Φωκάς Ευαγγελινός: Αν υπάρχει ακόμα Αλεξάνδρεια για τον ελληνισμό, πιστεύω ότι είναι και λόγω του Καβάφη, για αυτό και στο έργο είναι πολύ έντονο το στοιχείο του
Στην κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια του Μεσοπολέμου Άγγλοι, Γάλλοι, Άραβες, Εβραίοι και Έλληνες συγχρωτίζονται και αλληλεπιδρούν μέσα σ’ έναν κόσμο που αλλάζει. Ένας απρόσμενος έρωτας γίνεται η αφορμή για να ξετυλιχθεί μια ιστορία πάθους και ανατροπής. H πολυαναμενόμενη παραγωγή «Αλεξάνδρεια», σε σύλληψη και σκηνοθεσία Φωκά Ευαγγελινού, ανεβαίνει στο Θέατρο Παλλάς από τις 14 Νοεμβρίου έως τις 21 Δεκεμβρίου, με πρωτότυπο κείμενο της Ζέτης Φίτσιου, και υπόσχεται μια πολυαισθητηριακή εμπειρία, όπου η ποίηση, ο έρωτας και η Ιστορία συνυπάρχουν. Η παράσταση είναι ένα ταξίδι στο παρελθόν κι οι ήχοι της Ευανθίας Ρεμπούτσικα, γεμάτοι νοσταλγία και συγκίνηση, αναδεικνύουν τη μαγεία μιας εποχής που η Αλεξάνδρεια υπήρξε λίκνο πολιτισμού και πνευματικής αναγέννησης.
Συνάντησα τον Φωκά Ευαγγελινό στο «φυσικό του περιβάλλον», το θέατρο. Καθίσαμε σ’ ένα τραπέζι με αταίριαστες μεταξύ τους καρέκλες, όλες μέρος παλιότερων παραστάσεων, και μιλήσαμε για τη δική του Αλεξάνδρεια… Εκείνη την πόλη-θρύλο, όπου η φαντασία και η μνήμη διασταυρώνονται κάτω από τον μεθυστικό ουρανό της Ανατολής.
Συνέντευξη με τον Φωκά Ευαγγελινό
Η Αλεξάνδρεια είναι μια πόλη φορτισμένη με μνήμη, ποίηση και φως. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να την αναβιώσετε σκηνικά;
Δεν έχω επισκεφτεί ποτέ την Αλεξάνδρεια, ενώ έχω ταξιδέψει σε πολλά μέρη. Η Ανατολή με γοητεύει, αλλά ειδικά η Αλεξάνδρεια! Οι ρίζες του ελληνισμού είναι πολύ βαθιές σ’ αυτή την πόλη. Κάνοντας έρευνα, ανακάλυψα τον ελληνισμό που άνθισε εκεί κι «έφυγε» αναίμακτα. Σκεφτόμουν πώς θα μπορούσε όλη αυτή η αίσθηση να γίνει παράσταση. Μέσα από την ιστορία και φυσικά τη μυθοπλασία θέλησα να φτιάξω μια σκηνική αποτύπωση. Εκεί ήταν και η δυσκολία, αλλά είμαι τυχερός, γιατί όλοι οι συνεργάτες μου, ηθοποιοί και συντελεστές του έργου, μοιράστηκαν με την καρδιά τους το όνειρό μου. Η Ζέτη Φίτσιου έγραψε το κείμενο έπειτα από πολύμηνη διαδικασία αναζήτησης και ανταλλαγής απόψεων μ’ εμένα. Η διαδικασία της ολοκλήρωσης του έργου ήταν ένα μεγάλο ταξίδι.
Αυτό που με γοήτευσε βαθιά είναι η ποίηση του Καβάφη. Πέρα από τα ερωτικά ποιήματα, οι φράσεις, οι λέξεις και ο τρόπος που αναλύει καταστάσεις, συναισθήματα και ιστορικά γεγονότα είναι μοναδικός. Στο έργο, χωρίς να τον προσωποποιώ, είναι πολύ έντονο το στοιχείο του. Αν υπάρχει ακόμα Αλεξάνδρεια για τον ελληνισμό, πιστεύω ότι είναι και λόγω του Καβάφη.
