Ένας χρόνος κυβέρνηση Εργατικών: Ακροβατώντας με το χάος

Ένας χρόνος συμπληρώθηκε από τον εκλογικό θρίαμβο τον οποίο κατέγραψε το Εργατικό Κόμμα στις βρετανικές εθνικές εκλογές του 2024, με τον Κιρ Στάρμερ να επιστρέφει στη Ντάουνινγκ Στριτ – συγκεντρώνοντας ωστόσο το ίδιο ποσοστό με τον εκτός πραγματικότητας προκάτοχό του στην ηγεσία του κόμματος, Τζέρεμι Κόρμπιν, τον οποίο είχε συνθλίψει ο Μπόρις Τζόνσον το 2019 – ως ο πρώτος Εργατικός πρωθυπουργός μετά και τον Γκόρντον Μπράουν. Παράλληλα, οι Συντηρητικοί επέστρεψαν –σε αποσύνθεση– στα έδρανα της αντιπολίτευσης μετά από δεκατέσσερα χρόνια, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες κατέγραψαν το καλύτερο εκλογικό αποτέλεσμα της σύγχρονης ιστορίας τους και ο Νάιτζελ Φάρατζ εξελέγη βουλευτής με το κόμμα του (Reform UK) μετά από επτά συνεχόμενες αποτυχημένες προσπάθειες. Οι βρετανικές εκλογές του 2024 ήταν αυθεντικά περίεργες.

Ακριβώς έτσι μπορεί να χαρακτηριστεί και η πρώτη χρονιά της διακυβέρνησης των Εργατικών. Κατά τη διάρκεια των δώδεκα τελευταίων μηνών, τα πεπραγμένα του Στάρμερ είναι γεμάτα παραδοξότητες, καθώς ο Βρετανός πρωθυπουργός κατάφερε –χωρίς καμία αμφιβολία– να επιδείξει πρωτοφανή ηγετικά χαρακτηριστικά σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, μεγεθύνοντας κατά πολύ την επιρροή του Ηνωμένου Βασιλείου διεθνώς και μεγιστοποιώντας ποικιλοτρόπως την ήπια ισχύ του Λονδίνου στη μετά-Brexit εποχή. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, η μέχρι τώρα διακυβέρνησή του κρίνεται ως μάλλον αποτυχημένη από το βρετανικό εκλογικό σώμα που είναι και εκείνο το οποίο θα αποφασίσει για την τύχη του στην πρωθυπουργία, γεγονός που αποτυπώνεται από μια ζοφερή για τους Εργατικούς δημοσκοπική πραγματικότητα: τη δεδομένη χρονική στιγμή, οι Εργατικοί συγκεντρώνουν ένα ποσοστό της τάξεως μόλις του 23% –όταν είχαν κερδίσει τις εκλογές με 33.7%–, τη στιγμή που το Reform UK βρίσκεται στην πρώτη θέση με 29%. Στην post-Brexit Βρετανία είναι αδύνατον να βαρεθείς.

Η επιτυχημένη εξωτερική πολιτική του Κιρ Στάρμερ

Ο νέος Βρετανός πρωθυπουργός «κληρονόμησε» μια χώρα γεωπολιτικά απομονωμένη –σύμφωνα πάντα με τις δυνατότητες του Ηνωμένου Βασιλείου– και αξιακά «ξεχαρβαλωμένη», καθώς η περιπέτεια της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση έσπρωξε προς μια ακόμα βαθύτερη και ευρύτερη εσωστρέφεια την εξωτερική πολιτική των Συντηρητικών Κυβερνήσεων, που προηγήθηκαν. Αν εξαιρέσει κανείς τις αξιέπαινες πρωτοβουλίες τις οποίες έλαβε ο Τζόνσον στο πλαίσιο του ρώσο-ουκρανικού πολέμου –μέχρις ότου να αντικατασταθεί από την ανεκδιήγητη Λιζ Τρας, λίγους μήνες μετά– και την εισβολή των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην Ουκρανία, οι προκάτοχοι του Στάρμερ ελαχιστοποίησαν την επιρροή του Λονδίνου εντός του διεθνούς συστήματος, αδυνατώντας να ανταποκριθούν στις πρωτοφανείς γεωπολιτικές προκλήσεις του τρέχοντος πολιτικού χρόνου.

