Homo Ludens, Άρις Γεωργίου: Χθες ίσον σήμερα, ίσως αύριο

Πολυπράγμων, πολυσχιδής, πολυεστιακός, πολυμήχανος, παιχνιδιάρης (Ludens στα λατινικά θα πει ο άνθρωπος που παίζει) και… πολλά τα έτη του: Homo Ludens, Άρις Γεωργίου / Αναδρομή 1974-2024. Με την υπογραφή ενός πολυσήμαντου και πολύ σπουδαίου Θεσσαλονικιού, που κροσσάροντας με συνέπεια ματαξύ αρχιτεκτονικής, φωτογραφίας, ζωγραφικής, ασανμπλάζ και κατασκευών, δεν σταμάτησε ποτέ να τροφοδοτεί εαυτόν και υμάς με μια γοητευτικότατη autofiction εκδιήγηση διαθέσεων, η έκθεση του Γεωργίου στο ΜΙΕΤ θα μπορούσε να έχει για τίτλο και Άρις Γεωργίου Εφ’ όλης. Τι έχουμε εδώ; Του ζήτησα να ξεκλειδώσει κάποια από τα έργα με βάση εκείνη την ανά περίοδο φάση της ζωής του που τον ώθησε στη δημιουργία τους, και ορίστε ένα σκρολ στο timeline της τέχνης και της ύπαρξης δια χειρός του αυτουργού καλλιτέχνη.      

Συνωθούνται αγρίως, σ' ένα συνονθύλευμα εντός μου, τα του «χθες» μαζί με τα του «αύριο» σ' ένα «σήμερα» μιας άτακτης διελκυστίνδας που, ως μόνη δύναμη εξισορρόπησης, έχει τάση να αναγνωρίζει τον απτά μετρήσιμο χρόνο του «χθες» έναντι του πτερόεντος και, φευ, αμετάκλητα ελάσσονος του «αύριο».

Υφίσταμαι τις ένδον δυνάμεις, πιέσεις, ώσεις, ορμές, οχλήσεις όλων όσων διαγκωνίζονται για ένα δίαυλο εκτόνωσης. Γραμμές, χειρονομίες, πινελιές, εικόνες, λέξεις, φράσεις, σκέψεις, γνώμες, φωνές, κραυγές, σιωπές, μνήμες, φαντασιώσεις, εκστάσεις. Συρρέουν υπομονετικά ή ανυπόμονα, συχνά επιθετικά, στριμώχνονται στη σειρά, διεκδικούν την πρώτη θέση στη γραμμή που οδηγεί στο «αύριο». Ενόσω εγώ, ταυτόχρονα, βιώνω σύσσωμο το «χθες», το τόσο εκτεταμένο «χθες», ως μία και μόνη στιγμή που συμπυκνώνει εντός της ολόκληρο το παρελθόν του...«αύριο».Κυκεώνας.

Ενδίδω στις απαιτήσεις του «χθες». Προσωρινά ελπίζω. Πριν επιστρέψω για να δώσω ακρόαση στις διεκδικήσεις του «αύριο»αισθάνομαι την ανάγκη, εκείνη την σύμπηκτη μάζα του «χθες», να την ξεκλειδώσω και να διατρέξω διεξοδικά τα συστατικά της. Ίσως αντιληφθώ έτσι καλύτερα την ιδιοσυστασία του ιστού τους, ίσως βοηθηθώ στην αξιολόγηση του βαθμού προτεραιότητας των προσδοκιών του «αύριο».

Ευνοούνται και προκρίνονται γωνίες θέασης για να φωτίσουν πλειάδα διαδρομών που εκτείνονται σε πάνω από πέντε δεκαετίες και συνδυάζουν αλλού την ορμή της σωματικότητας και της χειρωναξίας κι αλλού το φλέγμα ή το μειδίαμα του εννοιολογικού σχολίου ή το συγκινησιακό σφίξιμο της ανάμνησης. Διαδρομές παράλληλες, διαδρομές τεμνόμενες, διαδρομές εναλλασσόμενες, ανεξάρτητες, συναρτώμενες, αυτοσχεδιαζόμενες, προσχεδιασμένες, ανατρεπτικές, πεπατημένες, αναμενόμενες, ασύμπτωτες, επαναλαμβανόμενες, εξωστρεφείς, ενδοσκοπικές, αναστοχαστικές, αυτοσαρκαστικές, σκωπτικές, συναισθηματικές. Οπισθοπατώ ψηλαφώντας.

