Ένας χορός μεταμφιεσμένων

Η μεγαλειώδης όπερα του Τζουζέππε Βέρντι, η οποία πραγματεύεται τη δύναμη της εξουσίας, τον έρωτα και την προδοσία, παρουσιάζεται, στην πρωτότυπη μη λογοκριμένη εκδοχή της, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού και σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου. H Όπερα σε τρεις πράξεις, Ένας Χορός μεταμφιεσμένων βασίζεται σε ποιητικό κείμενο του Αντόνιο Σόμμα που με τη σειρά του στηρίχτηκε σε προγενέστερο του Εζέν Σκριμπ για την όπερα Γουσταύος Γ’ ή Ο χορός των μεταμφιεσμένων του Ντανιέλ Ωμπέρ. Η γαλλική όπερα είχε παρουσιαστεί με μεγάλη επιτυχία στο Παρίσι το 1833. Από μουσική άποψη, ο Χορός μεταμφιεσμένων είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έργα του Βέρντι καθώς συνενώνει το γνώριμο ιταλικό πάθος του συνθέτη με την λαμπρότητα της γαλλικής όπερας, που υπήρξε πρότυπό του. Επιπλέον, ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα έργα του Βέρντι, καθώς διαθέτει ένα στοιχείο που σπάνια συνδυάζουμε με αυτόν: το χιούμορ.

Ο Δημήτρης Μαυρίκιος, με μεγάλες επιτυχίες στο θέατρο και τον κινηματογράφο, επιστρέφει στην Εθνική Λυρική Σκηνή, 27 χρόνια μετά από την πρώτη του σκηνοθεσία στην όπερα του Μασνέ Βέρθερος. Ο Μαυρίκιος τοποθετεί τη δράση του έργου στο σήμερα. Η παράσταση ξεκινάει με την αναπαλαίωση της πρόσοψης ενός μνημειακού κτηρίου όπερας και τελειώνει με τη δολοφονία του ήρωα του έργου μέσα στο κτήριο αυτό.

Η υπόθεση στηρίζεται σε πραγματικό γεγονός, τη δολοφονία του Γουσταύου Γ’ βασιλιά της Σουηδίας κατά τη διάρκεια ενός χορού μεταμφιεσμένων το 1792 μέσα στην Βασιλική Όπερα της Στοκχόλμης. Οι λογοκριτικές αρχές προκάλεσαν πολλά προβλήματα στον Βέρντι, καθώς η σκηνική παρουσίαση της δολοφονίας ευρωπαίου μονάρχη δεν ήταν ανεκτή. Έτσι, τόπος και δράση της υπόθεσης μεταφέρθηκαν στη Βοστώνη στα τέλη του 17ου αιώνα και ο βασιλιάς Γουσταύος Γ΄ έγινε κυβερνήτης με το όνομα Ρικκάρντο. Πρόσωπα όπως η μάντισσα Ουλρίκα Άρβιντσον υπήρχαν στο περιβάλλον του μονάρχη, ωστόσο η αισθηματική πλοκή είναι τελείως φανταστική. Στη νέα παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ο Δημήτρης Μαυρίκιος επέλεξε να επαναφέρει τα ιστορικά πρόσωπα και τον τόπο της δράσης.

Στην πρωτότυπη, μη λογοκριμένη, εκδοχή του Χορού Μεταμφιεσμένων, που με τη μορφή αυτή δεν έχει παιχτεί ποτέ έως τώρα στην Ελλάδα, ο λαοφιλής Γουσταύος Γ' της Σουηδίας εμφανίζεται διχασμένος ανάμεσα στο κρυφό πάθος του για την Αμέλια και τη βαθιά φιλία που τον δένει με το σύζυγό της Άνκαρστραιμ. Η Αμέλια, επίσης ερωτευμένη με τον Γουσταύο, θέλοντας να προστατέψει το γάμο της, καταφεύγει στη μάγισσα Ουλρίκα Άρβιντσον. Εκείνη τη στέλνει να βρει το βοτάνι της λήθης σ' έναν τρομακτικό τόπο εκτέλεσης καταδίκων, όπου συναντά τον Γουσταύο που την είχε ακολουθήσει ως εκεί. Τη συνάντηση αυτή ανακαλύπτει ο Άνκαρστραιμ μέσα από τον ζήλο του να προστατεύσει τον βασιλιά από εχθρούς του ορκισμένους να τον δολοφονήσουν. Συντετριμμένος και διπλά προδομένος από τη γυναίκα και τον φίλο του, ο Άνκαρστραιμ θα συνεργαστεί με τους συνωμότες. Ένας χορός μεταμφιεσμένων θα προσφέρει τις ιδανικές συνθήκες για την εκδίκησή του. Ο «φωτισμένος» μονάρχης Γουσταύος Γ' της Σουηδίας δολοφονήθηκε στις 16 Μαρτίου του 1792 μέσα στη βασιλική όπερα της Στοκχόλμης κατά τη διάρκεια ενός χορού μεταμφιεσμένων που ο ίδιος είχε διοργανώσει.

Το κείμενο του Αντόνιο Σόμμα, ξεχωρίζει για τη θεατρικότητά του, στηρίζεται σε διαρκείς ανατροπές και σε ειρωνικά παιχνίδια της μοίρας ενώ δίνει ευκαιρία στους ήρωες να εκφράσουν με πάθος τα συναισθήματά τους. Ο Τζουζέππε Βέρντι, με τη μουσική του εξέφρασε σε αισθητικό επίπεδο το πνεύμα του ώριμου ρομαντισμού και σε πολιτικό επίπεδο την επιθυμία των συμπατριωτών του να δουν την Ιταλία ελεύθερη και ενωμένη. Αγαπήθηκε από ιδιαίτερα πλατύ κοινό και απέκτησε εξαρχής δημοτικότητα που παραμένει αμείωτη μέχρι σήμερα. Στις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες του 19ου αιώνα ο Βέρντι υπήρξε ο συνθέτης που έζησε εκείνη την μοναδική στιγμή στην Ιστορία της μουσικής, κατά την οποία η υψηλή τέχνη έγινε ταυτόχρονα και λαϊκή.