Πώς οργανώνεται η περιφρούρηση ενός ολόκληρου βουνού από εθελοντές;

Των Φώτη Καραμπέτσου, Πέτρου Γκόγκου

Βρεθήκαμε στο αρχηγείο της Εθελοντικής Δασοπροστασίας Δήμου Καισαριανής (ΕΔΔΚ) και είδαμε από κοντά τι σημαίνει δασοπροστασία στον Υμηττό. Πως ξεκίνησε και πορεύτηκε η ΕΔΔΚ ώστε σήμερα να είναι αναγνωρισμένη από όλους τους Καισαριανιώτες και διακεκριμένη από την Πυροσβεστική Υπηρεσία αλλά και ποια εμπόδια αντιμετωπίζει; Τις απαντήσεις δίνουν οι ίδιοι οι εθελοντές.

Με βαθμό επικινδυνότητας τέσσερα, που είναι πολύ σε μια κλίμακα που φτάνει ως το πέντε, οι εθελοντές δασοπροστάτες του δήμου Καισαριανής βρίσκονται σε επιφυλακή. Κάθε φορά που εκπέμπει σήμα στον ασύρματο η συχνότητα της πυροσβεστικής υπηρεσίας, διακόπτουν την συζήτησηγια να αφουγκραστούν, μη τυχόν υπάρχει περιστατικό και πρέπει να επέμβουν άμεσα. Άλλωστε, εστίες φωτιάς εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα μεταξύ των μεσημεριανών ωρών, όταν δηλαδή βρεθήκαμε στον θάλαμο επιχειρήσεων της ΕΔΔΚ, που στεγάζεται σε μια αίθουσα του Δημοτικού Σταδίου της Καισαριανής.

«Η ΕΔΔΚ ιδρύθηκε το 1985 επί δημαρχίας του αείμνηστου Παναγιώτη Μακρή. Μια μέρα στο Δημαρχείο δέχτηκε τηλεφωνήματα για πρόκληση πυρκαγιάς στην Καλοπούλα και αμέσως κινητοποίησε μερικούς από τους κατοίκους της περιοχής που κάτσαμε τότε για δυο εβδομάδες, μέρα-νύχτα, πάνω στο βουνό περιφρουρώντας το από τους επίδοξους εμπρηστές», διηγείται ο Θανάσης Εξαρχόπουλος, αρχηγός της ΕΕΔΚ και μέλος του δημοτικού συμβουλίου της Καισαριανής που συμμετείχε σε εκείνη την επιχείρηση. Το γεγονός αυτό έγινε αφορμή για να συνειδητοποιήσουν πως το βουνό δε γίνεται να προστατευθεί ευκαιριακά, «μας μπήκε δηλαδή το σαράκι μέσα μας και αποφασίσαμε ότι θέλει συνέχεια επιτήρηση» εξηγεί ο Θανάσης.

Πώς λειτουργεί η ΕΔΔΚ

Σήμερα η ΕΔΔΚ φτάνει τα 146 μέλη, με μέσο όρο ηλικίας τα 26 χρόνια. Ο χώρος ευθύνης της απλώνεται στο Αισθητικό Δάσος Υμηττού, στα διοικητικά όρια των Δήμων Καισαριανής και Ζωγράφου. Το έργο της είναι επικουρικό της Πυροσβεστικής στον τομέα της δασοπυρόσβεσης και γενικά της προστασίας του δάσους, ενώ λειτουργεί ως ανεξάρτητη εθελοντική οργάνωση.

