Η Nova Melancholia γίνεται 15 ετών και το γιορτάζει με… Marcel Duchamp

Τι είναι η περφόρμανς «Marcel Duchamp» και τι αφορά;
Είναι μια υβριδική, μη γραμμική, αστεία και τελικά αισιόδοξη παράσταση μιάμισης ώρας, όπου με ένα σμπάρο στοχεύονται δυο τρυγόνια! Το πρώτο τρυγόνι αφορά στη συνομιλία με στοιχεία από το σύμπαν του εμβληματικού καλλιτέχνη της πρωτοπορίας του 20ου αιώνα Μαρσέλ Ντυσάν. Με την κίνηση αυτή συνεχίζουμε την άτυπη κατασκευή μιας προσωπικής γενεαλογίας, διεκδικούμε την κληρονομιά της ελευθερίας, της τόλμης, του σαρκασμού, του παιχνιδιού, που χαρακτήριζε το έργο και τη στάση ζωής του. Το δεύτερο τρυγόνι είναι το επετειακό αφιέρωμα στην ίδια τη Nova Melancholia που φέτος κλείνει τα 15 της χρόνια. Τα δύο αυτά τρυγόνια συναντιούνται επί σκηνής κι ερωτοτροπούν μπροστά στα μάτια των θεατών.

Τι σας γοητεύει στον Ντυσάν και τι «ζηλεύετε» από την κληρονομιά του;
Μοιάζει ότι ήταν ένας ευφυής, ταλαντούχος άνθρωπος που ήξερε να ζει και να δημιουργεί καταφέρνοντας να κρατάει πάντα μια σωστή ισορροπία ανάμεσα στην τέχνη και τη ζωή. Ήξερε και πίστευε στην πρωταρχική δύναμη κατάφασης της ατομικότητας που είναι η άρνηση. Η άρνηση των στερεοτύπων, των κελευσμάτων και των επιταγών των πολλών, των συρμών της τέχνης. Ήξερε να καλλιεργεί τον «χρόνο», να δίνει χώρο στα πράγματα, στη σκέψη, στην εμπειρία, στο παιχνίδι και στο τυχαίο που συχνά εγκόλπωνε στο έργο τέχνης. Όλα αυτά είναι ζηλευτά!
Εμείς είχαμε την ιδέα να χρησιμοποιήσουμε το όνομα του εισηγητή του ready made στην ιστορία της τέχνης, ως ένα brand, μια ετικέτα, ένα ready made (γι’ αυτό το λόγο βάζουμε το όνομα σε εισαγωγικά: «Marcel Duchamp») προκειμένου να δούμε υπ’ αυτό το πρίσμα τη διαδρομή και το υλικό της Nova Melancholia. Ακολουθούμε, δηλαδή, τη λογική του «έτοιμου υλικού» ξαναφέρνοντας αυτούσια κομμάτια από την ιστορία της ομάδας ή δημιουργώντας ένα δειγματολόγιο της Nova Melancholia, όπως ο Ντυσάν είχε φτιάξει το περίφημο «Boîte-en-valise» (μια φορητή σύνοψη της δουλειάς του, με αναπαραγωγές των σημαντικών του έργων σε μινιατούρες).

