Οι Μούσες στον διάλογο «Φαίδρο» του Πλάτωνος. 258e – 259d.
ἦσαν οὗτοι (τέττιγες = τζιτζίκια) ἄνθρωποι τῶν πρὶν Μούσας γεγονέναι. Τα τζιτζίκια ήταν άνθρωποι πριν γεννηθούν οι Μούσες. Οὐ μὲν δὴ πρέπει γε φιλόμουσον ἄνδρα τῶν τοιούτων ἀνήκοον εἶναι.
Πλάτων, Φαίδρος ( ή περί έρωτος).
Σωκράτης: Έχουμε καιρό. Τα τζιτζίκια, μέσα στην πνιγηρή ζέστη, τραγουδούν, τα λένε μεταξύ τους και μας παρακολουθούν. Βλέπουν εμάς τους δύο ( εννοεί τους διαλεγομένους Σωκράτη και Φαίδρο) να είμαστε αποκαμωμένοι και νυσταγμένοι από το τραγούδι τους μέσα στη ζέστη, όπως οι περισσότεροι άνθρωποι τέτοια ώρα. Η διάνοια μας έχει αδυνατίσει και όλα τα τζιτζίκια μας περιγελούν. Μας θεωρούν άβουλους και δουλοπρεπείς σαν πρόβατα που ξαπλώνουν δίπλα στα νερά της κρήνης στο ζεστό καταμεσήμερο. Αν όμως μας έβλεπαν να συνομιλούμε και να τριγυρνάμε γύρω τους χωρίς να νοιαζόμαστε για το τραγούδι τους, δίχως να χάνουμε το μυαλό μας που μας έλκουν σαν Σειρήνες και παραμέναμε απαθείς ίσως τότε το χάρισμα που τους έχουν δώσει οι θεοί να το προσέφεραν απλόχερα σε μας με θαυμασμό και εκτίμηση.
Φαίδρος: Τι είναι αυτό το χάρισμα που έχουν; Δεν έτυχε να το ακούσω.
Σωκράτης: Δεν αρμόζει σε φιλόμουσο άνθρωπο να μην έχει ακούσει τα σχετικά. Λέγεται ότι τα τζιτζίκια ήταν άνθρωποι πριν γεννηθούν οι Μούσες. Όταν όμως γεννήθηκαν οι Μούσες γέμισε ο κόσμος με τα τραγούδια τους και την ποίηση τους και μερικοί άνθρωποι εξεπλάγησαν από ηδονή (τινὲς τῶν τότε ἐξεπλάγησαν ὑφ’ ἡδονῆς). Γοητευμένοι άδοντες με τις Μούσες αμέλησαν να φάνε και να πιουν και χωρίς να το καταλάβουν πέθαναν. (ὥστε ᾄδοντες ἠμέλησαν σίτων τε καὶ ποτῶν, καὶ ἔλαθον τελευτήσαντες αὑτούς). Απ' αυτούς δημιουργήθηκε η γενιά των τζιτζικιών που οι Μούσες τους παραχώρησαν το χάρισμα να τραγουδούν ισόβια χωρίς να τρώνε και να πίνουν από τη στιγμή της γεννήσεως μέχρι τη στιγμή του θανάτου. Μετά, πηγαίνοντας στις Μούσες τους απαγγέλλουν ποιοι τις τιμούν από τους θνητούς.(γέρας τοῦτο παρὰ Μουσῶν λαβόν, μηδὲν τροφῆς
δεῖσθαι γενόμενον, ἀλλ’ ἄσιτόν τε καὶ ἄποτον εὐθὺς ᾄδειν,
ἕως ἂν τελευτήσῃ, καὶ μετὰ ταῦτα ἐλθὸν παρὰ Μούσας
ἀπαγγέλλειν τίς τίνα αὐτῶν τιμᾷ τῶν ἐνθάδε.).
Λένε στην Τερψιχόρη ποιοι την τιμούν με ορχήσεις (χορούς)και εκείνη χαίρεται, απολαμβάνει και εκτιμά τους θαυμαστές της. (Τερψιχόρᾳ μὲν οὖν τοὺς ἐν τοῖς χοροῖς τετιμηκότας αὐτὴν ἀπαγγέλλοντες ποιοῦσι προσφιλεστέρους)
Στην Ερατώ αναφέρουν εκείνους που την τίμησαν μ' ερωτικά τραγούδια (τῇ δὲ Ἐρατοῖ τοὺς ἐν τοῖς ἐρωτικοῖς,).