Αν και δεν αναλαμβάνει δράση σε πυρκαγιές εντός πόλης, όπως μας διευκρινίζουν οι τρεις εθελοντές, συνδράμει και σε άλλες δραστηριότητες της Πυροσβεστικής, όταν εκείνη φτάνει στο όριο των δυνάμεων της, όπως πλημμύρες, ανεμοθύελλες κλπ. Για όλα αυτά η ΕΔΔΚ κάνει συχνά σεμινάρια και μαθήματα στα μέλη της, παλιά και νέα, ενώ την βασική της εκπαίδευση την παίρνει εδώ και 3 χρόνια από την Πυροσβεστική Ακαδημία, πιστοποιώντας έτσι το υψηλό επίπεδο ποιότητας της επιχειρησιακής της δράσης. Ακόμα, συνεργάζεται με το ΕΚΑΒ στα μαθήματα πρώτων βοηθειών. «Δίνουμε μεγάλη σημασία κατά προτεραιότητα, στην ασφάλεια των ανθρώπων, των μέσων που χρησιμοποιούμε για να μπορούμε να τα χρησιμοποιούμε, και μετά οπωσδήποτε είναι το δάσος» επισημαίνει ο Θανάσης, «για αυτό το λόγο η εκπαίδευση είναι πολύ σημαντική».

Αν και επιχειρησιακά υπάγεται στην Πυροσβεστική, έχει το δικό της δίκτυο για την ανίχνευση και καταπολέμηση πυρκαγιών. Ειδοποίηση δηλαδή μπορεί να λάβει πέρα από το Κέντρο της Πυροσβεστικής, τόσο από τους δικούς της ανιχνευτές στα παρατηρητήρια και το πυροφυλάκιο του Υμηττού όσο και από πολίτες στην ειδική τηλεφωνική γραμμή που διαθέτει.Ο ρόλος της εθελοντικής δασοπροστασίας είναι η επιτήρηση. Όπως μας εξήγησε ο Θανάσης: «αν δούμε έγκαιρα μια φωτιά και την αντιμετωπίσουμε μέσα στα πρώτα δέκα λεπτά, σβήνει με ένα δυο μπουκάλια νερό.

Το 70% των συμβάντων που έχουμε κάθε χρόνο σβήνουν έτσι. Δίνουμε μεγάλο βάρος στην επιτήρηση. Το δεύτερο κομμάτι είναι η πρώτη προσβολή δασικής πυρκαγιάς. Με μικρά ευέλικτα οχήματα φτάνουμε πρώτοι και κάνουμε την πρώτη προσβολή. Αν δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί τότε περνάμε στο τρίτο κομμάτι που λέγεται «επικούρηση πυρόσβεσης». Εδώ αναλαμβάνει η Πυροσβεστική Υπηρεσία. Τελειώνοντας αφού πλέον περάσει σε μερικό έλεγχο η φωτιά βγάζουμε πεζοπόρα τμήματα τα οποία αναλαμβάνουν την περίμετρο και κάνουν το καμένο άκαφτο ώστε να μηδενίσουμε τις πιθανότητες αναζωπύρωσης και επέκτασης της πυρκαγιάς». Χαρακτηριστικά μας λένε "Στόχος μας είναι να σβήσουμε τη φωτιά πριν έρθουν τα media. Αλλιώς σημαίνει ότι τα πράγματα δεν πήγανε καλά".

Εθελοντική Οργάνωση και όχι ΜΚΟ

Κοιτάζοντας γύρω-γύρω στο αρχηγείο της ΕΔΔΚ και πέρα από έναν τοίχο γεμάτο με πιστοποιήσεις και διακρίσεις από την Πυροσβεστική και άλλους εγχώριους και ξένους φορείς βλέπουμε κράνη, σακίδια, μπουκάλια με νερό και οτιδήποτε είναι απαραίτητο για την κατάσβεση μιας πυρκαγιάς οργανωμένα και κατανεμημένα ώστε να είναι άμεσα διαθέσιμα σε περίπτωση συναγερμού, ενώ έξω είναι παρκαρισμένα τα 6 οχήματα που διαθέτει. Μας εξηγούν πως όλος αυτός ο εξοπλισμός έχει μαζευτεί με πολύ κόπο και πρέπει μονίμως να τον διεκδικούν. Άλλα έτσι ήταν από την αρχή. Όταν συγκροτήθηκε η ΕΔΔΚ εξοπλίστηκε με ό, τι μπορούσαν να εξασφαλίσουν με δικά τους μέσα και έξοδα οι πρώτοι που συμμετείχαν στο εγχείρημα. Με πολύ κόπο και αγώνα, με παρεμβάσεις σε Νομαρχιακά Συμβούλια και άλλες Διοικήσεις, κατάφεραν τελικά να εξοπλιστούν σιγά-σιγά με πιο άρτιο και επαρκές υλικό. Βέβαια οι ανάγκες δεν σταματούν ποτέ.

