Η νέα τάση στη διατροφή, που συνδυάζει βιοχηµεία με υγιεινές τροφές και μας ανεβάζει τη διάθεση
Νιώθεις πεσµένος; Στα πατώµατα; Όλα είναι µάταια κι εσύ δεν έχεις κουράγιο να κουνήσεις το µικρό σου δαχτυλάκι; Ή µπορεί απλώς να έχεις µια ζόρικη ηµέρα. Λίγο η κίνηση, λίγο τα deadlines –κι εκείνες οι ασταµάτητες ειδοποιήσεις µπλίνκι µπλίνκι στο κινητό–, είσαι κάπως ντεφορµέ, ένα ανεβασµατάκι θα το ήθελες, να νιώσεις λίγο πιο ακµαίος, πιο ζωντανός και ορεξάτος. Καταρχήν, η διάγνωση είναι ότι πιθανότατα έχει πέσει η ντοπαµίνη σου –ίσως και η σεροτονίνη, δεν αποκλείεται. Και η λύση είναι στη διατροφή, περνάει από το πιάτο σου. Όχι αυτά που ξέραµε, που, άµα ήµασταν πεσµένοι, κάναµε επίθεση στα µακαρόνια, τα µπισκοτάκια, την πίτσα και τα παγωτά. Αυτά τραβάει η όρεξή µας στις ακεφιές, αλλά δεν βοηθούν πραγµατικά.
Το νέο λεξιλόγιο της ευεξίας (στα σόσιαλ τουλάχιστον) δεν περιλαµβάνει το comfort food. Οι λέξεις της εποχής είναι τα µενού ντοπαµίνης. ∆ίπλα σε αυτά, και τα σνακ σεροτονίνης. Είναι µια νέα τάση στη διατροφή, που συνδυάζει wellness, βιοχηµεία ή ό,τι άλλο, έχει φωτογένεια και χρειάζεται τρία τέσσερα υλικά – δεν θα φάµε και όλη µας τη ζωή στην κουζίνα. Ένα γιαουρτάκι µε µέλι και ταχίνι, ένα µπολ µε βρόµη, µπανάνες και µαύρη σοκολάτα, απλά πράγµατα. Τα βιντεάκια µε τέτοιες απλές συνταγές είναι αµέτρητα και όλα υπόσχονται άµεσο λίφτινγκ στα κέφια.
Οκέι, η νέα τάση έχει, ως έναν βαθµό, επιστηµονική βάση. Αλλά κυρίως έχει χρώµα, ρυθµό, αισθητική. Το κουταλάκι που χτυπάει το µπολ. Το κρακ της σοκολάτας που σπάει. Η βρόµη που πέφτει σε σλόου µόσιον, σαν νιφάδες χιονιού. Και µαζί η υπόσχεση ότι η χαρά και η ευτυχία χωρούν σε ένα µπολάκι. Πώς να αντισταθείς; Όχι, ψέµατα – γιατί να αντισταθείς;
Σνακ Βιοχημείας
Όταν µιλάµε για τη διάθεσή µας, δύο λέξεις πρωταγωνιστούν: ντοπαµίνη και σεροτονίνη, οι νευροδιαβιβαστές της χαράς και της απόλαυσης. ∆εν είναι τυχαίο που τα αντικαταθλιπτικά σ’ αυτούς βασίζονται. Η ντοπαµίνη συνδέεται µε την επιθυµία, την ικανοποίηση, το αίσθηµα ανταµοιβής, αλλά και την ενέργεια, την απόλαυση, τη µνήµη και τη συγκέντρωση. Η σεροτονίνη, πάλι, έχει να κάνει µε την ηρεµία, τον καλό ύπνο, την όρεξη. Όταν πέφτουν, µπορεί να έχουµε άγχος, θλίψη, σκαµπανεβάσµατα στη διάθεση, αϋπνίες, διάφορα – καλά πάντως δεν είµαστε. Αλλά αυτά τα ξέραµε. Το νέο είναι ότι επηρεάζονται από το φαγητό µας – δηλαδή όχι ακριβώς νέο, αλλά τώρα επικεντρωθήκαµε σ’ αυτό. Κι έτσι στο παιχνίδι µπαίνουν δύο ακόµη επιστηµονικές λέξεις: τυροσίνη και τρυπτοφάνη. ∆εν ακούγονται πολύ ορεκτικές, αλλά σε αυτές βασίζονται όλες οι συνταγές που µας φτιάχνουν τα κέφια.
