Σε «εύφλεκτο υλικό» που δυναμιτίζει την κατάσταση στην εγχώρια αγορά βιβλίου μετατρέπεται πλέον ο διάλογος για το ζήτημα της διατήρησης ή μη της ενιαίας τιμής βιβλίου. Η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου τοποθετήθηκε καθαρά υπέρ της διατήρησης της ενιαίας τιμής σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στις 13 Ιανουαρίου. Ακολούθησε αντίλογος από τον ιδιοκτήτη της «Πρωτοπορίας», Βαγγέλη Τρικεριώτη, ο οποίος απάντησε, τρόπον τινα, με άρθρο του στο athensvoice.gr, αναλύοντας τους λόγους για τους οποίους είναι υπέρ της κατάργησης της ενιαίας τιμής.
Ακολουθεί η επίσημη ανακοίνωση του Δ.Σ. της Ένωσης Ελληνικού Βιβλίου, στην οποία εξηγεί με επιχειρήματα για ποιο λόγο η διατήρηση της ενιαίας τιμής είναι ωφέλιμη για την αγορά, αφού, μεταξύ άλλων, στηρίζει τους πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς και τα ποιοτικά και πιο ειδικά βιβλία που δεν περιλαμβάνονται στις λίστες των μπεστ-σέλερ:
«Η ενιαία τιμή του βιβλίου είναι ένα σύστημα το οποίο σκοπό έχει να στηρίξει τον πλουραλισμό και την πολυφωνία των ιδεών αλλά και να βοηθήσει στην ανάπτυξη του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής παιδείας, εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα έκδοσης, κυκλοφορίας και προώθησης, όχι μόνο των ευπώλητων βιβλίων, αλλά και των έργων πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων, Ελλήνων και ξένων, των ποιοτικών και των ειδικών βιβλίων, τα οποία είναι απαραίτητα για την εκπαιδευτική και πολιτιστική προαγωγή του λαού μας.
Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, είναι απαραίτητη η στήριξη των πολλών μικρών και μεσαίων βιβλιοπωλείων, που έχουν άμεση επαφή με το αναγνωστικό κοινό σε κάθε γωνιά της πατρίδας μας.
Πρακτικά: ο εκδότης καθορίζει τη λιανική τιμή των βιβλίων που εκδίδει. Ο βιβλιοπώλης, όπως και ο οιοσδήποτε τρίτος, μπορεί να πουλήσει αυτά τα βιβλία στο κοινό με έκπτωση έως 10%. Αυτός ο περιορισμός αφορά τα βιβλία από τη στιγμή της κυκλοφορίας τους μέχρι 2 έτη μετά την τελευταία εκτύπωση (Ν.2557/1997, ΦΕΚ 271 Τεύχος 1). Κατ’ εξαίρεση, μπορεί να διατίθενται βιβλία με οποιαδήποτε έκπτωση στο Δημόσιο ή σε οργανισμούς με κοινωφελή, πολιτιστικό ή επιστημονικό χαρακτήρα καθώς και στους συγγραφείς των βιβλίων, εφόσον η διάθεσή τους δεν γίνεται με σκοπό την εμπορική εκμετάλλευση.
Από τις 34 χώρες μέλη του ΟΟΣΑ μόνο 13 έχουν απελευθερωμένη την αγορά του βιβλίου. Αξίζει να παρατηρήσει κανείς ότι σχεδόν όλες οι χώρες όπου ισχύουν νόμοι σαν αυτόν της ενιαίας τιμής βιβλίου, τους χρησιμοποιούν προκειμένου να διαφυλάξουν την συνέχιση της γλώσσας τους και του πολιτισμού τους, Αντιθέτως στον Καναδά και την Αυστραλία, η εγχώρια παραγωγή έχει εκμηδενιστεί καθώς διατίθενται κυρίως βιβλία προερχόμενα από τις ΗΠΑ και την Αγγλία. Μάλιστα στο Κεμπέκ του Καναδά η τοπική κυβέρνηση επιδιώκει την επαναφορά του σχετικού νόμου ενώ στην Αγγλία έχουν ξεκινήσει ζυμώσεις για την επαναφορά του σχετικού νόμου που καταργήθηκε το 1997. Παραθέτουμε και σχετικά άρθρα.
• Να ενισχυθεί η βιωσιμότητα και η ανάπτυξη πολλών σημείων πώλησης.
• Να προωθηθεί η φιλαναγνωσία.
