Δύο νόμοι πρέπει να βγουν: ο ένας να απαγορεύει τα αυτοκίνητα στην πόλη, και ο άλλος να υποχρεώνει όλα τα παιδιά να φεύγουν από την Ελλάδα στα 18 τους, για έναν τουλάχιστο χρόνο — και βλέπουμε. Κατά προτίμηση, σε μια μεγάλη, ανεπτυγμένη, πλούσια χώρα. Δεν ξέρω αν έχω κάποια «ποιότητα» επάνω μου, πιθανόν καμία, αλλά ΑΝ έχω κάποια την οφείλω αποκλειστικά στο γεγονός ότι βρέθηκα έξω, έστω και για έξι μήνες μόνο, σχεδόν αμέσως μετά το σχολείο. Ήταν το Βερολίνο (βασικά: το Δυτικό Βερολίνο), και ήταν το μακρινό 1982 (μ.Χ.). Χωρίς αυτό το εξάμηνο, θα ήμουν ένας άλλος άνθρωπος. Δεν έχω ιδέα ποιος ή τι. Αλλά σίγουρα θα ήμουν (ακόμη) χειρότερος. Τι είδα και τι έμαθα εκεί; Νά μερικά από όσα θυμάμαι:
Τους Πράσινους. Δεν είχα ιδέα από οικολογία, δεν είχε περάσει από το μυαλό μου ότι υπάρχει κάτι τέτοιο, και ότι έχει σχέση με την πολιτική, και ότι θα σημαδέψει το μέλλον μας, το μέλλον της γης.
Την κριτική στους Πράσινους (και γενικώς στην υποκρισία τής «πνευματικής μπουρζουαζίας»), επειδή ήταν όλο ποδήλατο, βουνίσιο τσάι, μούσλι, πλεκτά πουλόβερ κλπ., μα έχοντάς τα όλα αυτά σαν ένα είδος βιτρίνας, καθώς κατά τα άλλα ήταν κι αυτοί σαν κι εμάς.
Το γεγονός ότι μια πόλη μπορεί να χωρέσει εν αρμονία όλες τις φυλές του Ισραήλ. Προερχόμενος από μια μονοφυλετική γειτονιά της Θεσσαλονίκης, αρχικά έπαθα σοκ όταν είδα από κοντά, μίλησα, βγήκα καναδυό φορές έξω με ανθρώπους από κάθε μεριά της γης, κάθε «χρώματος», κάθε γλώσσας και θρησκείας. Ήταν μια αποκάλυψη άνευ προηγουμένου.
Το ότι οι άνθρωποι ήταν «απελευθερωμένοι», σαν να είχαν αποτινάξει ένα μάτσο βαριές αλυσίδες από πάνω τους.
Την αίσθηση πως όλοι εδώ έχουν μια ευκαιρία —στην πραγματικότητα πολύ περισσότερες— να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν. Όλοι και όλα επιτρέπονταν. Αυτή η παράξενη ιδέα της ισότητας.
Τις συνεργατικές δουλειές: μικρές επιχειρήσεις που δούλευαν «παράλληλα» με τα μεγάλα εργοστάσια, τις πολυεθνικές κλπ. Εντυπωσιακό. Και τρομερά κερδοφόρο.
Τις γιγαντιαίες καταλήψεις κτιρίων, ένα κίνημα που τότε ήταν στα ντουζένια του. Πολύ παράξενο, και επίσης εξαιρετικά αποκαλυπτικό, για εμάς τούς απλούς αντισταλινικούς αριστεριστές.
Τις γεύσεις του πλανήτη. Η πιο εξωτική που είχα δοκιμάσει ώς τότε ήταν το μπουγιουρντί με καυτερή πιπεριά και ο χαλβάς με λεμόνι και κανέλα.
Τους οδηγούς πόλης. Το περιοδικό Tip έμοιαζε εξωπραγματικό στα μάτια μου. Δεν πίστευα ότι μπορούσε να υπάρξει κάτι τέτοιο, και πως όλα όσα είχε μέσα ήταν αληθινά, και εκεί, στα πόδια μου, μια-δυο στάσεις και λίγα μάρκα μακριά.
