήνα στον χάρτη των ευρωπαϊκών λογοτεχνικών φεστιβάλ, να επιμεληθεί έναν χώρο έντονου και μαζικού διαλόγου της ελληνικής ποίησης με άλλες ποιητικές παραδόσεις και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις προβολής της εγχώριας ποιητικής παραγωγής στο εξωτερικό.

Από τον χαρισματικό Γερμανό Γιαν Βάγκνερ και την υποψήφια για Νόμπελ Εσθονή Ντόρις Καρέβα, από την εκρηκτική Λευκορωσίδα Βαλζίνα Μορτ, τον πολυπράγμονα Κουβανό Βίκτορ Ροντρίγκες Νούνιες, τον πολυβραβευμένο ποιητή από τις Ονδούρες, Ρολάντο Καττάν, τη Ρουμανο-Γαλλίδα Λίντα Μαρία Μπαρό, βραβευμένη με το βραβείο Απολιναίρ, τη σχεδόν «δική μας» πια, Κροάτισσα Μάρια Ντεγιάνοβιτς και την ακόμα πιο «δική μας» Ευτυχία Παναγιώτου (Κύπρος), μέχρι το «σκανδιναβικό φαινόμενο» της Ιρανο-Σουηδής Ατένα Φαρροχζάντ, που σάρωσε βραβεία, θεατρικές σκηνές και πωλήσεις με τη συλλογή της Λευκό σε Λευκό, τον Περουβιανό Νίλτον Σαντιάγο και τους τρεις Αμερικανούς που αγάπησαν με πάθος και έμπρακτα την Ελλάδα, Καρίν Ανσέλιν, Ντον Σκόφιλντ και Τζον Τριπουλά, το φετινό Φεστιβάλ έχει ποίηση για όλα τα γούστα — αλλά κυρίως ποίηση που αφουγκράζεται και συνομιλεί με την παγκόσμια πρωτοπορία.

Συν τους δεκάδες εξαιρετικούς Έλληνες ποιητές και ποιήτριες που θα πλαισιώσουν τους διεθνείς καλεσμένους, θα συνομιλήσουν μαζί τους και θα μπολιάσουν, έτσι, την εγχώρια ποιητική σκηνή με νέους ρυθμούς, χροιές και ανάγκες. Μιλήσαμε με τον υπεύθυνο της διοργάνωσης του Φεστιβάλ, τον βραβευμένο ποιητή (Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2016) Δημήτρη Αγγελή, για όλα όσα μπορεί να σημαίνει ένα τέτοιο φεστιβάλ για τη χώρα μας και για τις προσδοκίες που, κρυφά ή λιγότερο κρυφά, τρέφει με τη διοργάνωσή του.

Το 11ο Διεθνές Φεστιβάλ με τον Δημήτρη Αγγελή: Η Αθήνα μιλά τη γλώσσα της ποίησης

— Δημήτρη, έχεις οργανώσει ή συνδιοργανώσει 6 από τα 11 Διεθνή Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών. Τι έμαθες όλα αυτά τα χρόνια;

Ότι το να διοργανώνεις ένα Φεστιβάλ είναι σα να γράφεις ένα ποίημα, δηλαδή έχει προσχώσεις και προσκόμματα. Τι εννοώ; Οι προσχώσεις δημιουργούνται όταν παρακολουθείς όλα αυτά τα δημιουργικά ρεύματα που κατεβάζουν με ορμή γόνιμα υλικά στο δέλτα της ποίησης, εσύ απ’ την όχθη παρατηρείς, καταγράφεις κι επιλέγεις ποιους ποιητές, ποια καινούργια ονόματα μπορείς να καλέσεις και να φέρεις για να τα γνωρίσεις στο ελληνικό κοινό της ποίησης αλλά και στους ίδιους τους Έλληνες ποιητές. Και τα προσκόμματα είναι παρόμοια με αυτά που συναντούμε στην καθημερινότητά μας, τα πράγματα που μας αντιμάχονται και μας αναγκάζουν να γινόμαστε διαρκώς πιο ευέλικτοι. Με λίγα λόγια, όπως όταν γράφω ένα ποίημα, μου αντιστέκεται, παλεύω μαζί του και στο τέλος, αν είμαι τυχερός, καταλήγω κάπου, έτσι νιώθω και με τη διαδικασία οργάνωσης του Φεστιβάλ. Φυσικά, ένα φεστιβάλ χρειάζεται συνεργάτες, δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς βοήθειες.

