Ειρήνη Γκόγκουα, πώς μπορούμε να... ακούσουμε ένα έργο τέχνης;

Η Ειρήνη Γκόγκουα είναι μια καλλιτέχνις που αποφάσισε να συνδέσει τα έργα της με ήχους συνθετών. Έτσι ξεκίνησε ένα project όπου κάθε έργο έχει τη δική του μουσική, τον δικό του ήχο, που έχει συνθέσει για αυτό και ένας διαφορετικός συνθέτης. Ανάμεσα στους συνθέτες φιγουράρουν γνωστά ονόματα όπως για παράδειγμα ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Γιάννης Μηλιώκας, ο Σταμάτης Κραουνάκης ή ο Θέμης Καραμουρατίδης. Τι ήχο έχει το κάθε έργο της; Πώς συνδέεται η ζωγραφική με τη μουσική; Πώς κινητοποιεί τις αισθήσεις μας η τέχνη; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που κυριάρχησαν στη συζήτησή μας αναφορικά με αυτό το πρωτότυπο εγχείρημα που δεν έχει ξαναγίνει -τουλάχιστον στη χώρα μας. 

Συνέντευξη με την Ειρήνη Γκόγκουα με αφορμή την έκθεσή της «Ο ήχος των έργων» 

Πώς εμπνευστήκατε την ιδέα να «παντρέψετε» τον ήχο με τους πίνακές σας; Πιστεύετε ότι η ζωγραφική συνδέεται με τη μουσική;
Δεν ξέρω αν το «εμπνεύστηκα» είναι το κατάλληλο ρήμα, δεν θεωρώ καν πως είναι κάτι δικό μου, δική μου έμπνευση, δική μου ιδέα. Η αίσθηση μου είναι ότι πάντα υπήρχε. Είναι σα να λέμε αν συνδέεται η ακοή με την όραση! Μπορεί να είναι και πρωτόγονο, μπορεί να είμαι πολύ κοντά στους πρωτόγονους ανθρώπους… (γέλια) Σε αυτούς που περιέγραφαν με ήχο ότι έβλεπαν και όχι με λόγια. Εξάλλου ο ήχος προϋπήρχε του λόγου. Εγώ δεν πιστεύω πως η μουσική συνδέεται με τη ζωγραφική, είμαι σίγουρη γι’ αυτό. Από τη στιγμή που και τα δύο είναι ενέργεια και τα δύο είναι δόνηση, δε γίνεται να μη συνδέονται. Το ότι δεν είναι ορατή η ενέργεια δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει κιόλας και η αλληλεπίδραση της ενέργειας, η μετατροπή της, είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Ξέρετε κατά τη διάρκεια αυτού του project, έψαχνα να βρω αν έχει ξαναγίνει κάτι παρόμοιο. Είδα πως είχε γραφτεί μουσική για να πλαισιώσει μια έκθεση αλλά ποτέ δεν είχε γίνει ο κάθε πίνακας να έχει το δικό του ήχο, τη δική του μελωδία, αυτό που σήμαινε για τον μουσικό το εικαστικό έργο που έβλεπε. Δεν μπορώ να κρύψω πως μου έκανε εντύπωση όλο αυτό.

Τι ρόλο παίζουν οι αισθήσεις στην τέχνη; ποιες αισθήσεις μας ενεργοποιούνται όταν ερχόμαστε σε επαφή με ένα έργο τέχνης;
Κατά τη γνώμη μου η τέχνη πηγάζει από τις αισθήσεις… Είναι μετατροπή των αισθήσεων σε κάτι που μπορείς να δεις, να ακούσεις, να αγγίξεις. Επίσης, δεν ξέρω αν υπάρχουν συναισθήματα που να μην ενεργοποιούνται όταν ερχόμαστε σε επαφή με ένα έργο τέχνης. Η χαρά, η λύπη, ο φόβος, η επιθυμία, ο έρωτας, η αγάπη, η ματαιότητα. Η απόγνωση, η μελαγχολία, ο θυμός, η νοσταλγία, η ονειροπόληση. Δεν μπορώ να σκεφτώ καμιά αίσθηση, κανένα συναίσθημα, καμία κατάσταση που να μην μπορεί να ενεργοποιηθεί από ένα έργο τέχνης.