Η ΕΔΔΚ έχει ορίσει τον χαρακτήρα της αυστηρά ως εθελοντική οργάνωση. Μάλιστα, πήρε και συγκεκριμένα μέτρα ώστε να διαφυλάξει αυτόν τον χαρακτήρα αλλά και τη συνοχή και την ποιότητα της δράσης της. Όπως μας εξηγεί ο Αντώνης από την ομάδα των εθελοντών, όλοι εκεί είναι "100% εθελοντές. Δεν υπάρχει ούτε ένας συμβασιούχος ή κάποιος έμμισθος". Αυτό το κάνουν διότι πιστεύουν πως η ύπαρξη έμμισθων στις τάξεις μιας εθελοντικής οργάνωσης θα δημιουργούσε διαχωρισμό μεταξύ των μελών της ομάδας και μια αρχηγική στάση των επαγγελματιών προς τους απλούς εθελοντές. Μια σύνθεση που αποτελείται αμιγώς από εθελοντές είναι που διαχωρίζει αυτήν την ομάδα από τις διάφορες ΜΚΟ του τομέα τους. Όπως μας εξηγούν, «οι ΜΚΟ δεν είναι εθελοντικές οργανώσεις αλλά οργανώσεις που εκμεταλλεύονται εθελοντές, που έχουν και υπαλλήλους και μισθούς και επιχορηγήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και μπορεί να εξυπηρετούν διαφορετικούς σκοπούς από αυτόν για τον οποίον έχουν δημιουργηθεί».Στον αντίποδα η ΕΔΔΚ δεν διατηρεί ούτε ταμείο, ούτε παίρνει συνδρομές από τα μέλη της, ούτε δέχεται χρηματικές επιχορηγήσεις. Έχει σαν αρχή ότι οι εθελοντές δεν πρέπει ούτε να πληρώνονται, ούτε να πληρώνουν και από τα μέλη της απαιτεί τουλάχιστον μια τρίωρη χρέωση την εβδομάδα. Οποιαδήποτε επιχορήγηση παίρνει είναι αποκλειστικά σε υλικό εξοπλισμό. Με αυτόν τον τρόπο επιχορηγείται από το Δήμο Καισαριανής, το Σύνδεσμο Προστασίας και Ανάπτυξης Υμηττού και μέχρι το 2008 οπότε και διακόπηκε από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας.

