Κριτική για το έργο «Ου Φονεύσεις» της Άντζελας Μπρούσκου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά
Με το ευαίσθητο όσο και επίκαιρο θέμα των γυναικοκτονιών, αλλά και ευρύτερα με τις διακρίσεις λόγω φύλου, έχουν ασχοληθεί τα τελευταία χρόνια αρκετές αθηναϊκές παραστάσεις, πολυπρόσωπες ή μονόλογοι, σε συνδυασμό ή μη με συζητήσεις, στρογγυλά τραπέζια με συμμετοχή άμεσα ενδιαφερομένων ή εκπροσώπων φορέων. Με άλλα λόγια, το κίνημα #metoo πέρασε από το κοινωνικό στο θεατρικό, με άλλοτε καθαρά καταγγελτικό και άλλοτε αισθητικά επεξεργασμένο υλικό, αποβλέποντας, σε κάθε περίπτωση, στην ευαισθητοποίηση του κοινού.
Η Άντζελα Μπρούσκου συλλαμβάνει και σκηνοθετεί μια περφόρμανς πάνω στο θέμα, συνδυάζοντας μυθοπλαστικό υλικό με στοιχεία θεάτρου-ντοκουμέντο, αλλά κάτω από μια ιδιάζουσα οπτική, όπου το τραγικό συμβάν συνδιαλέγεται με το βιτριολικό χιούμορ, κυρίως όσον αφορά την προσέγγιση που του επιφυλάσσει η διαχείριση από τα ΜΜΕ.
Η αρχή της περφόρμανς γίνεται με την ανάγνωση της εντολής «Ου φονεύσεις» εντός ενός τελετουργικά σχεδιασμένου σκηνικού με το ημίγυμνο, καλυμμένο με χώματα σώμα ενός άντρα μ’ ένα φονικό όπλο στο χέρι ξαπλωμένο πάνω σε τραπέζι να περιβάλλεται από μαυροφόρες. Θα ακολουθήσουν αποσπάσματα από την Παλαιά Διαθήκη γύρω από τη δημιουργία και την ανωτερότητα του Αδάμ έναντι της Εύας και, στη συνέχεια, οι ρήσεις του αγίου Αυγουστίνου ή του αποστόλου Παύλου με τις οποίες προσδιορίζεται η κατώτερη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και τον χριστιανικό κόσμο, ως απαρχή όλων των δεινών.
Με εναλλασσόμενα στιγμιότυπα σε συνεχή ροή, παρουσιάζονται εικόνες του άντρα αφέντη, του άντρα κακοποιητή, του άντρα βιαστή, του άντρα βαρύμαγκα που ρίχνει τη ζεϊμπεκιά του, του άντρα που κοινωνικοποιείται ως εξουσιαστής, χωρίς να λείπει ένα βλέμμα ειρωνείας εις βάρος του, όπως εκείνο στον αφέντη-ποδοσφαιρόφιλο που αλαλάζει επαίσχυντα μπροστά στην τηλεόραση, έως ότου φάει μια τηγανιά στο κεφάλι από τη γυναίκα του και πέσει σέκος.
Ποτέ, όμως, δεν θα αναπαρασταθεί ένας βιασμός επί σκηνής. Αρκεί ένα ξεγυμνωμένο γυναικείο σώμα καταγής, μια τσάντα με σκόρπιο γύρω της το περιεχόμενό της, μια ζητιάνα που ξεδιαλέγει τα μικροαντικείμενα, σαν αυτά να έχουν σημασία μεγαλύτερη από το νεκρό σώμα. Εικόνα που έρχεται σε πλήρη αντίθεση μ’ εκείνη της αρχής με τον νεκρό άντρα που περιβάλλεται από πένθος και σπονδές.
Σε μια άλλη απολαυστική σκηνή, μια δημοσιογράφος, μεταξύ άλλων ασήμαντων ειδήσεων, θα κάνει «ρεπορτάζ» για μια γυναικοκτονία (από τις πολλές), ρωτώντας άσχετες γειτόνισσες, που δίνουν ανούσιες απαντήσεις προς δόξαν της τηλεοπτικής κάλυψης του γεγονότος. Η περφόρμανς σαρκάζει την ουσιαστική αδιαφορία για την κάθε γυναικοκτονία μιας κοινωνίας η οποία την αναλώνει γεμίζοντας απλώς τηλεοπτικό χρόνο, καθοδηγούμενη από μια αυτάρεσκη (γυναίκα!) δημοσιογράφο.