— Και για την ίδια την ποίηση, τι έμαθες τόσα χρόνια; Έχει αντίκτυπο το Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών στο κοινό εδώ;

Νομίζω ότι έχει περισσότερο αντίκτυπο σε αυτούς που διαβάζουν ποίηση και λιγότερο στους ίδιους τους ποιητές, το λέω μετά λύπης μου. Εμείς, στον Κύκλο Ποιητών, κάνουμε το Φεστιβάλ για να ωφεληθούν, μεταξύ άλλων, οι ποιητές μας με το να γνωρίσουν ομότεχνούς τους από το εξωτερικό και να συνειδητοποιήσουν ότι, παρότι γράφουν στα ελληνικά, δρουν μέσα σε ένα παγκόσμιο χωριό.

Δυστυχώς, πολλοί ποιητές μας είτε απέχουν από το Φεστιβάλ αν δεν συμμετέχουν οι ίδιοι είτε, όταν συμμετέχουν, διαβάζουν μόνο στα ελληνικά, σχεδόν αδιαφορώντας για το διεθνές κοινό που τους παρακολουθεί, τους ξένους ποιητές, τους εκδότες, τους αρχισυντάκτες λογοτεχνικών περιοδικών που έχουμε προσκαλέσει—με αποτέλεσμα η συνομιλία των αλλόγλωσσων καλεσμένων να γίνεται, εν τέλει, με λιγοστούς μόνο Έλληνες συμμετέχοντες. Είναι λες και πολλοί ποιητές μας ενδιαφέρονται μόνο για το ελληνικό κοινό, για την ελληνική αγορά. Αυτό δεν βοηθάει την εξωστρέφεια της λογοτεχνίας μας – αν και προφανώς δεν είναι ποτέ η εξωστρέφεια το αρχικώς ζητούμενο.

— Να γίνω λίγο δικηγόρος του διαβόλου; Μήπως αυτό συμβαίνει επειδή το μετιέ τους, η βασική τους τέχνη έχει να κάνει με τη γλώσσα και το πλάσιμό της και, συνεπώς, μπορεί να νιώθουν ότι ένα μεταφρασμένο τους ποίημα δεν τους ανήκει πια; Μήπως είναι, δηλαδή, θέμα αφοσίωσης στη γλώσσα;

Δε διαφωνώ με αυτό που λες, κάλλιστα συμβαίνει κάτι τέτοιο—αλλά μετά δεν μπορούμε να γκρινιάζουμε ότι δε μεταφραζόμαστε αρκετά στο εξωτερικό! Θέλω να πω, εδώ συμβαίνει το εξής παράδοξο: από τη μία πολλοί συνάδελφοί μας έχουν τον διακαή πόθο να μεταφραστούν και να εκδοθούν στο εξωτερικό και από την άλλη αδυνατούν ή αρνούνται να ανταποκριθούν σε αυτήν την πρόκληση: στην ανάγκη μετάφρασης των ποιημάτων τους. Είναι μια εντελώς αντιφατική αντιμετώπιση του ίδιου τους του έργου, σαν μια σχέση αγάπης και απώθησης ταυτόχρονα.

— Η μετάφραση, όμως, προϋποθέτει και ύπαρξη μεταφραστών και σχέση με αυτούς.

Σωστά. Γι’ αυτό το επόμενο βήμα που θέλουμε να κάνουμε, ως Κύκλος Ποιητών, είναι να δημιουργήσουμε ένα πρόγραμμα μετάφρασης των ποιητών που συμμετέχουν κάθε χρονιά στο Φεστιβάλ, έτσι ώστε, θέλουν δε θέλουν, όποιος/α συμμετέχει να έχει 5 ποιήματά του/της μεταφρασμένα στα Αγγλικά, για να μπορούν να κοινοποιηθούν και στους ξένους καλεσμένους μας.

— Αν μπορούσες να αναφέρεις τις τρεις σημαντικότερες εκδηλώσεις του φετινού Φεστιβάλ, τα highlights, ποια θα ήταν αυτά;

Πρώτον, η εναρκτήρια εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής, στις 29 Σεπτεμβρίου στις 7μμ. Εκεί όπου ανταποδίδουμε στον Μίκη Θεοδωράκη, με τον φοβερό πιανίστα Χρίστο Παπαγεωργίου, την οφειλόμενη ευγνωμοσύνη του ποιητικού κόσμου στην ανάδειξη της ελληνικής ποίησης. Η έναρξη του φεστιβάλ είναι πάντοτε αληθινή γιορτή.