Την ποιότητα και την ακρίβεια της συγκοινωνίας. Άπαξ και το μάθεις αυτό από σχετικά μικρός, στη συνέχεια δεν το ξεχνάς — και πάντα θα σου λείπει.
Την απουσία αδέσποτων ζώων, που καταλάβαινες μόνο όταν γύριζες πίσω στην πόλη σου, στη χώρα σου.
Την πλούσια αρχιτεκτονική παλέτα της παλιάς, ιστορικής κεντροευρωπαϊκής πόλης. Δεν χόρταινες να κοιτάζεις, τα μάτια σου σχεδόν ανέπνεαν όγκους και υφές, και δάκρυζαν.
Την τεράστια ποικιλία υψηλής καλλιτεχνικής εμπειρίας, καθώς εκεί μπορούσες να ακούσεις και να δεις πράγματα που προσωπικά δεν είχα ιδέα ότι υπάρχουν, πόσο δε μάλλον όλα μαζί.
Τις συμμορίες που λυμαίνονταν έναν-δυο σταθμούς τού μετρό το βράδυ: νεοναζί (που υποτίθεται απαγορεύονταν διά νόμου), σκίνχεντ, πανκ κλπ. Ζόρικα πράγματα.
Τα Μέγαρα. Μεγαλειώδεις ναοί πολιτισμού που χωρούσαν μέσα τους όλα τα ταβερνάκια, τα θεατράκια και τις μπουάτ που τύχαινε να ξέρουμε εμείς από τη Χαριλλλάου. Τα χωρούσαν και τα έκαναν μια χαψιά.
To ότι αυτό που μετά από κάμποσες δεκαετίες θα ονομάζαμε queer ήταν κάτι σχεδόν mainstream, ή έστω ότι διεκδικούσε τη θέση του στον κόσμο επί ίσοις όροις και όχι περιθωριακά όπως το δικό μας (υπέροχο) Banal του Δούκα στην Προξένου Κορομηλά.
Τους Fabulous Furry Freak Brothers. Δεν ξέρω πώς μού είχαν ξεφύγει μέχρι τότε. Και γενικώς τα ενήλικα κόμικς — η Βαβέλ είχε κυκλοφορήσει λίγους μήνες πριν φύγω από την Ελλάδα και ουσιαστικά δεν την πρόλαβα τον πρώτο της καιρό.
Τις γεύσεις του πλανήτη. Η πιο εξωτική που είχα δοκιμάσει ώς τότε ήταν το μπουγιουρντί με καυτερή πιπεριά και ο χαλβάς με λεμόνι και κανέλα.
Μ’ αυτά και μ’ αυτά νομίζω πως έμαθα λίγο από τον κόσμο όπως ήταν. Δεν έχει αλλάξει έκτοτε.
