Διασκευές μυθιστορημάτων, ελληνικοί μύθοι· δράση, έρωτες, μονομαχίες, ρομαντικοί ιππότες με πανοπλίες. Είχαν τρομερή επιτυχία: παρά την ασφυκτική στενότητα πνεύματος στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1960 (όπου τα κόμικς θεωρούνταν κατάπτυστη μαζική αμερικανική κουλτούρα), ήταν η πρώτη μας επαφή με τη λογοτεχνία. Πράγματι, πολλά παιδιά που διάβασαν τότε τα κόμικ δεν έφτασαν ποτέ στα βιβλία – δεν θα έφταναν έτσι κι αλλιώς, δεν έφταιγαν τα κόμικ.
Τα τελευταία χρόνια, έχουν πληθύνει και βελτιωθεί αισθητικά οι εικονογραφημένες διασκευές μυθιστορημάτων και οι εικονογραφημένες βιογραφίες (μόλις μετέφρασα τη βιογραφία του Καρλ Μαρξ και της Ρόζας Λούξεμπουργκ: δεν έχουν κυκλοφορήσει ακόμα) – μένει να δούμε αν το απρόθυμο κοινό, που παίζει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα γίνει αναγνωστικό: τα graphic novels απευθύνονται ακόμα και στους μη συστηματικούς αναγνώστες.
Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ έχει διαβαστεί από τρεις γενιές μικρών και μεγάλων και δεν χρειάζεται συστάσεις. Είναι το χρονικό του τέλους μιας παιδικής ηλικίας κάτω από επισφαλείς συνθήκες: η Άννα τις περιγράφει με διαύγεια, εκφράζοντας αγάπη, φθόνο, αντιπάθεια, χαρά και αγωνία, προσδοκία και επιθυμία για το μέλλον· όλη την γκάμα των ανθρώπινων συναισθημάτων όπως εκδηλώνονται, άλλοτε σε μεγέθυνση, άλλοτε σε σμίκρυνση, στον περιορισμένο χώρο και χρόνο ενός κρησφύγετου.
Στο μεταξύ, όσο περνάει ο καιρός και απομακρυνόμαστε από τις εμπειρίες του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, εντείνεται ο αντι-ιουδαϊσμός και απελευθερώνεται ο αντι-ιουδαϊκός λόγος.
Πριν από λίγες μέρες, στέλεχος του σοσιαλιστικού κόμματος της Γαλλίας δημοσίευσε tweet με μια καρικατούρα του Εμμανουέλ Μακρόν συνδεδεμένη ακτινωτά με Εβραίους τραπεζίτες και σιωνιστές – ο τίτλος ήταν: «Η αλήθεια για τον γαλαξία Μακρόν». Πρόκειται για τη συνηθισμένη συνωμοσιολογία περί εβραϊκής κυριαρχίας: οι αντισημίτες τη δικαιολογούν μέσω της πολιτικής του Ισραήλ και οι φανατικοί, μη κοσμικοί Εβραίοι τη χρησιμοποιούν για να κλειστούν στις φοβικές τους κοινότητες. Ο καθημερινός αντι-ιουδαϊσμός που κάποτε εκφραζόταν μέσω του χριστιανικού μίσους για τους Εβραίους, κρύβεται σήμερα πίσω από το παλαιστινιακό πρόβλημα. Αλλά η ιστορία του Ολοκαυτώματος, μολονότι την έχουν εκμεταλλευτεί οι εξτρεμιστές του σιωνισμού, δεν έχει την παραμικρή σχέση με τον σιωνισμό: είναι η ιστορία ενός από τα μεγαλύτερα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας. Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ συνιστά μαρτυρία και σύμβολο αυτού του εγκλήματος, τις αιτίες του οποίου πρέπει να αναζητήσουμε σε εποχές πολύ παλιότερες από την επικράτηση των Ναζί. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οικογένειες σαν της Άννας βρέθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης επειδή κάποιος συμπολίτης τους, ένας απλός άνθρωπος, έγινε καταδότης.
Προπάντων, το ημερολόγιο είναι ένα μάθημα ζωής: η Άννα έδειχνε να ξέρει τι θέλει και πώς να το αποκτήσει – και το φωτεινό της πρόσωπο γεμίζει αυτές τις πολύχρωμες σελίδες. Το κόμικ είναι προϊόν συνεργασίας δύο δημιουργών, του Άρι Φόλμαν και του Νταβίντ Πολόνσκι, που μας είναι γνωστοί από το «Βαλς με τον Μπασίρ». Το «Βαλς με τον Μπασίρ» ήταν αρχικά ταινία, ισραηλινής παραγωγής, σε σενάριο και σκηνοθεσία του Άρι Φόλμαν και πρωταγωνιστή ένα βετεράνο του ισραηλινο-λιβανικού πολέμου που προσπαθούσε να ανακτήσει τις χαμένες αναμνήσεις του από τα γεγονότα της σφαγής στα στρατόπεδα των προσφύγων στη Σάμπρα και στη Σατίλα το 1982. Στη συνέχεια, το «Βαλς με τον Μπασίρ» κυκλοφόρησε σε κόμικ.
Ο Όττο Φρανκ, ο αγαπημένος μπαμπάς της Άννας, ήταν το μοναδικό μέλος της οικογένειας που επέζησε και διέσωσε το ημερολόγιο. Αργότερα είπε ότι, διαβάζοντάς το, δεν αναγνώριζε καθόλου το παιδί του: η Άννα ήταν μια άγνωστη. Διαβάζοντάς το καταλαβαίνω κι εγώ τι ήθελε να πει.
9°