Πρώτα τα του Σκοτ (Frederic Szczot),του μεγαλοκαθηγητή της σχολής, που, τον πρώτο μήνα του πρώτου έτους της αρχιτεκτονικής, ψάρι εγώ, Οκτώβρης του '71, μας βάζει άσκηση στο Basic Design. Γεννιούνται δώδεκα κομμάτια, σινική σε φύλλο Α3, κουρνιάζουν στο αρχείο μου, είπαμε, δεν πετάω τίποτε. Πέφτω επάνω τους 50 χρόνια αργότερα, τα ξεθάβω και τους δίνω θέση στην έκθεση "punctus contra punctum" το 2022 μαζί με τα τωρινά τους παράγωγα, τα χαλύβδινα γλυπτά Five Live Steel. Ταυτόχρονα αναζητώ και, ώ του θαύματος, εντοπίζω, τον γηραιό πλέον, πλην αειθαλή στα 89 του, Szczot, αποδίδοντάς του ετεροχρονισμένη ηθική αυτουργία και ευγνωμοσύνη εν μέσω έντονης συγκινησιακής φόρτισης.

Υπερπλανάται το κλίμα «Μπε-ντέ», B-D, Bandedessinée, στα ελληνικά κόμιξ. Βρίθει κυριολεκτικά σχετικών εκδόσεων η Γαλλία τη σωτήρια δεκαετία του ’70, οι σεναριογράφοι, οι σκιτσογράφοι και οι σχεδιαστές είναι αστέρες μεγάλου βεληνεκούς, τα στιλ κυμαίνονται από το παιδικό, χιουμοριστικό, σατιρικό, πολιτικό, γελοιογραφικό, επαναστατικό, μέχρι το αστυνομικό, φανταστικό, ιστορικό ή science fiction. H επίδρασή τους αναπόφευκτη. Μας σαγηνεύει το σχέδιο των Druillet, Moebius, Schuiten, Tardi, Bilal. Και, συναντώντας την προσωπική κλίση ύφους με μελάνη και μολύβια, επηρρεάζουν τη θεματολογία ―ή και την απουσία της― οδηγώντας σε πονήματα των οποίων το σημαντικότερο όφελος ―θυμάμαι― ήταν η εκστατική φυσική απόλαυση της εκτέλεσης που την συνόδευε πάντα η αντίστοιχη μουσική.

Χειμάζει κατά καιρούς το εν λόγω ιδίωμα αλλά συχνά βρίσκει τρόπους να αναδυθεί. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με την πολύ πιο πρόσφατη σειρά "St Dominic's Preview" που επίσης συμμετέχει στην έκθεση punctus contra punctum το 2022. Παράπλευρο όφελος: η τριπλή συνεργασία μας με τον Σάκη Σερέφα και τον Γιώργο Χ. Παπαδόπουλο, οι οποίοι αναλαμβάνουν, διά των κειμένων του έκαστος, να «φωτίσουν» τις ακατανόητες (κυρίως για εμένα τον ίδιο) παραστάσεις των σχεδίων μου. "Triple Hip Trip", το αποτέλεσμα στο ομώνυμο βιβλίο των Εκδόσεων Κίχλη του 2023. Ένα χρόνο αργότερα, μόνος πλέον ο Γιώργος Χ. Παπαδόπουλος, αντιτάσσει τα αιχμηρά δοκιμιακά του ποιήματα στα δικά μου σχέδια "Tronches" (Μούρες) στην κοινή μας έκδοση «Mορφές» των εκδόσεων Σαιξπηρικόν.

Στην ίδια εκείνη εποχή των σέβεντιζ έχουν την αρχή τους έργα με αντικείμενο την αυτοπροσωπογραφία. Πάντα με μια διάθεση αυτοσαρκασμού. «Ο Θεός μπρος στον καθρέφτη του σε στιγμή αδυναμίας» είναι το πρώτο, το 1977, ακολουθήθηκε κατά καιρούς από άλλα, ζωγραφικά όπως τα ακρυλικά "Mutus" και "Taxi Aris" του 2014 ή φωτογραφικά όπως το "Jesus in Person" του 1993. Η συστηματική σειρά «Αδιασείστως τεκμηριωμένες δυνητικές αυτοπροσωπογραφίες», 2021–2023, επιτρέπει στον εαυτό της μεταφορικές αυθαιρεσίες σκωπτικής τάξεως.