Τα βιβλία, όμως, δεν είναι ένα απλό προϊόν καθώς η κοινωνική τους αξία είναι μεγάλη, ως εκπαιδευτικά και πολιτιστικά αγαθά.
Ειδικότερα, η ρύθμιση της τιμής του βιβλίου επιτρέπει στους εκδότες να εκδίδουν έργα πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων ή βιβλία που απευθύνονται σε εξειδικευμένους αναγνώστες, σε λίγα αντίτυπα ― σε αντίθετη περίπτωση αυτές οι εκδόσεις δεν θα ήταν εμπορικά βιώσιμες. Με την κατάργηση του νόμου της ενιαίας τιμής του βιβλίου, συγγραφείς που απευθύνονται σε μια επιλεκτική ομάδα αναγνωστών θα δυσκολεύονταν να βρουν εκδότη πρόθυμο να αναλάβει τον οικονομικό κίνδυνο που αντιπροσωπεύει ένα δυνητικά μικρό αναγνωστικό κοινό· οι εκδότες θα υποχρεώνονταν, λόγω του έντονου ανταγωνισμού τιμών, να εκδίδουν αποκλειστικά έργα για το ευρύ κοινό.
Συνέπειες της κατάργησης του νόμου της ενιαίας τιμής
1. Μείωση σημείων πώλησης: Αλυσίδες super market και πολυκαταστημάτων θα αναπτύξουν χώρους πώλησης βιβλίων, όπου θα πουλούν μόνο best sellers, τα οποία θα τα προσφέρουν στην τιμή κτήσης τους με στόχο να προσελκύσουν κοινό που θα αγοράσει εκείνα τα προϊόντα για τα οποία είναι εξειδικευμένοι. Το αποτέλεσμα θα είναι τα εξειδικευμένα καταστήματα, τα μικρά και τα μεσαία βιβλιοπωλεία αλλά και οι αλυσίδες βιβλιοπωλείων που πωλούν κυρίως βιβλία να χάσουν σημαντικότατο μέρος των εσόδων τους και κατ’ επέκταση των κερδών τους. Στο τέλος, είτε θα συρρικνωθούν είτε θα κλείσουν. Για παράδειγμα, η αλυσίδα βιβλιοπωλείων Borders στις ΗΠΑ χρεοκόπησε, η αλυσίδα Waterstones στο Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται σε άσχημη οικονομική κατάσταση, λόγω του άκρατου πολέμου τιμών με αλυσίδες super market. Επίσης, εκατοντάδες μικρά και μεσαία ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία έκλεισαν.
2. Περιορισμός της εκδοτικής παραγωγής στα best sellers: Είναι προφανές ότι οι νέοι χώροι πώλησης βιβλίων σε αλυσίδες super market και πολυκαταστήματα θα προσφέρουν αποκλειστικά και μόνο τα best sellers. Έχοντας μειωθεί τουλάχιστον κατά 50% ο αριθμός των ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων, μοιραία μειώνονται τα σημεία στα οποία θα μπορούσαν να προβληθούν πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς, μη εμπορικά βιβλία καθώς και βιβλία ειδικού τύπου (πχ. πολιτικά, ιστορικά, ψυχολογικά, κοκ).
3. Δεν θα επιτευχθεί μείωση των τιμών των βιβλίων: Οι αλυσίδες super market και πολυκαταστημάτων προκειμένου να προσφέρουν τα best sellers στις χαμηλότερες δυνατόν τιμές θα εκβιάσουν τους εκδότες για μεγαλύτερες εκπτώσεις. Αντίστοιχα οι εκδότες, για να μην χάσουν από την υπάρχουσα κερδοφορία τους, θα αυξήσουν πάρα πολύ τις ονομαστικές τιμές των βιβλίων έτσι ώστε να μπορέσουν μετά να προσφέρουν υψηλότατες εκπτώσεις στις αλυσίδες super market και πολυκαταστημάτων. Πχ. ένα βιβλίο που σήμερα έχει ονομαστική λιανική τιμή 15€ και πωλείται στα βιβλιοπωλεία προς 13,50€ (έκπτωση 10%) θα αποκτήσει ονομαστική λιανική τιμή 22,50€ ώστε η αλυσίδα super market να το πουλήσει με έκπτωση 40% προς το κοινό, δηλαδή πάλι 13,50€.
