Ο Διονύσης Σαββόπουλος υπήρξε ανεπανάληπτος δημιουργός, πέρα από ιδεολογίες
Δεν υπάρχει πιο άχαρη παγίδα από το να βλέπεις έναν καλλιτέχνη μέσα από το πολιτικό και ιδεολογικό σου φίλτρο. Να ξεχνάς ότι πάνω απ’ όλα είναι δημιουργός - να μην του πιστώνεις το έργο του, αλλά να του χρεώνεις τις ιδεολογικές του μετατοπίσεις.
Στην περίπτωση του Διονύση Σαββόπουλου, αυτή η σύγχυση έχει κρατήσει πολλά χρόνια. Άλλοτε κάποιοι τον επικροτούσαν ως «προοδευτικό» και «αντισυμβατικό», άλλοτε τον αποδοκίμαζαν και τον λοιδορούσαν ως «προδότη», «συμβιβασμένο», «συστημικό» κ.τ.τ.
Μολαταύτα, η μόνη σταθερά παραμένει το ίδιο το έργο. Κι αυτό, όσο κι αν κάποιοι αρνούνται να το αναγνωρίσουν, θα χαρακτηρίζεται πάντα από ποιότητα, πρωτοτυπία και ευρηματικότητα - ασχέτως περιόδου, ασχέτως ιδεολογικού πλαισίου.
Η ιδεολογική συνέπεια, όσο κι αν εμφανίζεται πολλές φορές ως το μέγα ζητούμενο, δεν είναι προϋπόθεση για να έχει αξία ένα καλλιτεχνικό έργο. Η συνέπεια, στη δική του περίπτωση, ήταν άλλη: στο να φτιάχνει τραγούδια με ουσία και ταλέντο. Να συλλέγει σπαράγματα ζωής και να τα συνθέτει (με την ευρεία έννοια) σε γνήσια και αποκαλυπτική τέχνη.
Από το «Φορτηγό», το «Περιβόλι του Τρελού», το «Βρώμικο Ψωμί» και τον «Μπάλλο», μέχρι τα «Τραπεζάκια Έξω» και το εξαιρετικά αμφιλεγόμενο «Κούρεμα», το προσωπικό του ίχνος δεν έσβησε ποτέ. Ούτε όταν οι δίσκοι του άλλαζαν ιδεολογικό προσανατολισμό, ούτε όταν άλλαζε ο ίδιος στάσεις και αντιλήψεις. Όποια σελίδα κι αν ανοίξεις στο τραγουδοποιητικό του «ημερολόγιο» θα βρεις το ίδιο γνώρισμα: μια γραφή ρηξικέλευθη, αλληγορική, σουρεαλιστική και ταυτόχρονα βαθιά προσωπική.
Ενδεικτικό αυτού είναι το γεγονός ότι, ενώ η επιρροή του στις επόμενες γενιές τραγουδοποιών υπήρξε καθοριστική, εντούτοις την ίδια στιγμή κανείς δεν κατάφερε να του μοιάσει. Όχι γιατί δεν το θέλησε, αλλά γιατί -απλούστατα- δεν είναι εφικτό. Ο τρόπος με τον οποίο συνέθετε λέξεις και εικόνες, το βάθος της αλληγορίας, η ενορχηστρωτική του τόλμη, η ποιητική του γραφή — όλα αυτά δεν ήταν προϊόν μιας ευεπίφορης στη μίμηση τεχνικής. Ήταν η δική του ανεπανάληπτη καλλιτεχνική ταυτότητα. Ένας τρόπος να μιλά για τη συλλογική εμπειρία μέσα από την ,συχνά ανορθόδοξη και αιρετική, ατομική του φωνή. Ή, όπως γράφει κι ο ίδιος στον «Μικρό Μονομάχο»: «Ή από μέσα σου ελεύθερη πτώση / της γενιάς σου το στίγμα θα δώσει / αθλοφόρε του εσώτατου χώρου».
Ο Διονύσης Σαββόπουλος και ο βιωματικός και ελληνοκεντρικός λόγος
Υπάρχει κι ένα άλλο επαναλαμβανόμενο αφήγημα, σχεδόν κοινότοπο και στερεοτυπικό πια: ότι τάχα ο Σαββόπουλος «έκλεβε» διαρκώς ιδέες και συλλήψεις από τον Ντύλαν, τον Ζάπα και άλλους ξένους τραγουδοποιούς που εκτιμούσε. Είναι ένα αφήγημα βολικό, που επιβιώνει ακόμα σε ορισμένους κύκλους ακριβώς γιατί εξυπηρετεί όσους αρνούνται να δουν το βάθος και την πρωτοτυπία του έργου του. Όμως τα τραγούδια του, ιδιαίτερα τα πιο εμβληματικά του, φέρουν ανεξίτηλη τη σφραγίδα του βίου του αλλά και της ιστορίας αυτού του τόπου.
Αλήθεια, θα μπορούσε ο Ντύλαν να γράψει: «Δεκέμβρη του ’44 με μια μοτοσικλέτα του ΕΛΑΣ / η μάνα μου ετοιμόγεννη / γυρίζει ο θανατάς / να η μαμή, ανασηκώνει το μανίκι / έτσι γεννήθηκα στη Σαλονίκη»;
ή: «Ο πατέρας μου ο Μπάτης ήρθε από τη Σμύρνη το ’22», ή: «Θυμάσαι που βαλάντωνες εκεί στην εξορία / και διάβασες και Ρίτσο και αρχαία τραγωδία»;
Πολλές από τις αναφορές του είναι καθαρά βιωματικές (είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο), οι εικόνες του είναι συχνά ελληνοκεντρικές, ενώ τα θέματα του είναι εμποτισμένα από την κοινή ιστορική, κοινωνική και πολιτισμική μας μνήμη. Όσοι και όσες αποφεύγουν επιμελώς να δουν αυτά τα στοιχεία, δεν το κάνουν συνήθως από άγνοια ή ελλιπή πληροφόρηση, αλλά επειδή η προκατάληψη και η εμπάθεια θολώνουν δυστυχώς την κρίση τους.
Σε κάθε περίπτωση, ο Σαββόπουλος ξεκίνησε ως φορέας μιας ολόκληρης λογοτεχνικής και ποιητικής παράδοσης της Θεσσαλονίκης, την οποία και μετέφερε με το Φορτηγό του στην Αθήνα, διαπερνώντας στη συνέχεια ολόκληρη τη νεότερη μουσική μας ιστορία.
Μπορεί να έφυγε από τη ζωή, αλλά ένα είναι σίγουρο:
Μέσα από το έργο του, «θα ‘ναι πάντα εδώ να μας θυμίζει τις μέρες τις παλιές»*.
*Παράφραση στίχου από το τραγούδι «Οι Παλιοί μας Φίλοι» (Φορτηγό, 1966)
Με το νέο του άλμπουμ «Ανάμεσα» ανανεώνει το ελληνικό τραγούδι. Πριν βρεθεί «Ανάμεσα σε φίλους» στο Παλλάς, ταξιδέψαμε μαζί του ακούγοντας και μιλώντας
Ο Ασάφ Αβιντάν μιλάει στην Athens Voice για τον νέο του δίσκο, τις δυσκολίες και όσα του έλειψαν από τις ζωντανές εμφανίσεις, λίγο πριν ανέβει στη σκηνή του Floyd
13°