Η πρώτη βοηθάει στην παραγωγή ντοπαµίνης και βρίσκεται κυρίως σε πρωτεϊνούχα φαγητά –βλέπε πρωινό µε αυγά και τυρί– αλλά και σε άλλες, πιο ασυνήθιστες πηγές, όπως η βανίλια, το σουσάµι, η σπιρουλίνα, το αβοκάντο. Φουλ στην τυροσίνη είναι οι µπανάνες, ειδικά οι πολύ ώριµες, οι ξηροί καρποί και η µαύρη σοκολάτα. Όταν η ντοπαµίνη µας πέφτει, γινόµαστε νευρικοί και ευερέθιστοι και άτονοι και µας έρχεται εκείνη η λαχτάρα να φάµε πατατάκια και παγωτό. Αυτά έχουν όντως αποτέλεσµα. Ανεβάζουν την ντοπαµίνη και µας ισιώνουν, αλλά για λίγο. Μετά πέφτει πάλι. Απότοµα. Κι εµείς θέλουµε κι άλλο παγωτό και πατατάκια. Η τυροσίνη ανεβάζει την ντοπαµίνη µαλακά, ήπια και µε διάρκεια. Κι αυτό είναι καλό.
Και πάµε στην τρυπτοφάνη, που είναι κάτι σαν πρώτη ύλη για τη σεροτονίνη, ειδικά όταν συνδυάζεται µε υδατάνθρακες. Υπάρχει στο µέλι, τους σπόρους, τη σόγια, τα αυγά, το γάλα, τη µαύρη σοκολάτα, αλλά και στους ξηρούς καρπούς, τα όσπρια, τα λιπαρά ψάρια. Τίγκα στην τρυπτοφάνη είναι τα βερίκοκα, η σόγια, το τυρί (ειδικά το τσένταρ και η παρµεζάνα) και τα κεράσια. Κι ένα µπόνους – τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά αλλά και το µπρόκολο, ο ανανάς, το κουνουπίδι είναι δύο σε ένα: ανεβάζουν και ντοπαµίνη και σεροτονίνη.
Και τι θα φάµε; Εγώ πάντως µε τα παραπάνω υλικά κάτι µπορώ να σκεφτώ. Ένα τοστάκι µε αυγό και αβοκάντο, µπανάνα µε φιστικοβούτυρο, γιαουρτάκι µε µέλι και καρύδια, σολοµό ή κοτόπουλο µε πράσινη σαλάτα, βρόµη µε γάλα, ηλιόσπορο και µαύρη σοκολάτα, τέτοια πράγµατα, απλά και εύκολα. Αρκεί, µαθαίνω, να µην πηδάµε γεύµατα. Αυτό ανεβοκατεβάζει απότοµα το επίπεδο του σακχάρου, κι αυτό µε τη σειρά του τις ορµόνες, κι αυτές ακολούθως παίζουν τραµπάλα µε τη διάθεσή µας.
Κυρίως πιάτο βιοχημείας
Επίσηµα λέγεται διατροφική ψυχιατρική, είναι ένας νέος κλάδος ερευνών και είναι πρωτοποριακός –γιατί για πρώτη φορά η επιστήµη ασχολείται µε την επίδραση του φαγητού όχι µόνο στα κιλά µας και την υγεία αλλά και στον εγκέφαλό µας, τα συναισθήµατά µας. Κάποιοι γιατροί την έχουν υιοθετήσει. Πάει δηλαδή κάποιος στον ψυχίατρο κι εκείνος, αφού του πάρει το ψυχιατρικό ιστορικό, τον ρωτάει για τις διατροφικές του συνήθειες –τι τρώει, πότε το τρώει, ποια είναι τα αγαπηµένα του φαγητά–, να δει τι µπορεί να του λείπει. Το σκεπτικό είναι ότι η ψυχική µας υγεία περνάει από το πιάτο µας. Και βγάζει νόηµα. Και τα συναισθήµατα χηµεία είναι. Και το φαγητό επηρεάζει τη χηµεία µας. Το 20% από όσα τρώµε, µαθαίνω, καταναλώνεται από τον εγκέφαλο – οποιαδήποτε έλλειψη τον επηρεάζει.