Εθελοντισμός με αιτία και άποψη

Ρωτάμε τους τρεις εθελοντές δασοπυροσβέστες αν μπορούν να ξεχωρίσουν κάποιο καλοκαίρι που ήταν πολύ απαιτητικές οι περιστάσεις. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάτι γιατί οι δυσκολίες δεν είναι από την ίδια αιτία, άλλοτε είχαμε πυρκαγιές λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών, άλλες φορές λόγω έλλειψης μέσων. Ένα όμως πιστεύω πως ήταν το πιο δύσκολο για την ομάδα μας καλοκαίρι, αυτό του 1998 σε μια μεγάλη πυρκαγιά στην Ηλιούπολη που ένας από τους εθελοντές μας μαζί με τρεις επαγγελματίες πυροσβέστες χάθηκαν στο βουνό» θυμάται ο Θανάσης. Για να τον τιμήσουν έδωσαν έκτοτε το όνομα του, "Δημήτρης Καραμολέγκος" στο πυροφυλάκιο της ΕΔΔΚ στον Υμηττό. "Όλα είναι δύσκολα" μας λέει σοβαρά ο Αντώνης, ο νεότερος στην ηλικία από τους τρεις εθελοντές της βάρδιας. "Κάθε καλοκαίρι και άλλα" και παίρνει φόρα να μας εξηγήσει τι εννοεί. "Τι σημαίνει φωτιά κάπου αλλού; Ότι εδώ θα μειωθούν οι δυνάμεις (της Πυροσβεστικής) πάρα πολύ. Θα μείνει λιγότερο από το 1/3. Δεν χρειάζεται να είναι μεγαφωτιά. Δεν έχουμε πυροσβέστες. Έχουν μείνει τόσοι λίγοι πυροσβέστες που στην πραγματικότητα μένεις σχεδόν μόνος σου." Παρόλα αυτά οι δυνάμεις της ΕΔΔΚ αν καταφέρουν να καλύψουν το χώρο τους, βοηθάνε και αλλού και έτσι δεν είναι λίγες οι φορές που μπόρεσαν να συνδράμουν στην καταπολέμηση πυρκαγιών μακριά από την περιοχή τους, όπως στην Πάρνηθα, το Λαύριο, μέχρι και το Αίγιο.

Αυτό το σημείο ήταν και η αφορμή που άναψε την κουβέντα για να μας εξηγήσουν πως αντιλαμβάνονται την αποστολή του εθελοντισμού τα μέλη της ΕΔΔΚ. Κατ' αρχήν μας δηλώνουν κατηγορηματικά ότι η ευθύνη της Πυροπροστασίας της χώρας ανήκει στην Πυροσβεστική Υπηρεσία και στο Κράτος και η δική τους δουλειά είναι συμπληρωματική. Υπάρχουν επειδή, όπως μας λένε, φοβούνται ότι το κράτος θα ολιγωρήσει και ότι δεν θα τους προστατέψει αποτελεσματικά και αυτό δεν οφείλεται στους επαγγελματίες πυροσβέστες που κάνουν ό, τι μπορούν αλλά στο ίδιο το κράτος. Και για αυτό θεωρούν ότι καθήκον της εθελοντικής δράσης τους μέσα από την ΕΔΔΚ δεν είναι μόνο να καταπολεμούν τις πυρκαγιές, αλλά και να παλεύουν για αύξηση του αριθμού των πυροσβεστών και την βελτίωση των όρων εργασίας τους.

Η αφετηρία της ΕΔΔΚ για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί δεν είναι άλλη από τη θέση που έχει για το δάσος και τη χρησιμότητα του. Ομόφωνα μέσα στην κουβέντα και οι τρεις εθελοντές μας δηλώνουν ότι το δάσος είναι λαϊκή περιουσία και για αυτό είναι καθήκον όλων να το προστατέψουν και να χρησιμοποιείται αυτό μόνο προς το συνολικό συμφέρον. Αυτή η θέση τους φέρνει συνεχώς αντιμέτωπους με μια πλειάδα επενδυτών και διάφορων που θέλουν να εισχωρήσουν στο δάσος του Υμηττού και να το χρησιμοποιήσουν προς όφελος τους, «να μετατρέψουν το δάσος σε ψιλά, σε κέρδος». Έτσι υπήρξαν ουσιαστικός φορέας αντίστασης στη διέλευση της Αττικής Οδού μέσα από το δάσος του Υμηττού ενώ ακόμα έχουν εμποδίσει την εκκλησία και ιερείς να αποσπάσουν κάποιες εκτάσεις. Μεγάλο αγώνα έδωσαν πριν οχτώ χρόνια μαζεύοντας μέσα σε 20 μέρες 7.500 υπογραφές για να τις παραδώσουν στα πολιτικά κόμματα και να αποτρέψουν τον αποχαρακτηρισμό του δάσους και την μετατροπή του σε πάρκο με σκοπό την εισαγωγή επιχειρήσεων αναψυχής. «Βέβαια υπάρχουν και τα τυχαία, όπως είναι ο κεραυνός ή κάποια προβλήματα με υποσταθμούς της ΔΕΗ, αλλά είναι σε πολύ χαμηλό ποσοστό, είναι της τάξης του 10% όλα μαζί», συμπληρώνει ο Θανάσης.