Είναι επίσης η εποχή που οι ταινίες του Bunuel και του σουρεαλιστικού τους περιεχομένου προβληματίζουν και διεγείρουν. Επτά φωτογραφικά πορτραίτα του Christian Laune το 1975 προτείνουν εικόνες ακατανόητες έως ανόητες σε ένα παιχνίδι που κλείνει το μάτι στον σουρεαλισμό χωρίς εντούτοις να είναι πράγματι πειστικές. «Τσιμπάει» εντούτοις ο ποιητής Κώστας Πλαστήρας σκαρώνοντας αρμόζοντες στίχους για την κάθε μια και αποκαλύπτοντας την πεζή ουσία του νοήματός τους. Εγκαινιάζεται έτσι από τότε αυτό που έμελλε να γίνει μια όχι σπάνια πρακτική στις διαδρομές μου: οι συνεργασίες με ποιητές και συγγραφείς.

Κορυφαία και κομβική συνεργασία υπήρξε εκείνη με τονΣάκη Παπαδημητρίου που είχε ως επιστέγασμα  με τη μορφή του βιβλίου «το "άλλο" πιάνο» το 1983. Ήδη από το 1974 είχε αρχίσει να οικοδομείται ο διάλογος και ο στοχασμός επί του «αυτοσχεδιασμού» και των ανατροπών των πεπατημένων μουσικών και καλλιτεχνικών διαδρομών. Η συμβίωση της αναπαράστασης του "άλλου" πιάνου και των κειμένων της σκέψης του Παπαδημητρίου οδήγησαν παράλληλα στην μουσικής δομής και έμπνευσης εικαστική ενότητα των ΑΝΑΣΥΝγΡΑΦΩΝ του 1982 (με την οποία βρέθηκα να συμμετέχω στην 12η Μπιενάλε Νέων του Παρισιού) και αργότερα, των «ΑΝΑΣΥΝγΡΑΦΩΝ Revisited», το 2024. ΑΝΑΣΥΝγΡΑΦΕΣ ωστόσο είναι κατά κάποιον τρόπο και ικανός αριθμός έργων της ενότητας «Arboretum» (2006-2010), όπου ανασυντίθενται ψηφιακά ρεαλιστικές λήψεις δέντρων αναπαριστώντας εν τέλει νέα ανύπαρκτα περιβάλλοντα.

Οι «Δεσμώτες του Λούβρου», 1996. Είναι η εποχή που οι φωτογράφοι το είδαν καλλιτέχνες. Μεγάλοι καλλιτέχνες. Αρκεί να εκθέσουν τις φωτογραφίες τους σε ιλιγγιώδεις διαστάσεις. Εγκαταλείποντας άσπλαχνα και περιφρονητικά την, πεπατημένη για το σινάφι τους, πρακτική του «κάδρου με το φαλτσοκομμένο πασπαρτού». Στο ίδιο φιλμ, και πάντα με τη μικρή Contax, επισκέπτης του Λούβρου, συλλαμβάνω τέσσερις ορειχάλκινους Δεσμώτες και τέσσερις ανθρώπινους επισκέπτες του μουσείου. Παίζει εντέλει τον ρόλο του για το «πόσο είναι “σύγχρονη τέχνη” οι μεν και πόσο “απλώς φωτογραφίες” οι δε» ο τρόπος της παρουσίασης των τεσσάρων ανόμοια παρουσιασμένων ντουέτων; Στην κρίση σας.

«The Blue Telephone Book», 2002. Πρώτα χρόνια του μιλένιουμ. Βαδίζουμε πλέον επικίνδυνα στην ψηφιακή εποχή. Τα υλικά ίχνη της μελάνης στο υλικό χαρτί με την υλική οσμή της φθοράς απ' την πολυχρησία δίνουν σταδιακά, και μάλλον γρήγορα, τη θέση τους στα άυλα και άοσμα ψηφία του Filemaker στον σκληρό του Μακ. Με καταλαμβάνει ανεξέλεγκτη νοσταλγία για το παλιό καταρρέον μπλε τεφτέρι μου. Το φωτογραφίζω απ' άκρου εις άκρον διασώζοντας την εικόνα του και συνδυάζοντας με τις σελίδες του πρόσωπα και στιγμές που αναδύονται. Αιωνία του η μνήμη.