Τι θετικό μπορεί να υπάρχει για τον καταναλωτή από την κατάργηση του νόμου της ενιαίας τιμής;
Ουσιαστικά κανένα γιατί, σε αντίθεση με τις θεωρίες των γραφειοκρατών:
• Ο νόμος της ενιαίας τιμής δεν καταργεί τον ανταγωνισμό. Ο ανταγωνισμός υπάρχει μεταξύ των εκδοτών, οι οποίοι φροντίζουν να ορίζουν όσο το δυνατόν χαμηλότερες λιανικές τιμές, αφήνοντας στους βιβλιοπώλες εκείνο το ελάχιστο περιθώριο κέρδους που είναι αναγκαίο για να επιβιώσουν κρατώντας στα ράφια τους για μεγάλο χρονικό διάστημα βιβλία που δεν πωλούνται άμεσα. Και πώς άλλωστε θα μπορούσε να καταργηθεί ο ανταγωνισμός όταν ο μεγαλύτερος εκδότης ή η μεγαλύτερη αλυσίδα βιβλιοπωλείων δεν έχει μερίδιο ούτε το 5% της αγοράς; Αντίθετα, τα βιβλιοπωλεία σήμερα αντί να ανταγωνίζονται στις τιμές ανταγωνίζονται στο επίπεδο της προσφοράς υπηρεσιών, της ενημέρωσης, της έξυπνης διαφήμισης, της ορθής προβολής του βιβλίου, του αγώνα που κάνει ο καθένας τους για να προμηθεύσει στον πελάτη του ακόμα και το πιο σπάνιο βιβλίο στον συντομότερο δυνατό χρόνο.
• Οι τιμές των βιβλίων παραμένουν χαμηλές. Σύμφωνα με την ελληνική στατιστική υπηρεσία, μετά την εφαρμογή του νόμου της ενιαίας τιμής, οι τιμές των βιβλίων αυξήθηκαν με ρυθμό μικρότερο από την αύξηση των κατώτατων ημερομισθίων αλλά και του πληθωρισμού, ενώ μειώθηκαν συγκριτικά με το 2011.
Συμπερασματικά:
Η συμβολή του νόμου της ενιαίας τιμής στην εκπαιδευτική και πολιτιστική προαγωγή του λαού μας είναι πιο σημαντική από οποιαδήποτε πτυχή αντιμονοπωλιακής πολιτικής και πρακτικής. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν, αποδεδειγμένα, η επίπτωση της απελευθέρωσης της αγοράς στις τιμές των βιβλίων είναι άνευ σημασίας ή ακόμα και μηδενική.
Το Δ.Σ. της ΕΝ.ΕΛ.ΒΙ
Αθανάσιος Ψυχογιός (εκδ. Ψυχογιός) Πρόεδρος
Ιωάννης Κωνστανταρόπουλος (εκδ. Μίνωας) Αντιπρόεδρος
Ακολουθεί το άρθρο-αντίλογος του Βαγγέλη Τρικεριώτη, ιδιοκτήτη της «Πρωτοπορίας»:
«Τη Δευτέρα 13 Ιανουαρίου η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου (ΕΝ.ΕΛ.ΒΙ.), ο Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών (Σ.Ε.Β.Α.), ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου (Σ.ΕΚ.Β.), η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εκδοτών Βιβλιοπωλών (ΠΟΕΒ) και η Εταιρεία Συγγραφέων πραγματοποίησαν συνέντευξη τύπου υπέρ της διατήρησης της ενιαίας τιμής βιβλίου, δηλαδή του νόμου που απαγορεύει τις μεγαλύτερες του 10% εκπτώσεις στις τιμές των βιβλίων! Το παρακάτω κείμενο είναι ένας αντίλογος που απηύθυνα στη συνέντευξη αυτή στους φορείς του βιβλίου, τους οποίους για λόγους συντομίας και ουσίας ονομάζω στο κείμενο «συντεχνία». Πιστεύω ότι με αυτό, οι βιβλιόφιλοι θα λύσουν πολλές απορίες τους σχετικά με το θαυμαστό κόσμο του βιβλίου, στην επιβίωση του οποίου συμβάλλουν αγόγγυστα αγοράζοντας βιβλία.
