Dial-a-poem: Όταν ο καλλιτεχνικός κόσμος αποφάσισε πως η ποίηση δεν πρέπει μόνο να διαβάζεται αλλά να ακούγεται κιόλας
Πριν από λίγες δεκαετίες το τηλέφωνο ήταν τα πάντα. Κατά τη διάρκεια των σχολικών μου χρόνων θυμάμαι αμέτρητα απογεύματα να τα περνάω ξαπλωμένη στο πάτωμα του δωματίου μου και να μιλάω κυριολεκτικά με τις ώρες με τις φίλες μου. Ήταν ο μοναδικός τότε τρόπος να επικοινωνήσουμε όταν δεν ήμασταν μαζί, και ενώ είχαμε περάσει όλη τη μέρα μαζί στο σχολείο, είχαμε ακόμα πολλά να πούμε. Ήταν επίσης ο μόνος τρόπος να συνεννοηθούμε όταν θέλαμε να βγούμε. Αποφασίζαμε την ώρα και την τοποθεσία, υπολογίζαμε ποιο δρομολόγιο λεωφορείου θα παίρναμε αν δεν μπορούσε κάποιος γονιός να μας πάει, και βρισκόμασταν εκεί, πάντα στο περίπου.
Υπήρχε τότε και ένας αριθμός ― αν θυμάμαι καλά το 141― τον οποίο έπαιρνες και σου έλεγε τι ώρα είναι!
Το τηλέφωνο, τόσο σαν αντικείμενο ― συγκεκριμένα αυτό με το περιστροφικό καντράν ― όσο και σαν ιδέα, συνεχίζει να έχει ένα ρομαντικό και σχεδόν μαγικό στάτους στο μυαλό όλων των ανθρώπων (και πιο πολύ βέβαια αυτών από 30 και άνω πια).
Τη δεκαετία όμως του 1960, ήταν κομμάτι της ζωής όλων: κάτι απλό, εύχρηστο, απαραίτητο, καθημερινό και, ουσιαστικά, κοινότυπο. Τότε ήταν που ο Τζον Τζιόρνο είχε μια καινοτομική ιδέα. Ως μέρος του καλλιτεχνικού κόσμου της Νέας Υόρκης εκείνη την εποχή ― ήταν τότε ο σύντροφος του θρυλικού Άντι Γουόρχολ και πρωταγωνιστής της ταινίας του το 1963 «Sleep», στην οποία ο Τζιόρνο κοιμόταν γυμνός για πέντε ώρες ― συνειδητοποίησε ότι η ποίηση, σαν τέχνη, είχε μείνει πολλά χρόνια πίσω. Ο Τζιόρνο κοίταξε γύρω του και συνειδητοποίησε ότι η ποίηση ήταν 75 χρόνια πίσω από τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τον χορό και τη μουσική και ότι την τότε εποχή, οι μόνοι χώροι για ποίηση ήταν το βιβλίο και το περιοδικό. Ως εκ τούτου, ήθελε να κάνει κάτι για την ποίηση, αντίστοιχο με αυτό που είχαν κάνει οι φίλοι καλλιτέχνες του για τις άλλες τέχνες.
Αναγνωρίζοντας ότι το τηλέφωνο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να εισαγάγει την ποίηση σε ένα τεράστιο και παγκόσμιο κοινό, ο Τζιόρνο δημιούργησε το "Dial-a-Poem". Ξεκίνησε με 10 τηλέφωνα και κασέτες με 13 ποιητές, ο καθένας από τους οποίους διάβαζε περίπου δώδεκα ποιήματα, όλα ηχογραφημένα από τον Τζιόρνο στο πατάρι του στο Bowery. Στη συνέχεια, εγκαταστάθηκαν δέκα τηλεφωνικές γραμμές στην Αρχιτεκτονική Ένωση της Νέας Υόρκης τον Ιανουάριο του 1969.
Στην αρχή το πρότζεκτ δεν είχε τόσο μεγάλη απήχηση, αλλά στις 14 Ιανουαρίου 1969, ένα άρθρο δημοσιεύτηκε στους New York Times, γραμμένο από τον Ρίτσαρντ Σέπαρντ, και ξεκινούσε ως εξής:
«Μια νέα υπηρεσία, που συνδυάζει την ιδιοφυΐα της τηλεφωνικής εταιρείας με την ιδιοφυΐα των ζωντανών ποιητών, δίνει πλέον τη δυνατότητα σε οποιονδήποτε έχει πρόσβαση σε ένα τηλέφωνο να ακούει στίχους οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ή της νύχτας».
