Παρουσίαση του βιβλίου «Ένας αιώνας διεθνών σχέσεων, 1919-2019», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο
Το σύγχρονο διεθνές σύστημα βρίσκεται σε καθεστώς παρατεταμένης αστάθειας και αντιμετωπίζει πρωτοφανείς προκλήσεις. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ανάπτυξη του διεθνολογικού στοχασμού αποτελεί εθνική επιταγή για μια μικρή αλλά με δυνατότητες πολύπλευρης ανάπτυξης χώρα όπως η Ελλάδα. Το βιβλίο«Ένας αιώνας διεθνών σχέσεων, 1919-2019» (επιμέλεια: Ανδρέας Γκόφας, Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, Μαριλένα Κοππά), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο, αποβλέπει στο να ανταποκριθεί σε αυτή την επιταγή, με την ευκαιρία του διττού επετειακού συμβολισμού του έτους 2019.
Η Σημασία της Μελέτης των Διεθνών Σχέσεων
Όπως με δραματικό τρόπο αποκάλυψαν η πρόσφατη παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση και η συνεχιζόμενη κρίση της πανδημίας, στον σύγχρονο κόσμο συμπλέκονται πλέον πλήρως η εθνική, η Ευρωπαϊκή και η διεθνής πολιτική. Ο τρόπος μελέτης αυτού του σύνθετου και δυναμικού παγκόσμιου περιβάλλοντος αποτελεί το αντικείμενο του συλλογικού έργου «Ενας Αιώνας Διεθνών Σχέσεων, 1919-2019» από τις εκδόσεις Πεδίο, που επιμελούνται τρεις αναπληρωτές καθηγητές του Παντείου Πανεπιστημίου, οι Ανδρέας Γκόφας, Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος και η Μαριλένα Κοππά.
Ο τόμος έχει ως αφορμή τον διττό επετειακό συμβολισμό του «2019» - εκατό έτη από την ίδρυση της πρώτης έδρας Διεθνούς Πολιτικής, της έδρας «Woodrow Wilson» στο Aberystwyth της Ουαλίας, και τριάντα έτη από την ίδρυση του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ) του Παντείου Πανεπιστημίου. Δεν πρόκειται, όμως, απλώς για μια έκδοση υψηλού συμβολισμού αλλά και για ένα συλλογικό εγχείρημα ουσίας. Αυτό γιατί η διπλή επέτειος αξιοποιήθηκε ως ευκαιρία για αναστοχασμό και αποτίμηση αφενός ενός αιώνα διεθνολογικού στοχασμού και αφετέρου της εξέλιξης του κλάδου στην χώρα μας. Ως εκ τούτου, οι επιμελητές πρέπει να πιστωθούν για τα επιστημικά ανακλαστικά που τους ενεργοποίησαν προς αυτή την κατεύθυνση αλλά και την εργώδη προσπάθειά τους να ανταποκριθούν στους στόχους που έθεσαν. Άλλωστε, όπως οι ίδιοι τονίζουν, το σύγχρονο διεθνές σύστημα αντιμετωπίζει πρωτοφανείς προκλήσεις και η ανάπτυξη του διεθνολογικού στοχασμού αποτελεί εθνική επιταγή για μια μικρή αλλά με δυνατότητες πολύπλευρης ανάπτυξης χώρα, όπως η Ελλάδα.
Η Σημασία της Διεύρυνσης του Αναλυτικού μας Ορίζοντα
Σε μια χώρα που η μελέτη των Διεθνών Σχέσεων συχνά ταυτίζεται με την ανάλυση των ελληνο-τουρκικών σχέσεων, ο τόμος προσφέρει μια θεματολογικά, θεωρητικά και επιστημολογικά πανοπτική εικόνα του κλάδου. Υπερβαίνει τις συχνά άγονες αντιπαραθέσεις, οι οποίες στο παρελθόν είχαν ταλανίσει αυτόν τον επιστημονικό κλάδο και τους θεράποντές του στην Ελλάδα. Προσφέρει μια αντιπροσωπευτική εικόνα της ανθρωπογεωγραφίας της διεθνολογικής κοινότητας, αναδεικνύοντας τον θεωρητικό πλουραλισμό που την διακρίνει όπως και την ποικιλομορφία των ερευνητικών ενδιαφερόντων της. Παράλληλα, ο τόμος αποτυπώνει τα θεωρητικά θεμέλια του κλάδου αλλά και εναρμονίζεται με τις τρέχουσες θεωρητικές εξελίξεις, αναδεικνύοντας σύγχρονα ρεύματα -όπως οι έμφυλες και μετα-δυτικές προσεγγίσεις, η άνοδος του αναλυτικού εκλεκτικισμού ως αντίδοτο στην κόπωση με τις σεκταριακού τύπου αντιπαραραθέσεις μεταξύ αντιτιθέμενων θεωρητικών «-ισμών» αλλά και η εμπέδωση ενός πλουραλιστικού προσανατολισμού.