Στην αγορά του βιβλίου υπάρχουν 857 δυσλειτουργίες που πρέπει να διορθωθούν, είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο. Η νούμερο 1 δυσλειτουργία είναι η διατίμηση που έχει επιβληθεί στην τιμή του βιβλίου, όπου ο αυθαίρετος και πολλές φορές αισχροκερδής προσδιορισμός της τιμής από τον εκδότη είναι για τους πάντες υποχρεωτικός. Και αυτήν ακριβώς τη δυσλειτουργία ο κόσμος του βιβλίου (για την ακρίβεια ο συνδικαλιστικός κόσμος του βιβλίου) θέλει να τη διατηρήσει με νύχια και με δόντια. Νομίζω πως είμαι ο πλέον καθ’ ύλην αρμόδιος να πω δυο κουβέντες για τον περίφημο νόμο της διατίμησης του βιβλίου, αφού το φωτογραφικό νομοσχέδιο αφορούσε αποκλειστικά το βιβλιοπωλείο «ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ». Η επιχειρηματολογία για το καλό του κλάδου, την προώθηση του καλού βιβλίου και άλλα μπλα μπλα μπλα αποτελούν την πάγια τακτική των συντεχνιών που τα οικονομικά αποκλειστικά αιτήματά τους τα διανθίζουν με «θεσμικά αιτήματα».
Η ιστορία αυτή ξεκινάει από πολύ παλιά, από την ίδρυση του βιβλιοπωλείου σε μια υπόγα στην Κωλέττη πριν από 40 χρόνια. Λειτουργώντας πάντα σαν συνεπής συντεχνία, οι κινούμενοι στον εκδοτικό-βιβλιοπωλικό χώρο συνδικαλιστές, αφού προσπάθησαν με διάφορους, αθέμιτους κυρίως, τρόπους να με «συνετίσουν» κατάφεραν το 1998 με τον τότε υπουργό Πολιτισμού κ. Βενιζέλο να επιβάλουν τη διατίμηση στο βιβλίο. Ήταν, βλέπετε, η εποχή των παχιών αγελάδων και του «λεφτά υπάρχουν».
Έκτοτε πολλές φορές, οι συνδικαλιστές και οι συνεταίροι επιφανών πασόκων με έσυραν στα δικαστήρια με τη σουρεαλιστική κατηγορία ότι πουλάμε τα βιβλία, ή κάποια βιβλία, φτηνότερα απ’ αυτό που επιβάλλει ο νόμος. Φυσικά αθωωθήκαμε όλες τις φορές.
Για να δούμε όμως πόσο σέβονται τον νόμο οι ίδιοι οι εμπνευστές του, οι εκδότες. Όλες οι πωλήσεις που κάνουν στα γραφεία τους, μαζικές ή μεμονωμένες, σε μη επαγγελματίες, γίνονται με εκπτώσεις που υπερβαίνουν κατά πολύ την επιτρεπόμενη από το νόμο. Οι εξαιρέσεις είναι τόσο ελάχιστες που μπορούμε να μιλάμε εκ του ασφαλούς για όλες.
Οι περισσότεροι εκδότες στις ανατυπώσεις δεν αλλάζουν τη χρονολογία έκδοσης κι έτσι μετά την παρέλευση των δύο ετών τα βιβλία τους εξαιρούνται από τη διατίμηση. Με τη λογική της συντεχνίας αυτοί απεργάζονται την καταστροφή του βιβλίου γενικότερα. Γιατί δεν τους πάνε στα δικαστήρια οι ηρακλείς της διατίμησης; Άλλο κόλπο ενός (;) εκδότη για να παρακάμψει την διατίμηση σε κάποια σχολικά βιβλία, ήταν να τα πουλάει «πακέτο» φτηνότερα. Η υπόθεσή του έφτασε στα δικαστήρια με άγνωστη σε μένα έκβαση.
Μια άλλη σουρεαλιστική εκδοχή του φαινομένου, είναι βιβλία που είναι στη διατίμηση στα βιβλιοπωλεία να δίνονται ως δώρο ή με τεράστια διαφορά τιμής (προς τα κάτω εννοείται) από τις εφημερίδες. Πρόσφατο παράδειγμα, που τρέχει στα περίπτερα, τα βιβλία του Καζαντζάκη. Αλλά βεβαίως όταν πρόκειται για τον Μπόμπολα, τον ΔΟΛ κ.λπ. η συντεχνία κάνει τους νόμους γαργάρα. Μόνο τα βιβλιοπωλεία πρέπει να τον τηρούν απαρέγκλιτα. Το ότι ακριβώς η ύπαρξη του νόμου της διατίμησης οδηγεί τους εκδότες για μερικά χιλιάρικα στις εφημερίδες είναι προφανώς ένας περίπλοκος συλλογισμός και δεν περνάει από το μυαλό των συνδικαλιστών του βιβλίου.