Το ίδιο ενημερώνουν και τις άλλες κατά το είδος της τιμής που ταιριάζει στην κάθε μια. (καὶ ταῖς ἄλλαις οὕτως, κατὰ τὸ εἶδος ἑκάστης τιμῆς).
Στην ηγουμένη, πρεσβυτάτη Καλλιόπη, και στην Ουρανία, που έρχεται έπειτα απ' αυτήν, μιλούν για εκείνους που περνούνε τη ζωή τους με φιλοσοφία και που τιμούν την τέχνη των Μουσών. Αυτές οι δύο (Καλλιόπη και Ουρανία) πιο πολύ απ' όλες τις Μούσες, έχοντας να κάμουν με τον Ουρανό και το Λόγο των θεών και των ανθρώπων, αρθρώνουνε την καλλίστη φωνή. Για πολλές αιτίες πρέπει να διαλεγόμαστε για κάτι και δεν πρέπει να κοιμόμαστε το μεσημέρι.
ἀνδράποδον, το. Πληθυντικός ἀνδραπόδεσσι. Κάποιος που αιχμαλωτίστηκε στον πόλεμο και πουλήθηκε ως δούλος. Αιχμάλωτος, δούλος, δουλικός,δουλοπρεπής άνθρωπος.
καταγώγιον, το. Μέρος στο οποίο μπορεί κάποιος να καταλύσει, να διαμείνει: Πανδοχείο, ξενοδοχείο, δροσερός και αναπαυτικός τόπος στη φύση.
Σειρήν,σειρῆνος, ἡ. Σειρήνα, πληθυντικός Σειρῆνες, αἱ. Σειρήνες, μυθολογικά πρόσωπα· επρόκειτο για αδελφές μεταξύ τους, στη νότια ακτή της Ιταλίας, που με τα τραγούδια τους γοήτευαν και ακολούθως αποπλανούσαν τους διερχόμενους ναυτικούς και στο τέλος τους σκότωναν. Ο Οδυσσεύς βούλωσε τα αυτιά των συντρόφων του και ο ίδιος δέθηκε στο μεσιανό κατάρτι για να γλυτώσει από το ερωτικό, θελκτικό κάλεσμα τους. Ο Όμηρος μνημονεύει μόνον δύο, Σειρήνοιιν. Μεταφορικά Σειρήνα είναι η ξελογιάστρα γυναίκα. Επίσης σημαίνει τα ακαταμάχητα θέλγητρα της ευγλωττίας και του ερωτικού τραγουδιού των Σειρήνων.
τέττιξ, τέττιγος, ὁ. Είδος ακρίδας, τζίτζικας. Λατινικά cicada. Έντομο που χαίρεται και απολαμβάνει τη ζέστη στα δέντρα και στους θάμνους. Ο αρσενικός εκπέμπει οξύ τερέτισμα χτυπώντας την κατώτερη μεμβράνη του πτερυγίου του στον θώρακα.
χρύσεος τέττιγος, χρυσός τζίτζικας, που τον φορούσαν οι Αθηναίοι πριν τα χρόνια του Σόλωνα, ως σύμβολο του ισχυρισμού τους ότι είναι αὐτόχθονες (αυτή ήταν η υποτιθέμενη προέλευση του εντόμου).
γέρας, -αος. Κάθε είδους προνόμιο, βραβείο ή δικαίωμα που απονέμεται στους βασιλείς, στους ευγενείς και στους απλούς ανθρώπους ως πράξη τιμής και βράβευσης.
φιλό-μουσος, -ον. <μοῦσα. Αυτός που αγαπά τις Μούσες, γενικά, αυτός που αγαπά τη μουσική και τις τέχνες.
-Ο Πλάτων, αναφερόμενος στις Μούσες, γνωρίζει το παρακάτω εδάφιο από τη «Θεογονία» του Ησιόδου, που είχε γραφτεί 350 περίπου χρόνια πριν ο ίδιος γράψει τον «Φαίδρο».
16°
