H πρόταση πολιτικής του ομίλου The Catalyst για νέα ισορροπία στο Αιγαίο και αυτοπεποίθηση στην Ελλάδα — στρατηγικός «Οδικός Χάρτης» για την εξομάλυνση των σχέσεων με την Τουρκία
Ο Όμιλος Ιδεών The Catalyst παρουσίασε δημόσια την περασμένη εβδομάδα, μια πρόταση πολιτικής με τον τίτλο «Οδικός Χάρτης Αμοιβαίων Δεσμεύσεων και Εξομάλυνσης στην Ανατολική Μεσόγειο, με παράλληλη εισδοχή της Τουρκίας σε εξοπλιστικά προγράμματα (SAFE) της Ε.Ε.».
Αποτελεί ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο δράσης για την εξομάλυνση των σχέσεων με την Τουρκία και τη διαμόρφωση μιας νέας εθνικής αυτογνωσίας — χωρίς φοβίες αλλά και χωρίς αυταπάτες. Η πρόταση δεν περιορίζεται σε μια τεχνική προσέγγιση των ελληνοτουρκικών, αλλά τοποθετεί το Αιγαίο και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής για την Ανατολική Μεσόγειο, όπου πλέον διακυβεύονται οι νέες ισορροπίες ισχύος, ενέργειας και ασφάλειας της Ευρώπης.
Η περιοχή επιστρέφει δυναμικά στο επίκεντρο της γεωπολιτικής εξίσωσης — όχι μόνο εξαιτίας των ενεργειακών κοιτασμάτων, αλλά γιατί εδώ κρίνονται οι ενεργειακές ισορροπίες της Ευρώπης μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι γραμμές ασφάλειας ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και τη Μέση Ανατολή, και η αντοχή των ευρωπαϊκών αξιών απέναντι στην αποσταθεροποίηση. Είναι η στιγμή και για την Ευρωπαϊκή Ένωση να συμπεριλάβει τα νοτιοανατολικά της σύνορα στην πολιτική της ταυτότητα· από τη Συρία ως την Κύπρο και από το Αιγαίο ως τη Γάζα, η Μεσόγειος αποτελεί τον καθρέφτη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, την αντιστροφή της ευρωπαϊκής αμφιθυμίας. Η Ελλάδα και η Κύπρος δεν αποτελούν πλέον τα «αναχώματα» της Ευρώπης, αλλά τους επιταχυντές της σταθερότητάς της. Αν η Ευρώπη θέλει να είναι γεωπολιτική δύναμη, πρέπει να ξεκινήσει από εδώ — εκεί όπου η ιστορία δεν περιμένει, αλλά δοκιμάζεται.
Η Ανατολική Μεσόγειος, λόγω των ενεργειακών συμφερόντων και των γεωπολιτικών ισορροπιών, νοείται όλο και περισσότερο ως ενιαίο γεωγραφικό και πολιτικό πεδίο. Όλοι όμως καταλαβαίνουν πια ότι για για να αξιοποιηθεί, απαιτούνται επιμέρους διευθετήσεις — πρώτα απ’ όλα στο Κυπριακό. Η εκλογή του Ερχιουρμάν στα κατεχόμενα σηματοδοτεί την ανάγκη επανέναρξης των συνομιλιών, στις οποίες οι Τουρκοκύπριοι διαχρονικά δείχνουν διάθεση συνεννόησης , σε αντίθεση με την Άγκυρα, ενώ και η ελληνοκυπριακή πλευρά οφείλει να ξεπεράσει την αδράνεια και τις καθυστερήσεις του παρελθόντος.
Ταυτόχρονα, είναι η κατάλληλη στιγμή να προχωρήσουν και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τα ήρεμα νερά των τελευταίων μηνών, η ενίσχυση της αμυντικής θωράκισης, η δυσκολία της Τουρκίας να ανακτήσει τη διεθνή της επιρροή ακόμη και με τη διοίκηση Τραμπ καθώς και οι ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες στον τομέα της άμυνας, δημιουργούν ένα νέο περιβάλλον σταθερότητας — έστω και εύθραυστο. Οι επιθετικές ρητορικές της άλλης πλευράς,δεν πρέπει να μας παρασύρουν, ούτε ένα χρησιμοποιούνται προσχηματικά, χρειάζεται ψυχραιμία και στρατηγική διορατικότητα.