Εκτός από τις εφημερίδες, όμως, έχουμε τώρα και τα παζάρια. Αυτά ξεκίνησαν σαν μια ευκαιρία να πουλήσουν οι εκδότες το στοκ των καλών ή κακών, πάντως αντιεμπορικών, βιβλίων τους. Ραγδαία όμως εξελίσσονται σε αυτόνομες αγορές βιβλίου, και πολλοί εκδότες ανατυπώνουν (χωρίς βέβαια να αλλάζουν την ημερομηνία έκδοσης) και ανατιμούν τα βιβλία τους ώστε να πωλούνται στα παζάρια σε υποτίθεται δελεαστικές τιμές (δηλαδή κάτω από το 30% της ονομαστικής τιμής).
Μια άλλη τεράστια αγορά στην οποία οι εκδότες καταστρατηγούν τη διατίμηση είναι ο κύκλος των ανθρώπων που κινούνται επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά στο χώρο των εκδόσεων, καθώς και ο κύκλος αυτών, οι φίλοι τους και οι συγγενείς τους και οι φίλοι των φίλων τους και των συγγενών τους. Η αγορά αυτή περιλαμβάνει πρώτα απ’ όλα τους υπαλλήλους των εκδοτικών οίκων και των βιβλιοπωλείων, στη συνέχεια τους ανθρώπους στην παραγωγή του βιβλίου (χαρτέμπορους, τυπογράφους, βιβλιοδέτες, ατελιέ γραφικών τεχνών, άλλους προμηθευτές, κλπ. κλπ.) και μετά συγγραφείς, μεταφραστές, διορθωτές, επιμελητές, εικονογράφους, φωτογράφους, βιβλιοθηκάριους, βιβλιοθηκονόμους, υπαλλήλους βιβλιοθηκών και γενικά όλο τον κύκλο των ανθρώπων που έρχονται σε επαφή με τους εκδότες (υπάλληλοι τραπεζών, δήμων, ΙΚΑ, εφοριών, κοσμοτέ, τυροπιτάδικων κλπ. κλπ.) Δεν τελειώνουμε, όμως, με αυτούς. Όλοι αυτοί του «χώρου» εξυπηρετούν και συγγενείς, φίλους και γνωστούς τους, και πολλές φορές τους φίλους των φίλων τους και πάει λέγοντας. Να σημειώσω εδώ ότι αυτά λειτουργούν διαγώνια και «συναδελφικά» σε όλο το εκδοτικό φάσμα.
Ο νόμος επίσης καταστρατηγείται από τα βιβλιοπωλεία που δεν τηρούν αποθήκη και εκδίδουν αποδείξεις από ταμιακή μηχανή. Με την απόδειξη αυτή δεν μπορεί να αποδειχτεί η καταστρατήγηση του νόμου, κι έτσι μπορούν να πωλούν με όποια τιμή θέλουν.
[Εδώ ανοίγω μια παρένθεση. Δεν εκφέρω καμιά άποψη αν όλα αυτά είναι καλά ή κακά. Απλώς επισημαίνω την υποκρισία της συντεχνίας που σας κάλεσε σήμερα εδώ να «αγωνιστείτε» υπέρ της διατήρησης του νόμου. Κλείνει η παρένθεση.]
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις που ανέφερα οι εκδότες σύμφωνα με τον νόμο παρανομούν. Αφού ο νόμος υπάρχει για το καλό του βιβλίου, μπλα μπλα μπλα, γιατί τον καταστρατηγούν; Πώς να εξηγήσω αυτή τη σχιζοφρενική και υποκριτική συμπεριφορά, σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις πώλησης βιβλίων στα γραφεία τους, να θεωρούν την έκπτωση εύλογη.
Ποιοι λοιπόν απομένουν για την αγορά που υποτίθεται ότι θέλει να προστατέψει η συντεχνία; Και γιατί για τους μαθητές, φοιτητές και βιβλιόφιλους, γενικά, που αγοράζουν τα βιβλία τους στα βιβλιοπωλεία η έκπτωση δεν θεωρείται εύλογη; Ευτυχώς πολλοί ακόμα, που είτε έχουν ακόμα χρήματα, είτε δεν έχουν κάποιον γνωστό στον «κόσμο του βιβλίου» και αγοράζουν τα βιβλία χωρίς καμία έκπτωση.