* * *
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Ναι, η ιστορία δείχνει ότι από τις μεγάλες κρίσεις μπορούν να προκύψουν θετικές αλλαγές στην κοινωνία. Λοιπόν…
…όπως ο Μαύρος Θάνατος —η επιδημία της πανώλης κατά τον 14ο αιώνα— συνέβαλε σε σημαντικές κοινωνικοοικονομικές αλλαγές, στην πτώση του φεουδαρχικού συστήματος και στην αύξηση των αμοιβών λόγω έλλειψης εργατικού δυναμικού, συμβάλλοντας έτσι στην άνοδο της μεσαίας τάξης και στην Αναγέννηση…
…όπως οι δυσκολίες και οι κοινωνικές αναταραχές κατά την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης οδήγησαν σε πολιτικές αλλαγές και σε τεχνολογικές καινοτομίες που κυριολεκτικά μεταμόρφωσαν τον κόσμο…
…όπως το Κραχ του 1929 διαδέχτηκαν σημαντικές μεταρρυθμίσεις στις εργασιακές συνθήκες, στα δικαιώματα των εργαζομένων, και στην κοινωνική πολιτική…
…όπως κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η ανάγκη για νέες τεχνολογίες οδήγησε σε τεράστια επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα: πυραυλική τεχνολογία, ατομική ενέργεια, ραντάρ, κρυπτογραφία, ιατρική, ηλεκτρονικοί υπολογιστές…
…όπως κατά τον Ψυχρό Πόλεμο ο ανταγωνισμός για την κατάκτηση του διαστήματος οδήγησε στην προσσελήνωση, στην τεχνολογία των δορυφόρων και εντέλει στην ψηφιακή επανάσταση και το διαδίκτυο…
…όπως η πανδημία COVID-19 έδωσε πελώρια ώθηση στους επιστήμονες για τη γρήγορη ανάπτυξη mRNA εμβολίων, επιταχύνοντας παράλληλα την υιοθέτηση της τηλεργασίας, της τηλεκπαίδευσης, του άυλου χρήματος και του ψηφιακού μετασχηματισμού…
…όπως όλες οι μεγάλες σύγχρονες πανδημίες πριν από αυτήν του κορονοϊού συνέβαλαν στη βελτίωση των δημόσιων συστημάτων υγείας και στην ευαισθητοποίηση για την επιστημονική έρευνα και τη δημόσια υγεία…
…όπως οι καταστροφικοί σεισμοί του παρελθόντος έχουν οδηγήσει στη βελτίωση των δομικών κανονισμών και στην ανάπτυξη αντισεισμικών τεχνολογιών που θα μας προφυλάξουν από πολύ μεγαλύτερους σεισμούς στο μέλλον…
…όπως οι φυσικές καταστροφές έχουν ωθήσει την ανάπτυξη συστημάτων προειδοποίησης και αποτελεσματικότατων μεθόδων διαχείρισης κρίσεων…
…έτσι και τώρα με την προδοσία Τραμπ: η Ευρώπη θα οδηγηθεί ολοταχώς, πλέον, προς την Ολοκλήρωση. Μάλιστα, ο κυοφορούμενος Ευρωστρατός ίσως να μην είναι το πρώτο που θα δούμε. Όλα θα αλλάξουν. Και, ναι, αυτό που δεν θα μας σκοτώσει, θα μας κάνει πολύ πιο δυνατούς. Θανάσιμα δυνατούς.
Κάθε εβδομάδα, ηΣαπφώ Καρδιακούγράφει στο Ημερολόγιο για ένα ή δύο πράγματα από όσα σκέφτεται, ή από όσα διαβάζει, βλέπει, ακούει και μαθαίνει στο ίντερνετ. Πράγματα… διαφορετικά. Καλή ανάγνωση!
Μια ζωή χωρίς εκπλήξεις
Αν ήταν στο χέρι μας, κάποιοι θα διανύαμε το υπόλοιπο τού βίου μας απαλλαγμένοι από ανατροπές και εκπλήξεις. Τουλάχιστον τις ανατροπές και εκπλήξεις που επηρεάζουν αποκλειστικά εμάς, γιατί στις ζωές των άλλων φαντάζουν σαν plot twists που γυμνάζουν το μυθιστορηματικό κομμάτι του εγκεφάλου όταν φανταζόμαστε την επίδρασή τους στην καθημερινότητά τους και τις πιθανές —και απίθανες— λύσεις που θα μπορούσαν να έχουν αυτά τα «φανταστικά» προβλήματα. Επομένως, η μόνιμη ευχή πάνω από τα αναμμένα κεράκια μιας υποτιθέμενης τούρτας γενεθλίων θα ήταν «μόνο ηρεμία και γαλήνη, όχι εκπλήξεις, όχι ανατροπές, παρεκτός αν είναι η ξαφνική κληρονομιά από τη διαθήκη κάποιας μακρινής και ζάμπλουτης εργένισσας θείας που μας αφήνει την εδουαρδιανή έπαυλή της στην αγγλική εξοχή». Φφφφου!