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, μας λένε, που στόχος των εμπρηστών δεν είναι απλά το δάσος αλλά και τα φυλάκια παρατήρησης της ΕΔΔΚ. Εμπόδιο στο καθήκον τους έχουν βρει όμως και εταιρείες που κατά τα άλλα, όπως μας καταγγέλλουν, διαφημίζουν την εταιρική κοινωνική ευθύνη τους. Έτσι παλαιότερα βρέθηκαν χωρίς τηλέφωνο λόγω χρεών του δήμου προς τον τηλεπικοινωνιακό του πάροχο με αποτέλεσμα να μη λειτουργεί η γραμμή επικοινωνίας των πολιτών για εντοπισμό πυρκαγιάς, ενώ εργαζόμενη σε μεγάλη τράπεζα που είναι εθελόντρια στην ΕΔΔΚ απειλήθηκε πως αν αποχωρήσει ξανά από την εργασία της επειδή έχει κληθεί για κατάσβεση πυρκαγιάς, κάτι που προβλέπεται νομικά, τότε θα υποστεί τις συνέπειες.

Συνεχίζουν αισιόδοξοι το δρόμο τους

Η προσήλωση των μελών της ΕΔΔΚ στο σκοπό της είναι τόσο δυνατή που όσα εμπόδια και αν στέκονται στο δρόμο τους δεν πτοούνται. Με χαρακτηριστική περηφάνια σημειώνει ο Θανάσης ότι μέσα από την πείρα της "η ΕΔΔΚ έχει εκπαιδεύσει πολλές δημοτικές αρχές στη δασοπροστασία", ενώ ο Αντώνης ορίζει ως τη μεγαλύτερη συμβολή της "το ότι έχει καταφέρει να αλλάξει το μυαλό κάποιων ανθρώπων ως προς την πολιτική θέση ότι το δάσος δεν είναι ιδιοκτησία κανενός, ούτε άδειος χώρος για να επεκταθεί η πόλη". Και σήμερα ακόμα μαζί με τις τοπικές δημοτικές αρχές δεν αναγνωρίζουν την ιδιοκτησία του δάσους από τη Φιλοδασική Ένωση στην οποία παραχωρήθηκε από τη βασιλική οικογένεια τη δεκαετία του '50. Στο πρόγραμμα της, η ΕΔΔΚ έχει εντάξει σταθερά τη διάδοση του έργου της με σκοπό την προσχώρηση νέων εθελοντών. «Περιμένουμε ιδιαίτερα από τη νεολαία και ιδιαίτερα από εκείνη την νεολαία που ενδιαφέρεται για τον διπλανό της να έρθει, να δει, να μας γνωρίσει, και να βοηθήσει γιατί το δάσος δεν είναι ιδιοκτησία κάποιου είναι ιδιοκτησία όλων μας και είναι υποχρέωση μας να το προστατέψουμε». Έτσι διοργανώνει παρουσιάσεις και ομιλίες σε παιδιά από τις τάξεις ακόμα του δημοτικού με κύρια παρέμβαση όμως στα παιδιά του λυκείου, τα οποία από την ηλικία των 16 μπορούν να ενταχθούν στο δυναμικό της. Η προσπάθεια αυτή αποδίδει καρπούς αφού φέτος έλαβαν 27 αιτήσεις εγγραφής μόνο από τα λύκεια της Καισαριανής.