Εντάσσει, για πρώτη φορά με συστηματικό τρόπο, στην ελληνική βιβλιογραφία τον γνωσιολογικό αναστοχασμό μέσα από το τριπλό πρίσμα της ιστοριογραφίας, της φιλοσοφίας και της κοινωνιολογίας της γνώσης. Οριοθετεί τη σχέση του κλάδου με όμορα πεδία (ιστορία, γεωγραφία, οικονομία, δίκαιο, πολιτική φιλοσοφία, ευρωπαϊκές σπουδές, ψυχολογία και κοινωνιολογία) αναδεικνύοντας την αυτονομία του αλλά τις διεπιστημονικές καταβολές που καθόρισαν την επιστημονική ταυτότητα και εξέλιξή του. Ένα πραγματικό πανόραμα των αναλυτικών εξελίξεων και προβληματισμών στον κλάδο των Διεθνών Σχέσεων.
Η Σημασία της Διασύνδεσης Θεωρίας και Πράξης
Μπορεί, με μια πρώτη ανάγνωση, όλα τα παραπάνω να ακούγονται ως εσωτερική άσκηση ακαδημαϊκού αναστοχασμού με ελάχιστο ενδιαφέρον για το ευρύτερο κοινό ή τους διαμορφωτές πολιτικής. Κάτι τέτοιο θα συνιστούσε άστοχη κριτική και στρεβλή αποτύπωση της συνεισφοράς του τόμου.
Πρώτον, ο τόμος περιέχει κεφάλαια για τη συστημική αλλαγή στο διεθνές σύστημα και για περιοχές άμεσου ενδιαφέροντος για την ελληνική εξωτερική πολιτική (Αμερική, Τουρκία, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Ρωσία, Κίνα) αλλά και κεφάλαια που αφορούν μια σειρά από προκλήσεις της διεθνούς διακυβέρνησης: από τις γεωπολιτικές επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στις προκλήσεις του μεταναστευτικού, της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, της παγκόσμιας διαχείρισης πανδημιών και της εντυπωσιακής επανόδου της θρησκείας στη διεθνή πολιτική, στα ηθικοκανονιστικά προβλήματα μιας παγκόσμιας δικαιοσύνης.
Δεύτερον, παρά τις συχνές αιτιάσεις για ένα συνεχώς διευρευνόμενο χάσμα ακαδημαϊκής και πολιτικής πρακτικής, ο τόμος τολμά να εντάξει μια ενότητα (Διεθνείς Σχέσεις και Εξωτερική Πολιτική) αναστοχαστικού χαρακτήρα, η οποία αποπειράται να αποτιμήσει την συνεισφορά της ακαδημαϊκής κοινότητας στη συγκρότηση του εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού και τη διαμόρφωση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
Τρίτον, όπως μας θυμίζει μια από τις συμβολές του τόμου, παραφράζοντας τον σύγχρονο θεμελιωτή του κλάδου, Hans Morgenthau: «η δεινότητα στην ανάλυση της διεθνούς πολιτικής δεν προϋποθέτει την πιστή εφαρμογή ενός ορθολογικά επαληθεύσιμου μοντέλου, αλλά τη σοφία και την ταπεινότητα ενός αυθεντικού στοχαστή».
Από όσα προαναφέρθηκαν είναι σαφές ότι η πολυθεματική προσέγγιση των Διεθνών Σχέσεων σε αυτόν τον τόμο, όπως και η πολυπρισματική ανάλυση κάθε επιμέρους θέματος που θίγεται στα κείμενά του, τον καθιστούν πολύτιμο βιβλίο αναφοράς τόσο για τον θεωρητικό των Διεθνών Σχέσεων όσο και για όσους ασχολούνται στην πράξη (πολιτικούς, διπλωμάτες, επιχειρήσεις, πολιτικούς ακτιβιστές) με την εφαρμογή και άσκηση συναφών πολιτικών ή τη διαχείριση επιπτώσεών τους (πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών, πολιτισμικών, κ.λπ.). Και όχι μόνον γι' αυτούς! Αλλά και για κάθε πολίτη που επιθυμεί να είναι ενημερωμένος για όσα διαδραματίζονται στο όλο και πιο πολύπλοκο διεθνές περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει και αναπτύσσει την προσωπικότητά του και τη δράση του.
Η Σημασία της Αισιοδοξίας
Όπως παρατηρούν οι επιμελητές, ένας επετειακός τόμος δεν αποσκοπεί αποκλειστικά στην επισκόπηση του γνωσιολογικού κεκτημένου και στην αποτίμηση του παρελθόντος του καθώς, έστω και υπόρρητα, έχει στραμμένο το βλέμμα και στο μέλλον. Σε μια εποχή απαξίωσης της πανεπιστημιακής έρευνας, ο τόμος προσφέρει όχι μόνο μια πλήρη αποτίμηση του γνωστικού κεκτημένου των Διεθνών Σχέσεων αλλά και βάσιμους λόγους αισιοδοξίας για το μέλλον αυτού του επιστημονικού κλάδου στη χώρα μας.