Στην παράσταση, ο έρωτας μοιάζει να λειτουργεί σαν γέφυρα ανάμεσα στην Ιστορία και στη φαντασία. Πιστεύετε ότι ο έρωτας είναι πράγματι ο πιο αληθινός τρόπος να αφηγηθεί κανείς μια εποχή;
Πιστεύω πάρα πολύ σ’ αυτό. Θεωρώ ότι το να μπορείς να ερωτεύεσαι είτε ανθρώπους είτε καταστάσεις είναι πάρα πολύ όμορφο, γιατί σε οδηγεί στη γνώση μέσα από λάθη κι από πράγματα που δεν θα έκανες υπό κανονικές συνθήκες. Αλλά μιλάμε για τον υγιή έρωτα, γιατί ο έρωτας σε φτάνει και σε άκρα, μπορεί να σε κάνει πολύ χειρότερο. Ο έρωτας στο έργο ανθίζει στο περιβάλλον της Αλεξάνδρειας σε μια συγκεκριμένη εποχή, όπου φυσικά παίζουν ρόλο τα ήθη και τα έθιμα, οι απαγορεύσεις και η λαγνεία που χαρακτηρίζει την Ανατολή. Υπάρχει μια φράση στο θεατρικό που λέει «στην Αλεξάνδρεια τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται»… Πιστεύω ότι ο έρωτας είναι κινητήριος δύναμη.
Η Αλεξάνδρεια του Μεσοπολέμου υπήρξε σταυροδρόμι πολιτισμών και ταυτοτήτων. Πώς μεταφράζεται αυτή η κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα στη σκηνική γλώσσα που επιλέξατε;
Έχω την ευλογία να συνεργάζομαι με τον Κεντ, που έχει το Παλλάς. Από τότε που του κατέθεσα τη σκέψη μου, μου είπε «Φωκά μου, ό,τι θες. Προχωράμε!», οπότε έχω έναν θίασο πολυπληθή κι αυτό με βοηθά να αποτυπώσω στο 100% τις εικόνες που θέλω σε σχέση με την εποχή. Η κοσμοπολίτικη κοινωνία της Αλεξάνδρειας –οι Άγγλοι, οι Γάλλοι, οι Έλληνες– ζούσε σε πιο προστατευμένες περιοχές. Εκεί ζούσε η ελίτ, αλλά υπήρχε και η αραβική συνοικία, όπου ζούσαν Έλληνες του μόχθου. Ζούσαν όμως αρμονικά, κάτι το οποίο με ιντριγκάρει, γιατί σήμερα βλέπουμε ότι τα πράγματα οδηγούνται πλέον σε μια γκετοποίηση. Λέει στο κείμενο: «Κάτω από τα χρυσά κουτάλια, ο κόσμος έβραζε». Υπήρχαν όμως και τρομερές ανισότητες κι αυτό οδήγησε στην επανάσταση.
Από τη Eurovision μέχρι το Εθνικό Θέατρο, έχετε κινηθεί ανάμεσα σε εντελώς διαφορετικούς κόσμους. Τι κρατάτε σταθερό μέσα σ’ αυτή τη διαρκή μεταμόρφωση; Ποια είναι η «υπογραφή» που δεν εγκαταλείπετε ποτέ;
Δεν βάζω ταμπέλες. Μπορώ να είμαι και στο Εθνικό και στο ελεύθερο θέατρο και στη Eurovision. Αγαπώ πραγματικά αυτό που κάνω και το αντιμετωπίζω κάθε φορά ως λευκή σελίδα, προσφέροντας την εμπειρία την οποία έχω αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια. Ο Θεός με ευλόγησε και συναντήθηκα με πολλούς άξιους ανθρώπους σε όλους τους χώρους, και στην τηλεόραση και στο θέατρο, και έμαθα από αυτούς. Αυτό που κρατώ είναι η αληθινή επικοινωνία με τους ανθρώπους. Δεν έχω να αποδείξω τίποτα. Και υπάρχουν πολλοί καλύτεροι από μένα. Προσωπικά, με ενδιαφέρουν οι σχέσεις. Δεν θα άλλαζα με τίποτα αυτό που κάνω. Σαν σφραγίδα θα έβαζα ότι θέλω να ’μαι καλά μ’ αυτό που κάνω, γιατί μου δίνει δύναμη να συνεχίζω. Είμαι συνέχεια στην αναζήτηση.
Έχετε πει πως ο χορός δεν είναι απλώς κίνηση, αλλά τρόπος ύπαρξης. Πώς ενσωματώνεται αυτή η φιλοσοφία σε μια παράσταση όπου κυριαρχεί το λογοτεχνικό στοιχείο και η μουσική δραματουργία;
Για μένα ο χορός δεν μεταφράζεται ως χορογραφία. Είναι η κινησιολογική ύπαρξη του ανθρώπου. Ο τρόπος με τον οποίο στέκεται, συνομιλεί και εκφράζεται είναι κίνηση, είναι ο χορός. Από την ώρα που γεννιόμαστε υπάρχει ρυθμός. Αλλιώς περπατάει ο ένας, αλλιώς ο άλλος. Ο ρυθμός αυτός είναι χορός. Όταν μου λέει κάποιος «εγώ δεν χορεύω», απαντώ «δεν έχεις ασχοληθεί με τον χορό». Κάθε εποχή έχει συγκεκριμένη στάση σώματος. Αλλιώς θα αποτυπώσεις το σώμα και την κινησιολογία σε καθεμιά. Ο χορός δεν είναι πάντα βήματα, είναι και η στάση του σώματος πάνω στη σκηνή, και αυτό το δουλεύουμε πολύ εδώ.
