«Το θέατρο δεν είναι τα σκηνικά, δεν είναι τα καθίσματα και οι κουρτίνες, είναι οι άνθρωποι, είμαστε μείς, είσαστε σεις..» μας είπε ο Δημήτρης Μαυρίκιος από τη σκηνή του Εθνικού, ξεκινώντας η παράσταση του «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» του Πιραντέλλο. Αυτό ακριβώς πιστεύω κι εγώ, και πάντα ανυπόμονα περιμένω να σβήσουν τα φώτα στην πλατεία και να βρεθώ ενώπιος ενωπίω με τους ανθρώπους που παίζουν θέατρο, να απολαύσω την παρουσία τους και τη φωνή τους.
«Το θέατρο είναι οι άνθρωποι», κι από τις θέσεις του κοινού σηκώνονται οι ηθοποιοί, γίνονται από θεατές θεατρίνοι, ανεβαίνουν στη σκηνή, στην κεντρική σκηνή του εθνικού, στο κτίριο της Αγίου Κωνσταντίνου. Είναι μια αίθουσα όπου από παιδί βλέπω παραστάσεις, κάθε φορά οι φωνές των ηθοποιών ακούγονται φυσικές, με τη δύναμη που έχουν ή που δεν έχουν. Αυτή τη φορά όχι. Φορούν μικρόφωνα στο μάγουλο, αυτά που τα λένε «ψείρες» και συνηθίζονται στα μιούζικαλ που παίζονται σε μεγάλα θέατρα ή στάδια. Τραγουδούν και μιλάνε, φωνάζουν, κλαίνε και ψιθυρίζουν, όλα από τα μικρόφωνα. Ο ήχος έρχεται από παντού τριγύρω, ξεχύνεται στην αίθουσα, έχει εγκαταλείψει το πρόσωπο που μιλάει.
Μου είχαν πει ότι έχουν καθιερωθεί αυτά τα μικρόφωνα σε μεγάλους χώρους, ότι τα φοράνε και στο θέατρο της Επιδαύρου, το φημισμένο για την ακουστική του, η οποία πλέον δεν χρειάζεται, κι ας είναι διεθνώς γνωστή. Δεν ήξερα ότι συνηθίζονται και σε κλειστούς χώρους. Μάλιστα, κι εδώ, το θέατρο μπορεί να είναι οι άνθρωποι, όπως λέει ο Πιραντέλλο, αλλά άνθρωποι κάπως ενισχυμένοι, αφού λεφτά υπάρχουν, εθνικό θέατρο είν’ αυτό. Χάρις στην τεχνολογία οι ηθοποιοί δεν χρειάζεται πια να προσπαθούν να βγάζουν τη φωνή από τα έγκατα της ψυχής τους, να στηρίζουν στο διάφραγμα και να μιλάνε δυνατά ακόμα κι αν υποτίθεται ότι ψιθυρίζουν. Να σ’ ακούει και ο τελευταίος θεατής, έλεγαν κάποτε οι δάσκαλοι στις δραματικές σχολές. Τώρα όλη αυτή η τεχνική, όλες αυτές οι απαιτήσεις μπορούν να ξεχαστούν, τα μικρόφωνα μεταφέρουν τον ψίθυρο πεντακάθαρο στ’ αυτί του θεατή, που θεωρείται τόσο εξοικειωμένος με την εικόνα της τηλεόρασης, η οποία του φέρνει καθημερινά το γκροπλάν στο σπίτι του, ώστε να μην μπαίνουν στον κόπο οι ηθοποιοί να τον εκπαιδεύσουν σε κάτι άλλο.
Στο Ρεξ, στον «Τίμωνα τον Αθηναίο» του Σαίξπηρ, οι ηθοποιοί δεν φοράνε ψείρες, αλλά οι θεατές πρέπει να είναι πολύ τυχεροί για να τους βλέπουν.
Στην άλλη σκηνή του Εθνικού, στο Ρεξ, στον «Τίμωνα τον Αθηναίο» του Σαίξπηρ, οι ηθοποιοί δεν φοράνε ψείρες, αλλά οι θεατές πρέπει να είναι πολύ τυχεροί για να τους βλέπουν. Μόνο αν τους έχουν τύχει καθίσματα στην πρώτη σειρά φαίνεται η ανακαινισμένη σκηνή που χυμάει σαν ποτάμι από την πόρτα εισόδου ως την κλασική της θέση, κι η δράση ξεχύνεται κι αυτή σε όλη τη μεγάλη αυτή έκταση. Όμως για να δημιουργηθεί αυτή η μεγάλη έκταση έχουν ξηλωθεί τα καθίσματα κι έχουν μπει αλλιώς, λοξά προς το επικλινές επίπεδο του θεάτρου, με αποτέλεσμα να κάθονται οι θεατές στραβά, και να μη βλέπουν παρά όσο τους επιτρέπουν οι μπροστινοί. Προσωπικά είχα την τύχη να βρω εισιτήρια στην τελευταία σειρά, οπότε μπορούσα να το δω όλο όρθια, κι αυτό έκανα. Σαίξπηρ είν’ αυτός, δεν πειράζει, και στο θέατρο του όρθιοι ήταν οι θεατές.
Η πιο πλούσια παράσταση του Εθνικού πάντως, είναι το «Ξύπνα Βασίλη» του Ψαθά που παίζεται στη μικρή σκηνή του.
Η πιο πλούσια παράσταση του Εθνικού πάντως, είναι το «Ξύπνα Βασίλη» του Ψαθά που παίζεται στη μικρή σκηνή του. Πήγα με τη σκέψη ότι θα είναι φτωχότερη, επειδή δεν παίζεται στην κεντρική σκηνή αλλά έκανα λάθος. Όχι μόνο είχαν «ψείρες» οι ηθοποιοί, αλλά επιπλέον έπαιζαν πίσω από ένα ξύλινο ταμπλό που τους έκρυβε εντελώς, και τους βλέπαμε κινηματογραφημένους σε προβολή πάνω στο ταμπλό αυτό, σε γκρο πλαν, και τα πρόσωπα, και τις «ψείρες», και τα καλώδια των ψειρών στο σβέρκο. Στην αρχή έλπιζα ότι θα σταματούσε αυτό σε λίγη ώρα, ήταν ένα εύρημα, ένα εφέ, τώρα θα παραμερίσει το ταμπλό και θα εμφανιστούν οι άνθρωποι, σκεφτόμουν το πρώτο μισάωρο. Όμως επί μια ώρα τους βλέπαμε έτσι, σε άμεση κινηματογραφική μετάδοση. Το ταμπλό έπεσε το τελευταίο τέταρτο και φάνηκαν οι άνθρωποι ανακουφιστικά μικροί. Αν και εναλλακτική, η σκηνή ήταν η πιο πλούσια απ’ όλες, είχε και μικρόφωνα και κάμερες λήψης και κάμερες προβολής, τόσο που να απορείς γιατί δεν είχαμε πάει σινεμά τελικά, να δούμε και κανα τοπίο στην εικόνα.
Είναι ξεκάθαρο, ξεχάστηκε πια ο Γέρζι Γκροτόφσκι και το φτωχό του θέατρο. Ο πλούτος επελαύνει ανίκητος και σε χαμηλή, κρατική τιμή. Θα περιπλανηθώ στα στενά με το ακριβότερο εισιτήριο την επόμενη χρονιά, να ξαναβρώ την ανθρώπινη παρουσία και τον στοιχειώδη σεβασμό στο θεατή.
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
12°