Μ’ άλλα λόγια, µια καλή διατροφή µεταφράζεται σε καλύτερη και πιο ισορροπηµένη διάθεση. Έρχονται και κάποιες έρευνες και το επιβεβαιώνουν: οι άνθρωποι που τρώνε υγιεινά είναι και πιο χαρούµενοι. Βέβαια, δεν ξέρουµε, ως συνήθως, αν έκανε η κότα το αυγό ή το αυγό την κότα. Ποιο έρχεται πρώτο; Πέφτουν οι καταθλιπτικοί µε τα µούτρα στο junk food ακριβώς επειδή είναι καταθλιπτικοί και δεν νοιάζονται για τον εαυτό τους; Ή το κακό φαγητό τούς δηµιουργεί κατάθλιψη; ‘Ισως και να µην έχει σηµασία. Η ψυχική υγεία είναι περίπλοκη. Επειδή θα φάµε µια σαλάτα, δεν θα διώξουµε τα σκοτάδια και θα αρχίσουµε ξαφνικά να χαµογελάµε στη ζωή. Αν όµως το κάνουµε κάθε µέρα, κάτι καλό θα βγει.
Και τελικά;
Τελικά καλά τα λένε τα σόσιαλ. Λίγο υπεραπλουστευµένα ίσως και πιο εύπεπτα, αλλά η βάση είναι σωστή. Ναι, η διατροφή επηρεάζει τους νευροδιαβιβαστές, άρα και τη διάθεσή µας. Όχι, ένα γιαουρτάκι µε µπανάνα δεν θα διώξει τα νεύρα και το άγχος. Όχι άµεσα τουλάχιστον. Άµεσα θα µας δώσει µια στιγµή απόλαυσης και την αίσθηση ότι κάτι καλό κάνουµε για τον εαυτό µας.
Και κάπου ανάµεσα σε τυροσίνες, τρυπτοφάνες, βιντεάκια µε µαγικές συνταγές, likes και φίλτρα, ανακαλύπτουµε ότι το φαγητό είναι ένας τρόπος να νοιαστούµε για τον εαυτό µας. Να αντισταθούµε στην παρόρµηση «θα πάρω κάτι απ’ έξω να φάω» και να πιάσουµε ένα µπολάκι και να ανακατέψουµε τρία τέσσερα καλά πραγµατάκια. Είπαµε, δεν θα λύσει όλα µας τα προβλήµατα. ∆εν θα µας γεµίσει µε κέφια και χαρά στη στιγµή. Αλλά είναι κάτι που περνάει από το χέρι µας – αντίθετα µε τα γονίδια που κληρονοµήσαµε, τα τραύµατα που συσσωρεύσαµε, τις στραβές που µας τυχαίνουν κι άλλα τόσα που δεν µπορούµε να ελέγξουµε.
Από την άλλη, µιλώντας για έλεγχο, καλό είναι να τρως σωστά και υγιεινά, όχι να περνάς από χηµική ανάλυση κάθε µπουκιά που βάζεις στο στόµα σου. Το φαγητό είναι κάτι παραπάνω από διαχείριση της ψυχικής µας ενέργειας. ∆εν είναι δηλαδή ότι λίγο τυροσίνη εδώ, λίγο τρυπτοφάνη εκεί, πού θα πάει, θα τη φέρουµε τη διάθεσή µας εκεί που θέλουµε. Η εξίσωση είναι κάπως πιο περίπλοκη.
Οπότε, ίσως τελικά, για να έχουµε καλή διάθεση, χρειάζεται απλά να αφήσουµε τα πράγµατα λιγάκι στην ησυχία τους. Να απολαύσουµε το φαγητό µας και να αφήσουµε το σώµα µας να κάνει τα µαγικά του. Η απόλαυση είναι η λέξη-κλειδί. Αυτή παράγει και ντοπαµίνη και σεροτονίνη και όλα τα ωραία.
Στο φυσικό κατάστημα στη Βίτωλη Φθιώτιδας έχετε τη δυνατότητα να δοκιμάσετε βραβευμένα μέλια, αλείμματα, γύρη, βασιλικό πολτό, πρόπολη αλλά και παστέλι.