Το καταπληκτικό είναι ότι ενώ ο νόμος απαγορεύει και την υπερτιμολόγηση στην πώληση των βιβλίων, ουδείς ασχολείται με αυτό. Η υπερτιμολόγηση δεν ενοχλεί κανέναν, ενοχλούνται μόνο μην τυχόν και πουλήσει κάποιος φτηνότερα τα βιβλία, για την ακρίβεια μην και κάποιος αγοράσει τα βιβλία του φτηνά.
Δεν ξέρω αν εδώ μέσα υπάρχει κάποιος καταναλωτής βιβλιόφιλος. Αν υπάρχει καλό θα ήταν ν’ ακούσουμε και τη δική του άποψη. Κατά τα άλλα, όλοι εμείς, εκδότες, βιβλιοπώλες, συγγραφείς που μαζευτήκαμε εδώ, αγοράζουμε τα βιβλία, όταν τα αγοράζουμε και δεν μας χαρίζονται, με μεγάλη ή πολύ μεγάλη έκπτωση. Και μαζευτήκαμε εδώ για να εξηγήσουμε στο λαό (τους αφελείς; τα κορόιδα;) πόσο καλό για το βιβλίο γενικά είναι, να αγοράζουν τα βιβλία χωρίς έκπτωση, και πόσο πολύ τον ωφελεί αυτό. Καλά, τις πέτρες είσαστε ατρόμητοι και δεν τις φοβόσαστε, το χάχανο που προκαλείτε και τις λεμονόκουπες δεν τα φοβόσαστε;
Όλα τα παραπάνω τα ανέφερα για να δείξω ότι ένας νόμος με χιλιάδες αστερίσκους είναι κουρελόχαρτο. Αν όλα ήταν όμορφα και αγγελικά γιατί το 10% έκπτωση που επιτρέπει ο νόμος το δίνουν οι πάντες; Η αγορά, δηλαδή οι καταναλωτές, σε πάνε αλλού, κι αυτό το αλλού δεν μπορεί να το αποτρέψει κανένας νόμος. Γι’ αυτό κι έχουμε τα υποκριτικά φαινόμενα που ανέφερα παραπάνω.
Ας υποθέσουμε όμως ότι ο αγώνας σας δικαιώνεται –στην Ελλάδα του σουρεαλισμού όλα είναι πιθανά–, πώς σκέφτεστε να αποτρέψετε το ενδεχόμενο ενός ιντερνετικού βιβλιοπωλείου στη Βουλγαρία, την Τουρκία, στην Αλβανία ή και στην Κύπρο, που θα πουλάει τα βιβλία με όση έκπτωση θέλει, αφού δεν θα διέπεται από την πανέξυπνη ελληνική νομοθεσία. Φαντάζομαι ότι ένα τέτοιο επίδοξο βιβλιοπωλείο θα ήταν αναφανδόν υπέρ της διατήρησης της διατίμησης.
Στην Αγγλία, που σας αρέσει να αναφέρετε ως παράδειγμα, τα βιβλιοπωλεία δεν επλήγησαν από την μη ύπαρξη διατίμησης, αλλά από το Άμαζον. Επλήγησαν και πράγματι έκλεισαν πολλά, και λοιπόν; Ο καταναλωτής δεν αγοράζει φτηνότερα τα βιβλία του; Τελικά τι θέλουμε; Να διατηρήσουμε ένα νόμο που προστατεύει υποτίθεται τα μικρά βιβλιοπωλεία εις βάρος του βιβλιόφιλου καταναλωτή;
Ωστόσο στην Ελλάδα, που ως γνωστό είναι η χώρα με τον εξυπνότερο λαό του κόσμου, συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Οι θηριώδεις επενδύσεις σε βιβλιοπωλεία έγιναν ακριβώς επειδή λειτουργούν χωρίς κανέναν ανταγωνισμό, αφού απαγορεύεται η έκπτωση. Έτσι ο νόμος αυτός δεν προστατεύει τα μικρά βιβλιοπωλεία, αλλά τις λεγόμενες αλυσίδες που έχουν μεγάλα λειτουργικά έξοδα. Και για να το κάνω πιο συγκεκριμένο, το Πάμπλικ, για παράδειγμα, με 15 εκατομμύρια ζημιές το χρόνο, δεν έχει καμιά δυνατότητα να αυξήσει τις εκπτώσεις του. Έτσι αναγκαστικά κάνει το 10% που έχει καθιερωθεί παντού. Άλλωστε ποιος το εμποδίζει και τώρα να μεγαλώσει την έκπτωση στα εκτός διατίμησης βιβλία; Το ίδιο ισχύει για τα σούπερ-μάρκετ, τις αλυσίδες που επικαλείται η συντεχνία ότι θα αφανίσουν το βιβλίο.