Το μόνιμο drive προς τον σχεδιαστικό αυτοσχεδιασμό οδηγεί τη δεκαετία του ’80 σε δύο παράλληλες εκθέσεις. Τα «Μικροζωγραφικά» είναι 120 μικρά έργα που χώρεσαν όλα στη Μικρή Πινακοθήκη «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου. Ταυτόχρονα σχεδόν, η επιζητούμενη σωματικότητα του σχεδίου και της ζωγραφικής προεκτείνεται μπασταρδεμένη με τεχνικές της φωτογραφίας και προκύπτουν οι μεγάλων διαστάσεων ανεικονικές «Αντίξοες συνθήκες» στο Γαλλικό Ινστιτούτο, το 1987. 

Όσο η φωτογραφία αναλαμβάνει τη δουλειά της πιστής αναπαράστασης τόσο η χειρωναξία ρέπει προς τον αυτοσχεδιασμό και την αφαίρεση, προς την ανεικονική χειρονομία, με έμφαση στη άμορφη μορφή και στη ανακάλυψη / αποκάλυψη μη προϋπαρχόντων κόσμων παράλληλα με την φυσική απόλαυση της σωματικότητας που επιστρατεύεται. Έρχονται τα δομημένα ακρυλικά «Ανόργανα εν τάξει» του 2008-2011. Που, πριν αποτεθούν στο τελλάρο αναμιγνύονται φύρδην μίγδην στην παλέτα. Που, με τη σειρά της, φωτογραφίζεται διαδοχικά επί δυόμιση χρόνια. Και που οι απεικονίσεις της, φωτογραφίες βεβαίως, εκτίθενται στην παράλληλη ταυτόχρονη έκθεση "On the Way to the Masterpiece" θέτοντας ευθέως και πλαγίως το ερώτημα «πού είναι η τέχνη, στο εμπρόθετο ή στο τυχαίο;».

Επιστρέφει το λεξιλόγιο των ακρυλικών «Ανόργανων εν τάξει» μια δεκαετία αργότερα, όταν, από το 2022, η σειρά των ακρυλικών "Side Effects" αναπτύσει ένα διάλογο με τα διαμελισμένα, ανασυνταγμένα και φωτογραφημένα "PropsVrac". Άλλη μια φορά που χειρωναξία και μηχανική αναπαραγωγή συμπράττουν στην υπηρεσία των ιδιοτελών ορμών μου.

«Homo erectus», 2013, «Καλτσοδέτα και Μπέκετ», 2018. Συλλέγω φιγούρες. Εκατοντάδες. Σχεδόν όλες ορθίων, erectus. Τις αφαιρώ από το περιβάλλον τους, γύρω τους το κενό. Μόνη ανθρωπολογικήή κοινωνιολογική αναγωγή η ένδυση, το στιλ τους. Βορά στο φαντασιακό του θεατή τους. Και του συγγραφέα Σάκη Σερέφα που επιλαμβάνεται γεννώντας τα εκτός ελέγχου «Κουίζ και νανοϊστορίες» του κοινού μας πονήματος «Καλτσοδέτα και Μπέκετ», University Studio Press, 2018.

Ιδού. Έκανα τον γύρο. Και τι κατάλαβα; Τούτο ίσως κατάλαβα: «Έργο» κατ' αντίθεση προς το «έργο τέχνης». «Μορφή» κατ' αντίθεση πρoς το «μήνυμα» ή το «περιεχόμενο». Το «ύφος» ως πηγή απόλαυσης κατ' αντίθεση προς τη «δήλωση ως διεκδίκηση αυθεντίας». «Παίγνιο» απέναντι στο «δράμα της ζωής και του Πεπρωμένου». Ντε φάκτο συμφιλίωση με την ασημαντότητα της ύπαρξης. Ταπεινή ικανοποίηση των ορμών ενός στατιστικά «Μικρού». Η ζωή είναι μικρή εξάλλου, οι Μεγάλοι των τεχνών, παλιοί και σύγχρονοι, είναι στο βάθρο τους. Η σούμα το λέει από μόνη της. Κυκεώνας. Που τώρα πια είναι δύσκολο να τακτοποιηθεί. Στα χνάρια του με συνέπεια εφεξής. Αβάντι. Για όσο χρόνο μένει. Με κέφι. Όσο και τούτο επιμένει.

Άρις Γεωργίου, Homo Ludens- Αναδρομή 1974-2024
Παράρτημα ΜΙΕΤ Θεσσαλονίκης, Βίλα Καπαντζή, Βασιλίσης Όλγας 108. Έως 4 Ιουλίου