Πιστεύετε ότι έχουν ήχο όλα τα έργα τέχνης; Η τέχνη σας προσπαθεί να φέρει σε επαφή το έργο σας με τον έξω κόσμο με την ενεργοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων αισθήσεων;
Ναι πιστεύω πως όλα τα έργα τέχνης έχουν έναν ήχο και όπως το νόημα για το κάθε θεατή - ακροατή είναι διαφορετικό έτσι κι ο ήχος που γεννιέται μέσα του διαφέρει από τον ήχο που γεννιέται σε κάποιον άλλον βλέποντας το ίδιο έργο. Η αλήθεια είναι πως δεν προσπαθώ για κάτι συγκεκριμένο μέσα από την τέχνη μου. Ότι γίνεται είναι ακούσιο. Η τέχνη μου για μένα είναι ένας τρόπος επικοινωνίας όπως πιστεύω και για όλους. Είναι μια γλώσσα χωρίς συγκεκριμένο, παγιωμένο νόημα. Αυτό που απεικονίζουν τα έργα μου για μένα μπορεί να διαφέρει πλήρως από αυτό που δέχεται ως πληροφορία ένας θεατής. Εμένα όλο αυτό μου κάνει πολύ μαγικό, πολύ αλχημικό.

 Μέσα από αυτό το εγχείρημα της έκθεσης, γνωρίζοντας αυτούς τους ανθρώπους -τον Σταμάτη Κραουνάκη, τον Γιάννη Μηλιώκα, τον Γιώργο Χατζηνάσιο, τον Κώστα Χατζή, τον Θέμη Καραμουρατίδη, τον Θανάση Βασιλόπουλο, τον George Kallis, τους 1000mods, τον Γιώργη Ξυλούρη Καντρή, τον George Kachinsky- η εμπειρία, η διαδρομή ήταν τόσο γλυκιά, ωραία, ανθρώπινη, ευαίσθητη μόνο απρόσιτη δεν τη λες. Αγάπησα τον καθένα ξεχωριστά. 

Πώς έγινε όλη η επαφή με τους συνθέτες; Με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή των συνθετών; Έχουν συνθέσει κομμάτια επί τούτου για την έκθεσή σας; Ή τους ζητήσατε κομμάτια που εσείς «ακούγατε» μέσα από τα έργα σας;
Έχω πολλούς φίλους σύνθετες μουσικούς. Κάποτε στα νιάτα μου έπαιζα και εγώ πλήκτρα σε συγκρότημα, στους «Απαγορευμένους Καρπούς» μαζί με τους Κωνσταντίνο Σπηλιώτη, Ηλία Μώρο, Κώστα Χελιώτη, Βαγγέλη Μαυροθαλασσίτη. Ωραία ήταν… άσχετο ή μπορεί και σχετικό. Στις συναντήσεις μου με τους φίλους μουσικούς, κατά τη διάρκεια των εκθέσεών μου, εξέφρασα την ιδέα μιας έκθεσης που αντί για λόγια η περιγραφή των έργων να γίνεται με ήχους. Με τη σειρά τους το δέχτηκαν ως κάτι πολύ ωραίο και πολύ οικείο εντέλει για αυτούς. Η μουσική είναι ο τρόπος, το μέσο που εκφράζονται. Ένα είδος λόγου για αυτούς. Αφού είδα όλη αυτή τη θετική πρόθεση από τους φίλους σύνθετες πήρα το θάρρος να το επικοινωνήσω με συνθέτες που δεν γνώριζα προσωπικά αλλά θαύμαζα και θαυμάζω όπως όλος ο κόσμος. Κάποιοι δεν μπορούσαν, κάποιοι δεν είχαν χρόνο. Δεν υπήρχε κανείς όμως που να μην του άρεσε αυτή η ιδέα. Πραγματικά κανένας. Ο πρώτος που όχι απλά είπε το ναι αλλά μετά την επικοινωνία μας σε δύο μέρες, χωρίς καμία άλλη επαφή, έστειλε τη σύνθεση του ήταν ο Γιώργος Χατζηνάσιος. Δεν θα ‘θελα να σας περιγράψω τον τρόπο και το μέγεθος της χαράς μου γιατί θα φανώ υπερβολική και γιατί πολλές φορές τα λόγια δεν είναι αρκετά για να εκφράσουμε όσα νιώθουμε. Μετά από αυτή την επαφή με τον Γιώργο Χατζηνάσιο, το πίστεψα ακόμα παραπάνω, ξεθάρρεψα και ενθουσιάστηκα ακόμα περισσότερο. Βγήκα και εκτός συνόρων, στην έκθεση μας έχουμε μουσική από το George Kachinsky, Γεωργιανό συνθέτη από την Αυστρία και από τον George Kallis, ο οποίος γράφει soundtracks για ταινίες στο Hollywood.