Παρ’ όλα αυτά, ας υποθέσουμε πως πρέπει για κάποιους λόγους, φολκλορικούς, ιστορικούς, συναισθηματικούς, μεταφυσικούς ή τους αστείους που επικαλείται η συντεχνία, ή όποιους άλλους, δεν έχει σημασία, να παραμείνει σε ισχύ ο νόμος αυτός για να προστατευτεί υποτίθεται το καλό βιβλίο και η αγορά του βιβλίου γενικά. Αύριο που ένα διαρκώς αυξανόμενο κομμάτι των βιβλιόφιλων θα στραφεί στο ψηφιακό βιβλίο –κι αυτό δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ήδη υπάρχουν, και ήδη τα πανεπιστήμια το έχουν ζητήσει–, τι θα κάνετε; Τα βιβλία θα είναι πλέον άυλα, ψηφιακά αρχεία. Θα ζητήσετε καινούργιους νόμους, που θα απαγορεύουν στην απλ, στην άμαζον και σε άπειρες παγκόσμιες, αλλά και ελληνικές ιστοσελίδες να τα πουλάνε; Θέλω να πω πως όταν προσπαθείς να πας κόντρα στην εξέλιξη και την τεχνολογία φτάνεις σε τραγελαφικά αδιέξοδα, γιατί αυτές προχωρούν πιο γρήγορα –ευτυχώς– από τα μυαλά των συνδικαλιστών.
Και μια που μιλάμε για διαδίκτυο, κανείς δεν καταλαβαίνει ότι το καθεστώς αυτό, χωρίς βέβαια να είναι η μοναδική αιτία, γιγαντώνει την πειρατεία στο διαδίκτυο; Ήδη υπάρχουν δεκάδες ιστοσελίδες στις οποίες μπορεί κανείς να βρει πάμπολλα βιβλία. Δεν είναι μακριά η μέρα που όλα τα εμπορικά βιβλία θα βρίσκονται στο διαδίκτυο την επομένη της κυκλοφορίας τους.
Ένας άλλος μύθος είναι ότι η μέση τιμή των βιβλίων έπεσε λόγω ενιαίας τιμής. Η αλήθεια είναι ότι έπεσε α) λόγω του εκδοτικού ανταγωνισμού, και κυρίως ανταγωνισμού από τις εφημερίδες που έχουν διαμορφώσει ένα άλλο, πολύ χαμηλό επίπεδο τιμών β) επειδή οι τιμές στην παραγωγή (χαρτί, τυπογραφεία, βιβλιοδετεία) μειώθηκαν και συνεχίζουν να μειώνονται, γ) εξαιτίας βεβαίως της οικονομικής κρίσης.
Όταν όμως μιλάμε για άνοδο και πτώση της μέσης λιανικής τιμής των βιβλίων είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε και το κόστος παραγωγής ενός βιβλίου για να βγάλουμε και κάποια χρήσιμα συμπεράσματα. Το κόστος λοιπόν ενός μέσου βιβλίου 240 σελίδων σχήμα 14 x 21 εκ. σε 1.000 με 5.000 αντίτυπα είναι μεταξύ 3,5 και 1,5 ευρώ και της ανατύπωσης μεταξύ 1 και 0,5 ευρώ αντίστοιχα.
Καλό είναι κάποια στιγμή να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε πως, κόντρα σε κάθε λογική, θα προστατέψουμε τα μαγαζάκια μας, καλό θα είναι να σκεφτούμε και το βιβλιόφιλο που πληρώνει στο ταμείο. Και όχι να μαζευόμαστε στο στιλ των καραβοκύρηδων που ήθελαν να πολεμήσουν το ατμόπλοιο, ή των λινοτυπών που επιδιώξανε να πολεμήσουν την τότε φωτοσύνθεση, ή για να έρθω πιο κοντά, των φαρμακοποιών και λοιπών δημοκρατικών δυνάμεων.
8°