Ωστόσο, αμέσως μετά και την έλευσή του στη Ντάουνινγκ Στριτ, ο Στάρμερ προχώρησε σε μια σειρά πρωτοβουλιών, μεταβάλλοντας εξολοκλήρου τις προτεραιότητες της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής, επενδύοντας τόσο στην ενίσχυση των διμερών σχέσεων μεταξύ της βρετανικής κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο όμως και στην «ξεχωριστή σχέση» μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ, επιτυγχάνοντας, πάνω απ’ όλα, να διατηρήσει μια εξαιρετικά εύθραυστη ισορροπία στις σχέσεις του Λονδίνου τόσο με τις Βρυξέλλες, όσο και με την Ουάσιγκτον, με δεδομένη την παράλληλη επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.

O Βρετανός πρωθυπουργός έλαβε κρίσιμες πρωτοβουλίες ώστε να αποκατασταθεί ο διπλωματικός δίαυλος μεταξύ Λονδίνου και Βρυξελλών

Συγκεκριμένα, το σημαντικότερο επίτευγμα της κυβέρνησης των Εργατικών σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από την επαναπροσέγγιση την οποία πέτυχε ο Βρετανός πρωθυπουργός μεταξύ της βρετανικής κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Κομισιόν. Μετά από σχεδόν μία δεκαετία ενός ατελείωτου –και αμοιβαίως επώδυνου– διμερούς εκτροχιασμού, ο οποίος αποδυνάμωσε τόσο το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και την ΕΕ εντός του διεθνούς συστήματος και σε κάθε επίπεδο, ο Βρετανός πρωθυπουργός έλαβε κρίσιμες πρωτοβουλίες ώστε να αποκατασταθεί ο διπλωματικός δίαυλος μεταξύ Λονδίνου και Βρυξελλών, προχωρώντας σε μια σειρά παραγωγικών Συνόδων με την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αλλά και σε εκατέρωθεν διμερείς επισκέψεις με ευρωπαίους ηγέτες, πετυχαίνοντας τελικά ένα βαθύτερο διμερές επίπεδο συνεργασίας σε κρίσιμους τομείς όπως εκείνον της άμυνας και της έρευνας.

Πραγματοποιώντας μια αμιγώς ρεαλιστική στροφή –την οποία ωστόσο φρόντισε να ντύσει με την απαραίτητη δόση φιλελεύθερου λυρισμού–, ο Στάρμερ ουσιαστικά κατέστησε το Ηνωμένο Βασίλειο ως έναν υπέρ-απαραίτητο γεωπολιτικό παίκτη στο πλαίσιο της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής στρατηγικής και αμυντικής αυτονομίας, αναγνωρίζοντας πως η υιοθέτηση μιας ενεργούς και παρεμβατικής βρετανικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στα ευρωπαϊκά ζητήματα είναι προς όφελος τόσο του Λονδίνου όσο και των Βρυξελλών, με τα κοινά τους γεωπολιτικά συμφέροντα να είναι υπό απειλή, με δεδομένη την πρόθεση της αμερικανικής κυβέρνησης, ώστε να απεμπλακεί σταδιακά από την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Την ίδια στιγμή, ο Στάρμερ έπιασε το ανοιχτό ζήτημα του ρώσο-ουκρανικού πολέμου από εκεί που το άφησε ο Μπόρις Τζόνσον. Παρά τις ομηρικές τους συγκρούσεις στο βρετανικό κοινοβούλιο –οι οποίες αποτέλεσαν μάλλον τις απολαυστικότερες σύγχρονης βρετανικής ιστορίας στη μετά-Θάτσερ εποχή– οι δύο Βρετανοί πρωθυπουργοί υιοθέτησαν μια ταυτόσημη προσέγγιση, καταδικάζοντας, χωρίς την παραμικρή περιστροφή, τη ρωσική επιθετικότητα, τασσόμενοι παράλληλα –και οριακά άνευ όρων– στο πλευρό της ουκρανικής κυβέρνησης και υποστηρίζοντάς την τόσο σε ρητορικό και αξιακό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Αναλυτικότερα, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δώδεκα μηνών, το Λονδίνο αύξησε την παροχή βρετανικής βοήθειας προς το Κίεβο –ιδιαίτερα σε εξοπλιστικό επίπεδο– πάντα σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ, ενώ άσκησε κάθε δυνατή επιρροή, ώστε η διεθνής κοινότητα να προχωρήσει στην επιβολή εξαιρετικά αυστηρότερων κυρώσεων απέναντι στη Μόσχα· σημαντικά, ο Στάρμερ παρέμεινε συνεπής την προσέγγισή του αναφορικά με τον ρώσο-ουκρανικό πόλεμο, παρά τη δραματική αλλαγή στην οποία συνετέλεσε στο συγκεκριμένο ζήτημα η διαδοχή του Τζο Μπάιντεν –ο οποίος είχε στηρίξει και εκείνος την Ουκρανία μέσω αλλεπάλληλων πακέτων οικονομικής και στρατιωτικής ενίσχυσης– από τον Ντόναλντ Τραμπ, οι απόψεις –και η διαχείριση– του οποίου για το συγκεκριμένο ζήτημα είναι γνωστές.