Βιντεοπροβολές και ταυτόχρονες λήψεις συνοδεύουν τα δρώμενα, ενώ οι φωτισμοί της Στέβης Κουτσοθανάση προσδίδουν, με ατμοσφαιρικούς χρωματισμούς, διαφορετική υπόσταση στο κάθε σύντομο επεισόδιο. Η Αλεξάνδρα Κατερινοπούλου επιμελείται τον ήχο με ποικίλα μουσικά ακούσματα, τα οποία, σωστά επιλεγμένα, κάποιες στιγμές υπερκαλύπτουν τον λόγο των ηθοποιών.
Μια περφόρμανς οφείλει, κατά τη γνώμη μου, τα μέγιστα στους ηθοποιούς της, καθώς, σε αντίθεση με όσα πιστεύουν κάποιες νεανικές ομάδες που ασχολούνται με το είδος, το θέατρο-ντοκουμέντο (ή και αυτό της επινόησης) δεν είναι εκφορά καθημερινού λόγου και αδούλευτης κινησιολογίας, αντιθέτως, απαιτεί πλήρη έλεγχο των υποκριτικών εργαλείων του ηθοποιού. Και η παράσταση της Άντζελας Μπρούσκου στηρίχτηκε σε ικανότατους ηθοποιούς.
Η Ανδριανή Κυλάφη και η Άλκηστις Πολυχρόνη αναδείχτηκαν σε ικανότατες περφόρμερ στις άπειρες εναλλαγές των προσωπείων τα οποία ερμήνευσαν. Με θαυμάσια κίνηση, ωραίο λόγο και διαφοροποιήσεις στους πολλαπλούς του ρόλους, τους οποίους ενδύθηκε με ταχύτητα, ως αρχετυπική όσο και εκάστοτε συγκεκρινοποιημένη εικόνα του άντρα λειτούργησε ο πολύ καλός Κωνσταντίνος Γιουρνάς.
Η Δήμητρα Χατούπη είναι ένα αδιαμφισβήτητο υποκριτικό κεφάλαιο, λόγω της δύναμης που έχει να μεταμορφώνεται, να τσαλακώνεται, διατηρώντας όμως πάντα τη σαγηνευτική της εκφραστικότητα, την εύπλαστη κίνηση, τις ποικίλες τονικότητες στον λόγο της. Θα αναφέρω εδώ μόνο τις ταχύτατες εναλλαγές της –όχι μόνο εμφανισιακά, με μια περούκα ή ένα ρούχο, αλλά και φωνητικά-κινησιολογικά– στους ρόλους της γειτόνισσας, της θείας, της γνωστής που τους παίρνουν συνέντευξη στα τηλεοπτικά ρεπορτάζ με αφορμή τις γυναικοκτονίες. Η πλήρης κενότητα του επιθυμούντος, ακόμα και με αφορμή ένα τραγικό γεγονός, να βγει στην τηλεόραση, κι ας μην έχει τίποτα να πει, βρίσκει ιδανικό εκφραστή στις εναλλαγές ερμηνείας της Χατούπη.
Η Άντζελα Μπρούσκου μοιάζει να βλέπει «εκ των έξω» το διαχρονικό ζήτημα της σεξιστικής συμπεριφοράς σε βάρος της γυναίκας, με αποκορύφωμα τη γυναικοκτονία, με ένα βλέμμα επικριτικό και συγχρόνως σαρδόνια σαρκαστικό απέναντι στην κοινωνία, η οποία, άλλωστε, επωάζει και γεννά τον σεξισμό, και στην αντιμετώπισή του από αυτήν. Δημιουργεί έτσι μια περφόρμανς που δεν απευθύνεται στο συγκινησιακό του θεατή, αλλά καταγράφει ως ντοκουμέντο μια αναντίρρητη αλήθεια. Που ανάγεται σε θεατρική εμπειρία για τον θεατή της.
Εκατό χιλιάδες ευρώ τώρα ή ένα εκατομμύριο σε δέκα χρόνια; Εσύ τι θα επέλεγες; Πόσο κοστίζουν οι αρχές μας; Μπορεί μια απλή ερώτηση να διαλύσει μια σχέση;
Το αλληγορικό παραμύθι του βραβευμένου Γιάννη Ξανθούλη είναι ένας ύμνος για την αγάπη, την ισότητα, την ελευθερία, τη διαφορετικότητα και τον σεβασμό στο περιβάλλον.
15°