Δυστυχώς, η ζωή σπάνια κρατάει ευθεία σταθερή πορεία. Έχει απότομες στροφές σε στενούς δρόμους, έχει αδιέξοδα, γκρεμούς, έχει χαλασμένα οδοστρώματα, εμπόδια και δημόσια έργα που μας αναγκάζουν σε παρακάμψεις και αναστροφές. Έχοντας εφόδιο «μαθήματα οδήγησης» που αποκομίσαμε από την ανατροφή και την προσωπική εξέλιξή μας, ενδεχομένως κατορθώνουμε να αντιμετωπίσουμε όσα απρόοπτα μπορούμε, με τον τρόπο μας. Κατά πάσα πιθανότητα όσο ζούμε αποκτούμε εμπειρίες για την αντιμετώπιση όλο και μεγαλύτερων προκλήσεων — αυτό δεν υπονοεί ότι είμαστε άτρωτοι και ατσαλένιοι. Κάπου-κάπου έχουμε ανάγκη μια επανεκπαίδευση εν είδει ανασυγκροτήσεως. Χρειαζόμαστε έναν χειμώνα φροντίδας τού εσώτερου κήπου μας, όπως εκείνο που αφηγείται ο Ρίλκε στις επιστολές του προς τη νεαρή Lise Heise. Έναν χειμώνα όπου το έδαφος τής ύπαρξής μας —το μυαλό και το πνεύμα— βρίσκει χρόνο να αναπτύξει θρεπτικά συστατικά απαραίτητα ενόψει τής προ των πυλών άνοιξης, κατά τον ποιητή σε άλλη επιστολή. Τι κι αν κρυβόμαστε κάτω από το χώμα σαν βολβοί, όταν η ζωή που μας αφορά στερείται και φτωχαίνει; Σάμπως δεν κρατάμε μνήμες από τις παρελθούσες στιγμές αφθονίας, τότε θεωρούμενες συνηθισμένες και δεδομένες; Σάμπως δεν παραδεχόμαστε ενδόμυχα το ίδιο με τον Ρίλκε; Πως, ό,τι και να φέρνει η ώρα ή ο καιρός, όσο προετοιμασμένοι κι αν είμαστε, οι αλλαγές που θα παρατηρήσουμε στον εαυτό μας θα είναι απελευθερωτικές;
Πώς φροντίζουμε τον κήπο μέσα μας, όμως; Τι ξέρουμε από ψυχική κηπουρική; Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, πως έρευνες αποδεικνύουν την ευεργετική επίδραση των τεχνών στην υγεία. Η ζωγραφική, η συγγραφή, ο χορός, η μουσική, διεγείρουν διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου από εκείνες που χρησιμοποιούμε στη μουντή καθημερινότητα. Ακούγοντας ένα μουσικό κομμάτι και, γιατί όχι, χορεύοντας, ζωγραφίζοντας με τις ξυλομπογιές μας ή αναμειγνύοντας τις τέμπερες, δείχνουμε στον εγκέφαλο και στο σώμα μας ότι μπορούν να κάνουν και άλλα πράγματα, όχι μόνο να πηγαίνουν στη δουλειά, να κάθονται μπροστά στην τηλεόραση, να σκρολάρουν στην οθόνη του κινητού. Λίγη ώρα με την αγαπημένη μας μουσική ή με τις λευκές κόλλες που γεμίζουμε με σχέδια και χρώματα αφαιρεί το στρες από το σώμα, μειώνει την αρτηριακή πίεση, βελτιώνει μέχρι και την πέψη!
Πριν βγούμε από τον προσωπικό μας χειμώνα, όποτε κι αν μας καταβάλλει, ας θρέψουμε το χώμα με όσα εφόδια θα μας βοηθήσουν να ανθίσουμε στη συμπαντική συγκυρία της ύπαρξής μας και να εμπιστευτούμε τα αμέτρητα ενδεχόμενα που φωλιάζουν στο απρόοπτο και το άγνωστο.
