Η Μάρω Λάγια, η φιλία της με τον Αλέξανδρο Ιόλα και η συνεισφορά της στη δημιουργία του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, σήμερα Momus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη
«Περνάω έναν χαλκά από τη μύτη εάν αυτός σας δώσει έστω κι ένα έργο», της είπε ο Καραμανλής όταν η Μάρω Λάγια συνάντησε τον εθνάρχη σε μια δεξίωση στο Παλατάκι. Θεσσαλονίκη, μέρες του ’78, λίγο μετά τον σεισμό. Ο Αλέξανδρος Ιόλας, αυτήκοος μάρτυρας, απασφάλισε και έτσι, ίσως εξαιτίας της μπηχτής του Καραμανλή να πριζώθηκε τα μάλα. Αποτέλεσμα; Το 1984 χάρισε στη Μάρω Λάγια και το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης 10 έργα του Takis, για τα οποία, όπως της εξομολογήθηκε, έδωσε πέντε πίνακες του Πικάσο για να τα αποκτήσει.
Αρτίστικη κλωστή δεμένη στην ανέμη γυρισμένη. Αυτή είναι η υπέροχη κυρία που από προχθές το όνομά της φιγουράρει δίπλα στου Ιόλα στην ειδική πτέρυγα του MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Καιρός ήταν. Η Μάρω Λάγια τιμάται εν ζωή για τα όσα πρόσφερε στην πόλη αλλά και σε αυτό ειδικά το μουσείο, το σχεδόν παιδί της.
Momus - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Η Λάγια γνώρισε τον Ιόλα στην γκαλερί Ζουμπουλάκη, σε μια επίσκεψή της στην Αθήνα.Ο μαικήνας τη συμπάθησε και η Μάρω θυμάται μια ακόμα φορά στο Σύνταγμα, τότε που ο Ιόλας, σχεδόν σαν απαγωγή, την έβαλε σε ένα ταξί για την περίφημη βίλα του στα βόρεια. Όπως δήλωσε η Λάγια στο πόντκαστ της Ναυσικάς Γκράτσιου (αιωνία της) στον FM 100: «Έμεινα άναυδη από τις λευκές τριανταφυλλιές του κήπου και τις αίθουσες της βίλας γεμάτες Πικάσο και Γουόρχολ». Έγιναν φίλοι. Λίγες ώρες μετά τον μεγάλο σεισμό του 1978, ανήσυχος ο Αλέξανδρος Ιόλας της τηλεφωνεί για να μάθει νέα της. «Από υγεία, προσωπικά καλά. Τα βυζαντινά και τα αρχαία όμως της Θεσσαλονίκης καταστράφηκαν. Μήπως, άραγε, Αλέξανδρε, μετά από τόση καταστροφή να κάνουμε εκείνο το Κέντρο που λέγαμε;» απαντά η Λάγια, μην έχοντας αίσθηση πως γράφει Ιστορία.
«Πάρε αεροπλάνο κι έλα», είπε ο Ιόλας, η Μάρω κατεβαίνει και λίγες μέρες μετά την επιστροφή της στη Θεσσαλονίκη του γράφει: «Αγαπητέ μου Ιόλα, ευχαριστώ και πάλι εκ μέρους όλων μας για τη θερμή συμπαράστασή σου στο δύσκολο έργο που αναλάβαμε. Πιστεύουμε όλοι στη βοήθειά σου, γνωρίζοντας καλά ότι η δική σου συμμετοχή μπορεί να είναι αποφασιστικής σημασίας για την ίδρυση του Μουσείου. Όπως και προφορικά σου έχω πει, στόχος μας είναι η δημιουργία μιας συλλογής ενός μουσείου με πολύ καλά έργα και μακάρι με διεθνή ακτινοβολία. Στόχος μας είναι να δώσουμε σε αυτό τον τόπο δείγματα της ποιότητας εκείνης που με τα σημερινά δεδομένα του είναι εντελώς απρόσιτη. Αν κατορθώσουμε να συγκεντρώσουμε είκοσι έργα μεγάλων καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο, όχι είκοσι υπογραφές μόνο, αλλά είκοσι έργα αντιπροσωπευτικά της τέχνης του αιώνα μας, το Μουσείο δεν χρειάζεται άλλο τίποτα για να υπάρξει».
Εξώφυλλο sketchbook από τον Αλέξη Ακριθάκη
Αυτή εν τάχει ήταν η ιστορία της γέννησης του Μουσείου σε πείσμα της πρόβλεψης του Καραμανλή. Όπως και η αιτία της «συγκατοίκισης» πλέον της Μάρως με τον Ιόλα, στην πτέρυγα που έως τώρα είχε μόνο το δικό του όνομα. Λαμπρή τελετή, συγκινητική χειρονομία. Γιατί χάρις στις ακάματες προσπάθειες της Λάγια, όπως φυσικά και της ορκισμένης ομάδας των φιλότεχνων που πάλεψαν για αυτό (Πέτρος Καμάρας, Γιάννης Μπουτάρης, Κατερίνα Καμάρα, Γιώργος Φιλίππου της Φιλκεράμ Τζόνσον, Γιάννης Τζώνος, Ξανθίππη Χόιπελ κ.α), η σύγχρονη τέχνη απέκτησε στέγη στην πόλη.
«Κέντρο θέλω να το αποκαλείς», επέμενε ο Ιόλας, ο οποίος είχε μια αλλεργία με τα μουσεία σε αντίθεση με τις γκαλερί, όπως τη μυθική Ζήτα Μι, της οποίας η Λάγια μαζί με την Κατερίνα Καμάρα ανέλαβαν την τύχη της, ύστερα από τις ένδοξες μέρες της Μίνας και του Παύλου Ζάννα. Κέντρο το ονόμασαν και έτσι το 1984 ο Αλέξανδρος Ιόλας δωρίζει 47 έργα σύγχρονης τέχνης από την προσωπική συλλογή του. Υποσχέθηκε να προσθέσει περισσότερα στη δωρεά που αποτέλεσε τη μαγιά για την ίδρυση του Μακεδονικού Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, αλλά δυστυχώς μεταφέρθηκε εσπευσμένα στη Νέα Υόρκη όπου νοσηλεύτηκε, σβήνοντας μετέπειτα από AIDS.
Andy Warhol, Μέγας Αλέξανδρος, 1981, μεταξοτυπία 14/15 100 x 100 εκ. Δωρεά Αλέξανδρου Ιόλα. MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Το Μακεδονικό Κέντρο στην πορεία, με την προσθήκη της στεγασμένης Συλλογής Κωστάκη στη Μονή Λαζαριστών (1997), μετονομάστηκε σε Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Από το 2018, ως MOMus πλέον, οι αρχικές ιδέες συνενωμένες με άλλα ιστορικά μουσεία, αποτελούν τον φορέα που μελετά, προβάλλει, συντηρεί και αναδεικνύει εφ’ όλης τον οπτικό πολιτισμό της Θεσσαλονίκη. Κανονικά όχι μόνο πτέρυγα, η Μάρω Λάγια δικαιούται δρόμο, πάρκο, άγαλμα κι όλες τις τιμές που πρέπουν σε αυτήν την άδολη αγάπη για την τέχνη και τη Θεσσαλονίκη. Λάθος;
31°