Από πού ξεκινάτε όταν δουλεύετε μια νέα παραγωγή; Από πού πηγάζει η έμπνευση για σας; Και στη συγκεκριμένη περίπτωση;
Υπάρχει πάντα μια εκ των προτέρων «σύνδεση» υψηλής θερμοκρασίας με ένα «υλικό» (μπορεί να είναι ένα κείμενο, μια περίπτωση, ένας καλλιτέχνης, ακόμη κι ένα τραγούδι). Υπάρχει δηλαδή μια πρώτη πηγή συγκίνησης που εκκινεί την διαδικασία της δημιουργίας μιας νέας παραγωγής. Έπειτα υπάρχουν οι διαθλάσεις του αρχικού υλικού, που το συγκαλύπτουν, το επικαλύπτουν ή το ανακαλύπτουν εκ νέου και υπό άλλο φως. Αυτή είναι η φάση των προβών, της συλλογικής διαδικασίας. Οι περφόρμερ προσφέρουν γενναιόδωρα υλικό, εισερχόμαστε όλοι σε μια περίοδο δημιουργικής διαδικασίας. Εν τέλει, μέσω ενός τελικού μοντάζ διευθετείται, ορίζεται μια ακολουθία: αυτό είναι το τελικό προϊόν. Στη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρχε η ιδιαιτερότητα της συμπερίληψης στο υλικό της ίδιας της ομάδας. Για να ξορκίσουμε αυτό το διάβημα αυτοαναφορικότητας αποφασίσαμε να προβούμε σε μια οντισιόν, προκειμένου να ξαναδούμε το υλικό μας μέσα από φρέσκιες ματιές νέων και ταλαντούχων συνεργατών.

Η τρέχουσα παράστασή σας επιλέξατε να έχει μια νομαδική παρουσία στην Αθήνα. Μιλήστε μας σχετικά.
Η νομαδικότητα είναι κάτι που μας χαρακτηρίζει. Μέσα στην τελευταία δεκαετία έχουμε περάσει από πολλούς εφήμερους χώρους: καλλιτεχνικές καταλήψεις όπως το θέατρο ΕΜΠΡΟΣ και το Green Park Athens στο Πεδίον του Άρεως, διαμερίσματα στα Εξάρχεια, υπόγειοι χώροι όπως το «Μπαγκλαντές», για να καταλήξουμε σήμερα στο ΟΧΤΩ, έναν χώρο για την καλλιτεχνική έρευνα και την κριτική σκέψη στο κέντρο της Αθήνας. Η Nova Melancholia όλα αυτά τα χρόνια δημιουργεί περφόρμανς που βρίσκονται κάπου ανάμεσα στο θέατρο και τα εικαστικά. Έτσι αποφασίσαμε να γιορτάσουμε και να παρουσιάσουμε την περφόρμανς «MARCEL DUCHAMP» σε τέσσερις χώρους σύγχρονης τέχνης με τους οποίους νιώθουμε ότι έχουμε μια συνάφεια κι επιδιώκουμε έναν διάλογο, στο State of Concept, το ΟΚΤΩ, στον TAVROS και στο Enterprise Projects, για ένα πενθήμερο στον καθένα.

Δεκαπέντε χρόνια Nova Melancholia. Ένας απολογισμός; Τι θα λέγατε ότι έχει φέρει η ομάδα στο καλλιτεχνικό τοπίο της Αθήνας και τι αποτύπωμα θα θέλατε να αφήσει;
Όταν ξεκινήσαμε ακόμη και η ευρεία χρήση μικροφώνων πάνω στη σκηνή έμοιαζε κάτι καινούργιο! Πόσο μάλλον το παιχνίδι με κώδικες από τα εικαστικά και τη σύγχρονη περφόρμανς, η μη γραμμικότητα και η πολυεστιακότητα, η έλλειψη «ρόλων» και η ίση –ποσοτικά και ποιοτικά– συμμετοχή των περφόρμερ στο παραγόμενο αποτέλεσμα, στον εκφερόμενο λόγο, στη σκηνική παρουσία, η ηθελημένη έλλειψη ομοιομορφίας και καλλιέπειας στην «υποκριτική», η site-specific προσέγγιση, η τόλμη του γυμνού και των θεμάτων, η queer αισθητική και θεματολογία, η χρήση δοκιμιακού, ποιητικού, λογοτεχνικού ή εν γένει εξω-θεατρικού λόγου… Το βασικό είναι να διευρύνονται οι προσλαμβάνουσες του ορισμού και της κατανόησης του θεατρικού/σκηνικού φαινομένου. Σε αυτό θα θέλαμε να έχουμε συμβάλει.