* * *
ΕΝΑΣ ΤΣΕΛΕΜΕΝΤΕΣ ΕΝ ΠΡΟΟΔΩ
Η πολύ καλή και αγαπημένη φίλη της στήλης Πολυξένη Κοντογιάννη μάς έστειλε «μια δοκιμασμένη, νόστιμη και υγιεινή πρόταση για έναν διαφορετικό κορμό, νηστήσιμο για τις μέρες που έρχονται (και όχι μόνο)». Φαίνεται πράγματι υπέροχος — και εμείς είμαστε κάτι παραπάνω από απλώς Ειδικοί στον Κορμό. Πάμε να τον δούμε:
Εκπληκτικό βιβλίο! Ένα σούπερ μοντέρνο crimeκόμικς για παιδιά, ένα νουάρ μυστηρίου που εισάγει ΑΨΟΓΑ τους μικρούς αναγνώστες στο αστυνομικό. Η κεντρική ηρωίδα είναι τέλεια, η κουκούλα τού χούντι της ένα αριστούργημα, οι κακοί είναι αληθινά κακοί και όχι μασκαρεμένοι κακοί, οι λογοτεχνικές και εικαστικές αναφορές του βιβλίου είναι πολλές και απίθανες (το χταπόδι-μπάρμαν τού Χόπερ, βέβαια, είναι όλα τα λεφτά), το μυστήριο είναι πραγματικό μυστήριο και η λύση πραγματική λύση, η αρχιτεκτονική των σελίδων αλλάζει διαρκώς και μας εκπλήσσει κάθε φορά, οι φωτισμοί και οι σκιάσεις δεν είναι οι φωτισμοί και οι σκιάσεις που περιμένατε από ένα «παιδικό» graphicnovel, ή με άλλα λόγια: κανείς δεν κοροϊδεύει και δεν υποτιμά κανέναν εδώ. Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά 6-7+ ετών, αλλά διαβάζεται με πραγματική απόλαυση από τους πάντες — εμείς το καταβροχθίσαμε, εξετάσαμε και «ψάξαμε» κάθε σελίδα με υπομονή για να δούμε όλες τις κρυφές της λεπτομέρειες, και βέβαια περιμένουμε τον επόμενο τόμο της σειράς. Η Μις Ψιψίνα είναι το ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ κόμικς (και όχι μόνο) για παιδιά (και όχι μόνο) που θέλαμε, και πρέπει να διαβαστεί από πολλούς: οι δημιουργοί της αγαπούν τα βιβλία με πάθος, και αυτό φαίνεται, κάνει μπαμ.
Νά μια σελίδα από το βιβλίο:
Νά και το οπισθόφυλλο:
Ποιος απήγαγε τον Χάρι, το αγαπημένο καναρίνι του γέρου κυρίου Τίτολα; Στα ίχνη του εξαφανισμένου πουλιού, η Μις Ψιψίνα συναντάει ένα εξαιρετικά αλλόκοτο ζευγάρι, τη δηλητηριώδη Ντόρις και τον επιθετικό Ζαν-Πολ, ένα μπουλντόγκ που μιλάει. Το έγκλημα καραδοκεί, ο κίνδυνος παραμονεύει και θα χρειαστεί όλη η γατίσια φινέτσα της νεαρής ντετέκτιβ για να βγει στο φως η απίστευτη αλήθεια. Και τότε, ίσως αποδειχθεί ότι οι άνθρωποι δεν διαφέρουν τόσο πολύ από τα ζώα. Ή και το αντίστροφο.
Και ένα μικρό βιογραφικό των δύο συνεργατών:
O Jean-Luc Fromental και η Joëlle Jolivet είναι ένα πασίγνωστο ντουέτο, με αξιοσημείωτη και ανανεωτική συμβολή στην παιδική λογοτεχνία. Τους αρέσει να αφηγούνται συναρπαστικές περιπέτειες, συνδυάζοντας τις δυνάμεις τους: από τη μια την παρατηρητικότητα και το χιούμορ μιας σπουδαίας εικονογράφου και από την άλλη τη σεναριακή ευρηματικότητα και την ποπ γραφή ενός δημιουργού που προέρχεται από τον χώρο των κόμικ.
Βρείτε το εδώ, ή στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, ή όπου αλλού σάς αρέσει να προμηθεύεστε τα βιβλία σας.
20°