Μέσα από αυτό το project όμως ξεκίνησε ένα ταξίδι το οποίο δεν το γνώριζα, δεν το είχα προγραμματίσει. Το ταξίδι της επικοινωνίας και γνωριμίας με τους συνθέτες, που ως τότε δεν είχα καμία επαφή. Ξέρετε στο μυαλό μας πολλές φορές για ανθρώπους που έχουνε γράψει μία προσωπική ιστορία στο χώρο τους, συγκεκριμένα στο χώρο της μουσικής, σχηματίζουμε ακούσια μία εικόνα, μία άποψη και ίσως υποσυνείδητα τους τοποθετούμε σε ένα βάθρο δημιουργώντας ταυτόχρονα μία απόσταση μεταξύ ημών και αυτών. Και από τη στιγμή που αυτή η απόσταση στο μυαλό μας είναι μεγάλη, οι άνθρωποι αυτοί μας φαίνονται «απόμακροι», «απρόσιτοι». Μέσα από αυτό το εγχείρημα της έκθεσης, γνωρίζοντας αυτούς τους ανθρώπους -τον Σταμάτη Κραουνάκη, τον Γιάννη Μηλιώκα, τον Γιώργο Χατζηνάσιο, τον Κώστα Χατζή, τον Θέμη Καραμουρατίδη, τον Θανάση Βασιλόπουλο, τον George Kallis, τους 1000mods, τον Γιώργη Ξυλούρη Καντρή, τον George Kachinsky- η εμπειρία, η διαδρομή ήταν τόσο γλυκιά, ωραία, ανθρώπινη, ευαίσθητη μόνο απρόσιτη δεν τη λες. Αγάπησα τον καθένα ξεχωριστά. Και τώρα που λέω τον καθένα αυτό που μου κάνει φοβερή εντύπωση είναι το γεγονός πως δεν συμμετέχει καμία γυναίκα συνθέτρια ενώ είχα έρθει σε επαφή, τους ενθουσίασε η ιδέα, το ήθελαν… Tο αποτέλεσμα είναι πως οι συνθέτες είναι μόνο άντρες.
Δεν είχα συγκεκριμένο κριτήριο, ήθελα πολυφωνία. Οι συνθέτες επέλεξαν το έργο που τους «μίλησε» και έγραψαν τον ήχο, τη μελωδία που τους «έβγαλε». Κάθε σύνθεση σ’ αυτή την έκθεση είναι μοναδική. Εκπληκτικά κομμάτια.