Κατά μία έννοια, ο Εργατικός πρωθυπουργός πέτυχε αυτό που υπόσχονταν να κάνουν οι Συντηρητικοί: make Brexit Work.

Τέλος, παρότι η προσωπική και πολιτική σχέση του Βρετανού πρωθυπουργού με τον Αμερικανό πρόεδρο σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιδανική, εντούτοις ο Στάρμερ –επιδεικνύοντας εκ νέου πως αποτελεί θιασώτη του ρεαλισμού, διεθνολογικά μιλώντας– πέτυχε να ενισχύσει την ξεχωριστή σχέση μεταξύ του Λονδίνου και της Ουάσιγκτον, γεγονός το οποίο αποτυπώνεται σε μια και μόνο συνθήκη: από τον Ιανουάριο του 2025, όταν ο Τραμπ επέστρεψε εκ νέου στην αμερικανική πρωτεύουσα ως ο 47ος πλέον Αμερικανός πρόεδρος, το Ηνωμένο Βασίλειο το μόνο δυτικό κράτος –και το μόνο μέλος του G7– το οποίο έχει συνάψει μια εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ. Δεδομένα, το γεγονός πως Βρετανός πρωθυπουργός κατάφερε να συνεννοηθεί με τον Τραμπ –παρά τη στροφή του δεύτερου προς μια αμιγώς νέο-απομονωτική και προστατευτική εμπορική πολιτική– αποτελεί το crown jewel της εξωτερικής πολιτικής την οποία έχει εφαρμόσει, καθώς η συγκεκριμένη συνθήκη μεγιστοποιεί την επιρροή που μπορεί να ασκήσει το Λονδίνο διεθνώς, μετατρέποντας εαυτόν εκ νέου, σε έναν βαθμό, στον μεσάζοντα μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ, ακριβώς γιατί παράλληλα έχει καταστήσει τον ρόλο του Ηνωμένου Βασιλείου στο όραμα της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής στρατηγικής και αμυντικής αυτονομίας απολύτως απαραίτητο. Κατά μία έννοια, ο κατά τα άλλα ένθερμος υποστηρικτής της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ στην προ-Brexit εποχή Εργατικός πρωθυπουργός, πέτυχε αυτό που υπόσχονταν να κάνουν οι Συντηρητικοί: make Brexit Work.