Και μετά τι; Ανοίγει ένας νέος κύκλος; Τι άλλο ετοιμάζετε;
Χμμμ, σίγουρα δεν κλείνει ένας κύκλος, με την έννοια ότι η Nova Melancholia σκοπεύει να κυνηγήσει κι άλλα τρυγόνια, να εμπλουτίσει κι άλλο τη γενεαλογία και της συγγένειες της. Επίσης, υπάρχει περισσότερο τώρα ένα άνοιγμα σε νέες συνέργειες με χώρους, ανθρώπους, θεσμούς. Μπροστά μας έχουμε δύο νέες συνεργασίες: στα τέλη Μαΐου είμαστε καλεσμένοι στη Μασσαλία, στο κουήρ FESTIVAL TRANSFORM! Τον Ιούνιο θα παρουσιάσουμε σε συνεργασία με την Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής και τη μεσόφωνο Αναστασία Κότσαλη (που είχε και την αρχική ιδέα) έναν κύκλο τραγουδιών του μεγάλου Ιάπωνα συνθέτη Toru Takemitsu σε πανελλήνια πρώτη. 

Έχετε δηλώσει ότι σας αρέσει να παρωδείτε ή να μεγεθύνετε στην υπερβολή τους τα στερεότυπα –φυλετικά, κοινωνικά, πολιτικά, ιδεολογικά, εθνικιστικά– ούτως ώστε να τα ξανασκεφτείτε από την αρχή. Νιώθετε καμιά φορά ότι η πραγματικότητα σας ξεπερνά;
Ναι, νιώθουμε όλο και πιο συχνά ότι οι στερεότυπες συμπεριφορές μεγεθύνονται και σκληραίνουν σε τέτοιο τρομακτικό βαθμό ώστε να γίνονται φονικές. Νιώθουμε τον τρόμο αυτών των στερεοτύπων να μας κυκλώνει απειλητικά. Κάνουμε τέχνη για να ξορκίσουμε το κακό! Συγκλονιζόμαστε με κάθε γυναικοκτονία, με την εμβληματική περίπτωση του Ζακ / Ζακι Ο, τις δολοφονίες του Παύλου Φύσσα, του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και τόσων άλλων, με τους θαλασσοπνιγμένους της Μεσογείου και τώρα με τους νέους εκτοπισμένους του πολέμου στην Ουκρανία.

Τι είναι αυτό που σας προβληματίζει περισσότερο σήμερα και τι σας δίνει ελπίδα και δύναμη να συνεχίζετε;
Μας προβληματίζει η επιστροφή του νεοσυντηρητισμού και της πόλωσης σε όλα τα επίπεδα, στην πολιτική, την κοινωνία, αλλά και την τέχνη. Η σκλήρυνση των δογμάτων. Η ανάδυση φαινομένων βιοεξουσίας ή θανατοπολιτικής, πράγματα που διαβάζαμε παλιά σε κείμενα π.χ. του Φουκώ, και λέγαμε «αποκλείεται»! Τι μας δίνει ελπίδα και δύναμη; Για να συνεχίσουμε την αναφορά στο Φουκώ: η «ετεροτοπία» της τέχνης και η «ετεροτοπία» της συλλογικού τόπου που μπορεί αναπάντεχα να γεννηθεί σε μια πλατεία, σε ένα κατειλημμένο κτήριο, σε μια θεατρική σκηνή.

---

INFO:
Nova Melancholia, «Marcel Duchamp»
State of Concept, 27-31 Μαρτίου, στις 21:00
ΟΧΤΩ, 8-12 Απριλίου, στις 21:00
TAVROS, 18-22 Μαϊου, στις 21:00
Enterprise Projects, 3-7 Ιουνίου, στις 21:00
Κρατήσεις: ticketsource.eu/Nova-Melancholia
Διάρκεια: 80 λεπτά