Δεύτερον, τη συζήτηση μεταξύ τριών σημαντικότατων, ανερχόμενων διεθνώς ποιητών, στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, την Τετάρτη, 1 Οκτωβρίου, στις 7μμ, με τη συμμετοχή του Γιαν Βάγκνερ (Γερμανία), της Βαλζίνα Μορτ (Λευκορωσία) και της Ευτυχίας Παναγιώτου (Κύπρος). Θα μπορούσαμε να έχουμε προσκαλέσει στη συνομιλία την Εσθονή Ντόρις Κάρεβα, πολλάκις υποψήφια για Νόμπελ λογοτεχνίας, που θα διαβάσει σε άλλες εκδηλώσεις μας, αλλά ήταν μια πολύ συνειδητή απόφαση να δώσουμε τον λόγο σε τρεις νεότερους ποιητές, με διεθνές κοινό, των οποίων η τέχνη είναι υπό εξέλιξη.

Και τρίτον, η τελετή λήξης, στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, την Πέμπτη 2 Οκτωβρίου στις 7μμ, κατά οποία θα απονεμηθεί το σημαντικό βραβείο Barbara Fields-Siotis, στο όνομα της αφοσιωμένης υπερμάχου και πάτρωνα της ποίησης Μπάρμπαρα Φιλντς-Σιώτη, που απονέμεται εναλλάξ σε ποιητές από το εξωτερικό και την Ελλάδα κάθε χρόνο. Φέτος είναι η σειρά της Ελλάδας και τιμούμε, πανάξια, τον ποιητή Ηλία Κεφάλα.

— Γιατί είναι τόσο σημαντικό το βραβείο αυτό;

Γιατί, με εξαίρεση ίσως το Athens Prize for Literature, δεν υπάρχουν άλλα λογοτεχνικά βραβεία που να τιμούν ξένους λογοτέχνες στη χώρα μας, και σίγουρα όχι άλλο ελληνικό βραβείο ποίησης με τέτοιο διεθνές ενδιαφέρον. Η διεθνής του φήμη είναι συνδεδεμένη με τους βραβευθέντες ποιητές: την κάτοχο της Έδρας Ποίησης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Αλίσια Έλσμπεθ Στάλινγκς, τον ακούραστο αλχημιστή της ποίησης, κριτικό και λιμπρετίστα Ντάνα Γιόγια, τον συγκλονιστικό σε έργο και ζωή Κινέζο ποιητή Μπέι Ντάο. Από ελληνικής πλευράς έχουν τιμηθεί η Ζέφη Δαράκη, ο Αναστάσης Βιστωνίτης, ο Γιώργος Μπλάνας, ποιητές εντελώς διαφορετικών κατευθύνσεων μεταξύ τους, αλλά με έργο στιβαρό, αναγνωρισμένο, πλούσιο και γεμάτο δημιουργική ευσυνειδησία. Είναι ένα βραβείο που μπορεί να τοποθετήσει την ελληνική ποίηση ως ισάξια δίπλα στη διεθνή δημιουργία. Και αποτελεί, νομίζω, ένα από τα στοιχεία που προσδίδουν ποιότητα στο δικό μας φεστιβάλ, που μετά από τόσα χρόνια έχει εξασφαλίσει διεθνή αναγνώριση.

— Τελευταία ερώτηση: το μότο του φετινού φεστιβάλ είναι «Έχω ένα όνειρο: ποιήματα για ένα καλύτερο αύριο». Πιστεύεις πραγματικά ότι, έτσι όπως βαδίζει ο κόσμος, η ποίηση μπορεί να φέρει ένα καλύτερο αύριο;