Αν κάποιος δεν ξέρει να σκανάρει Qr code ή δεν διαθέτει ακουστικά, θα υπάρχουν διαθέσιμα στην έκθεση;
Βεβαίως και έχω μεριμνήσει για διαθέσιμα ακουστικά καθώς θα έρθουνε σχολεία και άνθρωποι, οι οποίοι μπορεί να μην έχουν ή να μην θέλουν να έχουν καμία σχέση με την τεχνολογία. Οπότε εννοείται πως για όλους υπάρχει λύση που τους περιμένει στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα», σ’ αυτή τη φωτεινή και πανέμορφη αίθουσα με την υποστήριξη του ΟΠΑΝΔΑ.

Είναι ένα project που θα έχει συνέχεια και μετά την έκθεση;
Ναι θέλω να το μοιραστώ αυτό το project. Η αλήθεια είναι πως δυσκολεύτηκα πολύ να βρω χώρο, τρία χρόνια έψαχνα. Οπότε η επιθυμία του να ταξιδέψει σ’ άλλες πόλεις ή και γιατί όχι σε άλλες χώρες υπάρχει. Όσο υπάρχει επιθυμία, υπάρχει και δυνατότητα.

Κινείστε ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γεωργία αλλά και το Ουζμπεκιστάν. Πώς έχει επηρεάσει η διπλή καταγωγή σας την τέχνη σας και τη ζωή σας γενικότερα; Ποια τα διαφορετικά ερεθίσματα που λαμβάνετε από τις τρεις αυτές χώρες;
Η αλήθεια είναι πως δεν κινούμαι πια ανάμεσά αυτές τις τρεις χώρες. Τα πρώτα μου 15 χρόνια ήτανε σαν ανακατεμένο κουβάρι, δεν θυμάμαι ποτέ που βρισκόμουν. Ναι σίγουρα με έχει επηρεάσει, εξάλλου δεν υπάρχει τίποτα που να μη μας επηρεάζει είτε το καταλαβαίνουμε είτε όχι. Πόσο μάλλον οι τόσο διαφορετικές χώρες, κουλτούρες, γεύσεις, χρώματα, συνήθειες, πρόσωπα, καιρικές συνθήκες. Εννοείται πως επηρεάστηκα εννοείται πως επιρροές ανακατεύτηκαν, μπερδεύτηκαν, άλλαξαν χρώματα, έγιναν «σύνθεση» και ακόμα αλλάζουν. Τίποτα δεν είναι σταθερό.

 Τα σχήματα, οι εικόνες, τα χρώματα των ιστών μέσα από το μικροσκόπιο έμοιαζαν τόσο πολύ με αφηρημένη εκπληκτική τέχνη.

Σπουδάσατε και οδοντιατρική. Δεν το ασκήσατε, ετσι δεν είναι; Πώς στραφήκατε στην τέχνη; Σας έχουν βοηθήσει οι σπουδές σας στην οδοντιατρική στην τέχνη σας (πχ λεπτές κινήσεις, ανατομία κλπ);
Την οδοντιατρική τη σπούδασα και την ασκώ μέχρι και σήμερα. Με βοηθάει πάρα πολύ να στηρίξω τις επιθυμίες μου στην τέχνη. Μέχρι και η τάση φυγής που έχω από την οδοντιατρική μπορεί να επηρεάζει την έκφραση μου μέσα από τα έργα μου. Οι σπουδές μου και με βοήθησαν και με επηρέασαν πάρα πολύ. Όπως λέτε κι εσείς, οι λεπτές κινήσεις, η ανατομία αλλά περισσότερο η βιολογία και ιστολογία, ειδικά το τελευταίο μάθημα… Τα σχήματα, οι εικόνες, τα χρώματα των ιστών μέσα από το μικροσκόπιο έμοιαζαν τόσο πολύ με αφηρημένη εκπληκτική τέχνη.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας μετά την έκθεση στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα;
Τα επόμενα μου σχέδια είναι χαοτικά… μπορεί να είναι ακόμα μία συγγραφή βιβλίου, μπορεί να είναι θέατρο, μπορεί να είναι animation, μπορεί να είναι γλυπτό. Αφήνω όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά, δεν κλείνω πόρτα στα όνειρα και τις επιθυμίες μου.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση στο City Guide της Athens Voice