Η διάχυτη απογοήτευση των Βρετανών πολιτών

Όσο ο Βρετανός πρωθυπουργός λαμβάνει κρίσιμες πρωτοβουλίες σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, και γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό από τους ευρωπαίους και διεθνείς εταίρους και Ηνωμένου Βασίλειου στο πλαίσιο των επίσημων επισκέψεών του στο εξωτερικό, αποδίδοντας στη βρετανική εξωτερική πολιτική έναν παραγωγικό και εξωστρεφή χαρακτήρα, η διάθεση του βρετανικού εκλογικού σώμα χαρακτηρίζεται από μια βαθύτατη απογοήτευση και εσωστρέφεια. Παρότι οι προσδοκίες από τη νέα βρετανική κυβέρνηση δεν ήταν ποτέ εξωπραγματικές, γεγονός το οποίο αποτυπώνεται και από το γεγονός ότι η συντριπτική κοινοβουλευτική πλειοψηφία την οποία απολαμβάνουν οι Εργατικοί οφείλεται στην εκλογική αποψίλωση των Συντηρητικών, εντούτοις οι Βρετανοί πολίτες εμφανίζονται απογοητευμένοι με τη διαχείριση του Βρετανού πρωθυπουργού αναφορικά με τις προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζουν σε επίπεδο καθημερινότητας. Ένα χρόνο μετά την επιστροφή των Εργατικών στη διακυβέρνηση της χώρας, το κόστος ζωής στο Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει εξαιρετικά υψηλό, το επίπεδο των δημοσίων υπηρεσιών ενδεχομένως να είναι ακόμα χειρότερο συγκριτικά με τα χρόνια των Συντηρητικών, με τον Νάιτζελ Φάρατζ να ασκεί παράλληλα πολιτική επιρροή, η οποία ξεπερνά κατά πολύ τις μόλις πέντε έδρες –σε σύνολο εξακοσίων πενήντα– τις οποίες καταλαμβάνει το Reform UK στο κοινοβούλιο.

Αναλυτικότερα, η κυβέρνηση των Εργατικών έχει αποτύχει πλήρως να προχωρήσει σε έναν εξορθολογισμό του βρετανικού συστήματος υγείας NHS, με τον Στάρμερ να μην έχει εκπληρώσει ούτε μία από τις σχετικές προεκλογικές του υποσχέσεις. Ενδεικτικά, οι χρόνοι αναμονής των ασθενών παραμένουν εξωφρενικοί –ξεπερνώντας το διάστημα αρκετών μηνών σε πολλές περιπτώσεις, όπως ακριβώς συνέβαινε και με τις κυβερνήσεις των Συντηρητικών–, ενώ οι συνθήκες εργασίας του υγειονομικού προσωπικού παραμένουν εξαιρετικά δύσκολες, με την κυβέρνηση να βρίσκεται σε μια μόνιμη σύγκρουση με τους συνδικαλιστές του κλάδου, γεγονός το οποίο επιβάρυνε ακόμα περισσότερο την παραγωγικότητα του NHS, εξοργίζοντας ακόμα περισσότερο τους πολίτες.

H βρετανική κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει ακόμα να προχωρήσει στις γενναίες μεταρρυθμίσεις στον βρετανικό στεγαστικό τομέα, αποτυγχάνοντας να απελευθερώσει την οικοδομική δραστηριότητα στη χώρα και να θεσπίσει ένα πλαίσιο κοινωνικής προστασίας των ενοικιαστών 

Την ίδια στιγμή, η βρετανική κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει ακόμα να προχωρήσει στις γενναίες μεταρρυθμίσεις στον βρετανικό στεγαστικό τομέα –για οποίες ο Στάρμερ είχε δεσμευτεί–, αποτυγχάνοντας τόσο να απελευθερώσει την οικοδομική δραστηριότητα στη χώρα όσο και να θεσπίσει ένα πλαίσιο κοινωνικής προστασίας των ενοικιαστών. Οι δύο αυτές συνθήκες οδηγούν αναπόφευκτα στη διαιώνιση ενός συστημικού προβλήματος για τη βρετανική κοινωνία, καθώς το κόστος της στέγασης παραμένει δυσθεώρητο για τα μεσαία και τα χαμηλά εισοδήματα και ιδιαίτερα για τα νεότερα μέλη του βρετανικού εκλογικού σώματος, τα οποία αισθάνονται δικαίως προδομένα.