Προφανώς όχι. Αλλά η ποίηση μπορεί να διαφυλάξει αρχές και αξίες που θα βοηθήσουν ίσως να οδηγηθούμε κάποια στιγμή σε ένα καλύτερο αύριο. Μια συγκέντρωση ποιητών είναι μια σύμπραξη που επικαλείται τις κοινές μας ευαισθησίες, την αλληλεγγύη, το κοινό αίσθημα περί δικαίου. Όλοι έχουμε όνειρα και πικρίες, κι η λογοτεχνία μπορεί να μιλήσει για αυτά. Έχω πάντα στο μυαλό μου τον Τζωρτζ Στάινερ, που έλεγε πως το Άουσβιτς μας έμαθε πως οι ανθρωπιστικές σπουδές δεν σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο· αλλιώς οι δεσμοφύλακες δε θα άκουγαν κλασική μουσική. Όμως σε κάτι εντέλει πρέπει να πιστέψουμε μπροστά στον όλεθρο, δεν πρέπει; Κι εγώ διαλέγω να πιστέψω στη λογοτεχνία, στην ηθική φαντασία που οδηγεί σε κοινή κατανόηση. Όχι τόσο στην ενσυναίσθηση, αλλά στο παρακάτω βήμα: στην αλληλεγγύη, που είναι ενσυναίσθηση με δράση μαζί. Κι επιπλέον, η ποίηση ξεχωρίζει από την υπόλοιπη λογοτεχνία, θέλω να πιστεύω, γιατί η ποίηση είναι ικανή να συγκινεί. Κι αν συγκινηθείς μπορεί και να κινηθείς».

Αναλυτικά οι εκδηλώσεις του Φεστιβάλ:

Δευτέρα, 29 Σεπτεμβρίου 2025 | Μέγαρο Μουσικής, Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος, 19:00

• Παρουσίαση: Ιωάννα Αγγελίδη.
• Πιάνο: Χρίστος Παπαγεωργίου.

Ποιητές από την Ελλάδα και τον κόσμο συμμετέχουν με αναγνώσεις σε αυτή τη μεγάλη, ετήσια γιορτή της ποίησης. Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη, το Φεστιβάλ τιμά τον συνθέτη που τίμησε τους ποιητές με αποσπάσματα από τις «Παραλλαγές σ' ένα θέμα», το οποίο θα ερμηνεύσει στο πιάνο ο σπουδαίος μουσικός Χρίστος Παπαγεωργίου.

Συμμετέχουν: Γιαν Βάγκνερ, Ηλίας Γκρής, Άννα Γρίβα, Γιώργος Δουατζής, Σταύρος Ζαφειρίου, Έφη Καλογεροπούλου, Ντόρις Καρέβα, Ρολάντο Καττάν, Γιώργος Μαρκόπουλος, Βαλζίνα Μορτ, Λίντα Μαρία Μπάρο, Παντελής Μπουκάλας, Ηρώ Νικοπούλου, Μάρια Ντεγιάνοβιτς, Βίκτορ Ροντρίγκες Νούνιες, Γιάννης Πατίλης, Αγγελική Πεχλιβάνη, Νίλτον Σαντιάγο, Νάντια Στυλιανού, Ατένα Φαρροχζάντ, Γιώργος Ψάλτης.

Τρίτη, 30 Σεπτεμβρίου, 20:00 | Αίθουσα Εκδηλώσεων Δήμου Χαϊδαρίου | Δημαρχείο, Στρατάρχου Καραϊσκάκη 138

• Συντονίζει: Φλώρα Ορφανουδάκη.
• Πιάνο: Ελένη Μοσχοβούδη.
• Διαβάζουν: Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Ντορίς Καρέβα, Γιώργος Κεντρωτής, Χάρης Μελιτάς, Βαλζίνα Μορτ, Ντον Σκόφιλντ.

Σε συνεργασία με τον Δήμο Χαϊδαρίου και τον πολιτιστικό και περιβαλλοντικό σύλλογο ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ.

Τρίτη, 30 Σεπτεμβρίου, 19:00 | Ινστιτούτο Θερβάντες, ταράτσα | Σκουφά 31, Αθήνα

• Συντονίζει: Δημήτρης Αγγελής.
• Διαβάζουν: Βίκυ Κατσαρού, Ρολάντο Καττάν, Γιώργος Κουτούβελας, Βίκτορ Ροντρίγκες Νούνιες, Νίλτον Σαντιάγο, Αντώνης Τσόκος.

Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου, 20:00 | Βιβλιοπωλείο-καφέ Ζάτοπεκ | Π. Τσαλδάρη 209, Καλλιθέα

• Συντονίζει: Λένα Καλλέργη.
• Διαβάζουν: Γιαν Βάγκνερ, Κώστας Κουτσουρέλης, Λίντα Μαρία Μπαρό, Μυρτώ Χμιελέφσκι, Πέτρος Σκυθιώτης, Νάντια Στυλιανού.