Ως τώρα, η στρατηγική μας κινήθηκε γύρω από το σχήμα 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, ΗΠΑ). Ένα χρήσιμο εργαλείο, αλλά όχι πανάκεια. Ενισχύει τη διπλωματική μας θέση, όμως λειτουργεί περισσότερο αμυντικά. Εκείνο που λείπει είναι ένα νέο, συνεκτικό αφήγημα — μια στρατηγική που να προκύπτει όχι από φόβο, αλλά από αυτογνωσία. Η Τουρκία αν και σχεδιάζει με αίσθηση ιστορικού σκοπού, αποτυγχάνει να κεφαλαιοποιήσει τις επιλογές της και να καταστεί πραγματικός περιφερειακός ρυθμιστής. Το ίδιο, με άλλο τρόπο, συμβαίνει και από την ελληνική πλευρά: τελικά το πρόβλημα δεν είναι μόνο στρατηγικό, είναι και ψυχολογικό. Η Ελλάδα πρέπει να γίνει παρούσα στον εαυτό της ως μέλλον, μετατρέποντας τις συμμαχίες της σε εργαλεία αυτοπεποίθησης και πολιτικής ισχύος.
Το σχέδιο του the Catalyst θέτει το ζήτημα των συμβιβασμών ως έκφραση ιστορικής αποστολής. Στόχος δεν είναι η υποχώρηση, αλλά η απελευθέρωση από τον βραχνά της αβεβαιότητας που γεννά η μόνιμη τριβή με τους γείτονες. Ο προτεινόμενος «Οδικός Χάρτης Αμοιβαίων Δεσμεύσεων και Εξομάλυνσης» είναι μια πολιτική αρχιτεκτονική εμπιστοσύνης — με μηχανισμούς ελέγχου, αιρεσιμότητες, ρήτρες ανάκλησης — αλλά πάνω απ’ όλα, με την ωριμότητα να αναγνωρίζουμε ότι η ειρήνη δεν είναι δεδομένη. Είναι επίπονη και απαιτεί θάρρος.
Τελευταίο αλλά καθοριστικό ζήτημα αφορά στην υπέρβαση των στερεοτύπων που διαμόρφωσαν την ελληνική δημόσια κουλτούρα επί δεκαετίες. Από την περίοδο των συνομιλιών το 2003 έως το Κραν Μοντανά του 2017, κατά τις οποίες είχαν συμφωνηθεί τον 95% των θεμάτων, η κοινή γνώμη κινήθηκε ανάμεσα σε ψευδοπατριωτισμούς και επικίνδυνους λαϊκισμούς... Ήρθε η ώρα να διαμορφωθεί μια νέα εθνική αυτογνωσία, απαλλαγμένη από τον διχασμό, τη ρητορική της ήττας και το αίσθημα μειονεξίας. Ο σύγχρονος πατριωτισμός δεν είναι η αγωνία «να μη χάσουμε κάτι», αλλά η βούληση «να κατακτήσουμε τον ρόλο που μας αναλογεί» μέσα σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο. Η Ελλάδα δεν είναι «ψωροκώσταινα» ούτε θεατής των εξελίξεων· είναι χώρα με πολιτικό βάρος, ικανή να επηρεάσει τις ισορροπίες και να πρωταγωνιστήσει σε μια νέα Μεσογειακή αρχιτεκτονική.
Ο συμβιβασμός δεν είναι ένδειξη αδυναμίας — είναι πράξη ωριμότητας και στρατηγικής αυτοπεποίθησης. Απαιτεί θάρρος να κοιτάς το μέλλον χωρίς φόβο, να αναγνωρίζεις τη θέση σου στο τραπέζι των αποφάσεων και να επιδιώκεις να διαμορφώσεις το περιβάλλον σου αντί να το παρακολουθείς παθητικά. Ο «Οδικός Χάρτης για την Ειρήνη» δεν είναι απλώς μια διπλωματική πρόταση, αλλά ένα βήμα προς μια νέα εθνική αυτοπεποίθηση: μια Ελλάδα που δεν αρκείται να αμύνεται, αλλά σχεδιάζει, διεκδικεί και συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση της σταθερότητας και της συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
15°