Ο Τζιόρνο άλλαζε τις κασέτες για κάθε μηχάνημα κάθε μέρα ώστε να υπάρχει ποικιλία και, με την πάροδο του χρόνου, ενσωμάτωσε περισσότερες φωνές, όπως οι Λόρι Άντερσον, Πάτι Σμιθ, Αμίρι Μπαράκα, Άλεν Γκίνσμπεργκ, Μιγκέλ Πινιέρο, και άλλους. Από τις πιο ωραίες πτυχές του πρότζεκτ ήταν ότι όταν έπαιρνες τηλέφωνο δεν ήξερες ποτέ τι θα ακούσεις.
Μετά το άρθρο των Times, έλαβε ευρεία προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου ενός άρθρου στο περιοδικό Junior Scholastic και μετά η απήχηση ήταν τέτοια που πρόσθεσε τέσσερις γραμμές για να προσπαθήσει να συμβαδίσει με τη ζήτηση που υπήρχε.
Λίγους μήνες μετά, αφού είχαν τηλεφωνήσει περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι, φτάσανε στο μέγιστο όριο του εξοπλισμού και μείναμε εκεί: 60.000 κλήσεις την εβδομάδα. Ο ίδιος τότε δήλωσε πως αποτέλεσμα όλου αυτού ήταν ότι το τηλέφωνο δημιούργησε μια «νέα σχέση ποιητή-κοινού».
Βέβαια, παρά τη δύναμη και την καινοτομία της ιδέας του Τζιόρνο, ο συντηρητισμός της εποχής εκείνης δεν άργησε να αναδυθεί και να διακόψει τη λειτουργία του έργου του. Γονείς και άλλα μέλη της τοπικής κοινότητας διαμαρτυρήθηκαν για το ερωτικό περιεχόμενο πολλών ποιημάτων. Αλλά το "Dial-a-Poem" συνέχισε να έχει τους δικούς του υποστηρικτές, συμπεριλαμβανομένης της νομικής υποστήριξης από τον συγγραφέα και σκηνοθέτη Κεν Ντιούι, και απειλούμενη με αγωγή, η Τηλεφωνική Εταιρεία επανεγκατέστησε τις γραμμές.
Λίγους μήνες αργότερα, ωστόσο, τον Νοέμβριο του 1969, το Dial-a-Poem μεταφέρθηκε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Σικάγο για έξι εβδομάδες και στη συνέχεια, τον Ιούλιο του 1970, η υπηρεσία μεταφέρθηκε ξανά στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MOMA).
Καθότι η υπηρεσία γινόταν ολοένα και πιο γνωστή για την επαναστατική πολιτική της και τα αντικουλτούρα που προκαλούσε, και περιλάμβανε έργα από διάφορους ριζοσπαστικούς συγγραφείς και καλλιτέχνες, το FBI κλήθηκε να τη διερευνήσει και στη συνέχεια ο διευθυντής του MOMA, Τζον Χάιταουερ, ο οποίος είχε υποστηρίξει το πείραμα, απολύθηκε.
Έκτοτε, το Dial-a-Poem έχει εμφανιστεί κατά καιρούς σε διάφορες περιοχές των ΗΠΑ αλλά και σε άλλες χώρες, όπως Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Βέλγιο, Γαλλία, Ελβετία και Γερμανία. Το 2012, η υπηρεσία αναπαρήχθη στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο πλαίσιο της έκθεσης «Εκστατικά Αλφάβητα/Σωροί Γλώσσας» και ξανά το 2017 για την έκθεση «I ♥ John Giorno» του Ούγκο Ροντιόνε, στην Red Bull Arts Gallery στη Νέα Υόρκη.
Το 2020 έγινε μια επανεκκίνηση της υπηρεσίας Dial-a-Poem του Τζιόρνο, με τη μορφή εφαρμογής για κινητά και ηχητικής εγκατάστασης σε τηλεφωνικό θάλαμο στο Νότιγχαμ του Ηνωμένου Βασιλείου. Το έργο Crossed Lines είχε συνεισφορές από ποιητές από όλο τον κόσμο και από διεθνείς βραβευμένους συγγραφείς.
Τώρα, το Dial-A-Poem γίνεται διεθνές με επτά συνεργασίες μουσείων και τοπικούς αριθμούς τηλεφώνου — μέχρι στιγμής στη Γαλλία, το Μεξικό, την Ταϊλάνδη, την Ιταλία, το Χονγκ Κονγκ, την Ελβετία και τη Βραζιλία, και περισσότερα θα ακολουθήσουν. Αλλά η πρόθεση είναι το έργο να μην χάσει τις γοητευτικές, αναλογικές πτυχές που το έκαναν διάσημο.
Η νέα ιστοσελίδα Dial-A-Poem έχει μια απλότητα που ίσως να είχε εκτιμήσει ο Τζιόρνο. Όταν ένας χρήστης κάνει κλικ στο εικονίδιο ενός μαύρου ακουστικού, ακούει ένα ποίημα. Αν το ξανακάνει κλικ, κλείνει. Τόσο απλά, τόσο όμορφα. Κάντε ένα τηλέφωνο και ακούστε…
15°