Τρίτη, 30 Σεπτεμβρίου, 20:00 | Βιβλιοπωλείο Κομπραί | Διδότου 34, Αθήνα | Παρουσίαση της ποίησης της Ατένα Φαρροχζάντ

• Συντονίζει: Θάνος Γώγος.
• Ομιλητές: Αντώνης Μπογαδάκης, Μάρια Ντεγιάνοβιτς.
• Διαβάζει η ποιήτρια.

Τετάρτη 1 Οκτωβρίου, 20:00 | Μνημείο Μάντρας Μπλόκου Κοκκινιάς | Ηλιουπόλεως 102Α, Νίκαια

• Συντονίζει: Ειρήνη Ρηνιώτη.
• Μουσική: Διονύσης Βερβιτσιώτης (βιολί), Μηνάς Μπόγρης (κλασική κιθάρα).
• Διαβάζουν: Καρίν Ανσέλιν, Σταύρος Ζαφειρίου, Δημήτρης Πέτρου, Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου, Ντόρις Καρέβα, Νίλτον Σαντιάγο.

Τετάρτη 1 Οκτωβρίου, ώρα 19:00 | Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος | Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, Λεωφ. Συγγρού 364, Καλλιθέα

• Συζήτηση: Γιαν Βάγκνερ (Γερμανία), Βαλζίνα Μορτ (Λευκορωσία), Ευτυχία Παναγιώτου.
• Συντονίζει: Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη.

Η συζήτηση θα γίνει στα αγγλικά.

Τετάρτη 1 Οκτωβρίου, 20:00 | Ίδρυμα Τάκης Σινόπουλος | Τάκη Σινόπουλου 22, Νέα Ιωνία

• Συντονίζει: Βίκυ Κατσαρού.
• Διαβάζουν: Γιώργος Δελιόπουλος, Τασούλα Καραγεωργίου, Ρολάντο Καττάν, Στάθης Κουτσούνης, Μάρια Ντεγιάνοβιτς, Ντον Σκόφιλντ.

Θα προηγηθεί στις 18:30 συνάντηση νέων ποιητών, σπουδαστών του Ιδρύματος, με τους ξένους ποιητές. Η συνάντηση είναι ανοικτή στο κοινό. Συμμετέχουν οι νέοι ποιητές/ποιήτριες: Ουρανία Καθρέπτη, Κατερίνα Κοζή, Γιώργος Καραούλης, Γιώργος Λέοντας, Ιουλία Μάκκα, Σταύρος Μπαρμπουνάκης, Ραφαέλα Συκοβάρη, Αλέξανδρος Χατζηνικολάου.

Τετάρτη, 1 Οκτωβρίου, 20:00 | Αετοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο | Αγίου Γεωργίου 30 & Αριστείδου, Χαλάνδρι

• Συντονίζει: Θωμάς Τσαλαπάτης.
• Διαβάζουν: Νικόλας Κουτσοδόντης, Κωνσταντίνος Χ. Λουκόπουλος Λίντα Μαρία Μπαρό, Βίκτορ Ροντρίγκες Νούνιες, Τζον Τριπουλάς, Τασούλα Τσιλιμένη.

Σε συνεργασία με τον Δήμο Χαλανδρίου.

Πέμπτη, 2 Οκτωβρίου, 19:00 | Τελετή λήξης – Απονομή βραβείου Barbara Fields-Siotis | Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα | Αναπήρων Πολέμου, 9

• Συντονίζει: Κώστας Καναβούρης.
• Πιάνο: Βασίλης Παπαδόπουλος.
• Τραγούδι: Μιχάλης Κλεάνθης.
• Διαβάζουν: Χρύσα Ευστ. Αλεξοπούλου, Καρίν Ανσέλιν, Γιαν Βάγκνερ, Νίκος Ερηνάκης, Ντόρις Καρέβα, Ρολάντο Καττάν, Ηλίας Κεφάλας, Κυριακή Λυμπέρη, Αλέξιος Μάινας, Βαλζίνα Μορτ, Λίντα Μαρία Μπαρό, Μάρια Ντεγιάνοβιτς, Ειρήνη Ρηνιώτη, Βίκτορ Ροντρίγκες Νούνιες, Νίλτον Σαντιάγο, Σωτήρης Σαράκης, Σταύρος Σταυρόπουλος, Νάντια Στυλιανού, Τζον Τριπουλάς, Τζένη Φουντέα.