Η «Αλεξάνδρεια» είναι μια παράσταση που ισορροπεί ανάμεσα στο θέατρο, τη μουσική και την ποίηση. Πόσο δύσκολο είναι να κρατήσετε την ισορροπία ανάμεσα στην αφήγηση και την εικόνα χωρίς να χαθεί το συναίσθημα;
Είναι πολύ εύκολο όταν έχεις καλούς ηθοποιούς και ανθρώπους με ταλέντο. Είναι μια ομάδα που δημιουργεί το σύνολο. Η Ευανθία Ρεμπούτσικα δημιουργεί μουσικές που σου ξυπνούν μνήμες χωρίς να μιλάει ο ηθοποιός. Η ίδια η μουσική μιλάει. Είναι μια συνολική δουλειά, όπου το ερωτικό στοιχείο, η ποίηση, ο λόγος, όλα ενσωματώνονται τόσοόμορφα!
Μανόλης Παντελιδάκης, Ιωάννα Τσάμη, Γιώργος Τέλλος, Ζέτη Φίτσιου, Ευανθία Ρεμπούτσικα – μια πραγματική dream team. Πώς λειτουργεί αυτή η χημεία ανάμεσα στους δημιουργούς; Πόσο καθοριστική είναι η συλλογική ενέργεια για μια παράσταση σαν την «Αλεξάνδρεια»;
Η «Αλεξάνδρεια» ήταν ένα όραμα, ένα όνειρο. Το γεγονός ότι στο άρμα αυτού του ονείρου μπήκαν όλοι αυτοί οι συντελεστές είναι τιμή για εμένα. Συνομιλώντας με τους συνεργάτες μου, είδα πόσο αγάπησαν κι εκείνοι την εποχή και τη σύλληψη του έργου. Αυτό, αν μη τι άλλο, είναι ευλογία. Πρωταγωνίστριες στο έργο είναι η Άννα η μεγάλη, η πρωταγωνίστρια του ’60 στο θέατρο, που την παίζει η Άννα Μάσχα, και η Άννα η μικρή στο flash back, που υποδύεται η Εριέττα Μανούρη. Είμαι τρομερά τυχερός που όλοι αυτοί οι άνθρωποι πίστεψαν σε ένα όραμα. Εύχομαι το όραμα αυτό να ανταποκριθεί στα θέλω του κοινού και η συγκίνησή μας στις πρόβες να μεταφραστεί στην ψυχή τους.
Η κεντρική ιστορία διαδραματίζεται το ’30. Βρισκόμαστε σε ένα θέατρο, το ’60 πια, και ένας δημοσιογράφος πηγαίνει στην πρωταγωνίστρια για συνέντευξη και την αναγκάζει να ανοίξει ρωγμές στην ψυχή και τη μνήμη της και να φέρει στο μυαλό της έναν έρωτα ο οποίος φέρνει μαζί του και όλο τον πολιτισμό της εποχής, όλα τα πολιτικοκοινωνικά και οικονομικά γεγονότα.
Αυτό που λείπει στις μέρες μας είναι η συνύπαρξη των ανθρώπων και των πολιτισμών. Επέλεξα λοιπόν, και το λέω σ’ εσάς πρώτη φορά, να μην έχω χώρους στην παράσταση, να μην έχω σαλόνια, επαύλεις, φτωχογειτονιές. Είναι η Αλεξάνδρεια για μένα, είναι γένους θηλυκού, είναι ένα γυναικείο σώμα. Λατρεύω τις γυναίκες ηρωίδες. Βλέπω την όμορφη γραμμή που έχει ένα γυναικείο σώμα, ένα άγαλμα, αλλά και τη δύναμη που μπορεί να έχει. Η γυναικεία ψυχή μπορεί να είναι πολύ ευαίσθητη αλλά και πολύ σκληρή…
Εκατό χιλιάδες ευρώ τώρα ή ένα εκατομμύριο σε δέκα χρόνια; Εσύ τι θα επέλεγες; Πόσο κοστίζουν οι αρχές μας; Μπορεί μια απλή ερώτηση να διαλύσει μια σχέση;
Το αλληγορικό παραμύθι του βραβευμένου Γιάννη Ξανθούλη είναι ένας ύμνος για την αγάπη, την ισότητα, την ελευθερία, τη διαφορετικότητα και τον σεβασμό στο περιβάλλον.
15°