Επιπροσθέτως, το γεγονός πως ο Στάρμερ δεν έχει αντιμετωπίσει επαρκώς τη μεταναστευτική κρίση που βιώνει το Ηνωμένο Βασίλειο –με τον αριθμό τόσο των παράνομων, όσο και των νόμιμων μεταναστών στη χώρα να ξεπερνάει κάθε ιστορικό προηγούμενο–, έχει διαρρήξει πλήρως τη σχέση ορισμένων κρίσιμων τμημάτων του βρετανικού εκλογικού σώματος με τη βρετανική κυβέρνηση, σε μια συνθήκη η οποία ευνοεί απολύτως τον Νάιτζελ Φάρατζ. Ως μακράν ο ρητορικά αρτιότερος εκφραστής ενός παρωχημένου, συγκινησιακού, αλλά πολιτικά επωφελούς βρετανικού εξαιρετισμού –ο επικεφαλής του Reform UK έχει αναγάγει το ζήτημα της μετανάστευσης ως μια υπαρξιακή απειλή για το Ηνωμένο Βασίλειο, εκμεταλλευόμενος στο έπακρο τις διάχυτες αποτυχίες της διακυβέρνησης των Εργατικών– αλλά και τις νωπές μνήμες του εκλογικού σώματος από την καταστροφική τελευταία φάση της διακυβέρνησης των Συντηρητικών– καθιστώντας εαυτόν ως τον απόλυτο διαμορφωτή της αντιπολιτευτικής ρητορικής εναντίον των Εργατικών. Ως αποτέλεσμα, η βρετανική κυβέρνηση δεν νομοθετεί συνειδησιακά –ειδικά στο ζήτημα της μετανάστευσης– αλλά αντιδραστικά, σε μια προσπάθεια να περικόψει τις δημοσκοπικές τις απώλειες απέναντι στο Reform UK. Δεν υπάρχει η παραμικρή περίπτωση αυτή η στρατηγική να της βγει σε βάθος χρόνου.

Η θαυμαστή Νέα Βρετανία

Όποιος έχει προσωπική εμπειρία από την καθημερινότητα στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας μπορεί να επιβεβαιώσει την εξής παραδοξότητα: παρά τις πρωτοφανείς πολιτικές προκλήσεις τις οποίες αντιμετώπισε η χώρα, το βρετανικό κράτος λειτουργεί και η –κατά καιρούς– εξωφρενική πολιτική αντιπαράθεση δεν περνάει στην καθημερινότητα των πολιτών· ακριβώς αυτό συμβαίνει και σήμερα, παρά τη δραματική αλλαγή στους κοινοβουλευτικούς συσχετισμούς, την οποία προκάλεσαν εκλογές οι εκλογές του 2024. Ωστόσο, η δεδομένη συνθήκη ελλοχεύει έναν πραγματικό υπαρξιακό κίνδυνο: παραφράζοντας το δυστοπικό έπος του Άλντους Χάξλεϊ, η Βρετανία των Εργατικών, δώδεκα μήνες μετά την επιστροφή τους στη διακυβέρνηση της χώρας, κινδυνεύει να μετατραπεί σε μια κοινωνία η οποία αποδέχεται πλέον απαθώς μια πραγματική πραγματικότητα, η οποία όμως σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνεται τόσο στις βαθύτερες κοινωνικές της προσδοκίες, όσο και στις προσωπικές απαιτήσεις των Βρετανών πολιτών από τη ζωή τους. Εφόσον όντως η απογοήτευση του βρετανικού εκλογικού σώματος μετατραπεί σε απάθεια –στην παραδοχή πως η κυβέρνηση των Εργατικών δεν αποτελεί παρά μια κατ’ όνομα εναλλαγή με εκείνες των Συντηρητικών οι οποίες προηγήθηκαν, όπως εξάλλου υποδηλώνει και η δημοσιονομική πραγματικότητα της χώρας–, τότε ο μόνος ο οποίος θα φέρει ευθύνη στο θυμικό των αποξενωμένων Βρετανών είναι και ο αυθεντικός εκφραστής του χάους εντός βρετανικού πολιτικού συστήματος. Ο Νάιτζελ Φάρατζ δεν θα έχει ποτέ ξανά τέτοια πολιτική ευκαιρία.