Ο εγκέφαλος είναι σαν μυς και όταν δεν τον εξασκούμε ατροφεί. Κινδυνεύουμε να χάσουμε την πνευματική μας οξύτητα και την ικανότητα να χρησιμοποιούμε κριτική σκέψη
Πώς η τεχνητή νοημοσύνη και η χρήση του ChatGPT επηρεάζει τις γνωστικές, βαθιές σκέψεις και τις αναλυτικές μας δεξιότητες
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) έχει μπει εδώ και πολύ καιρό στη ζωή μας, απλά μέχρι πρότινος υπήρχε σε λειτουργίες και εργαλεία που δεν ήταν τόσο κατανοητά ή ευδιάκριτα. Με τη δημιουργία όμως εργαλείων ΤΝ όπως το ChatGPT, τα οποία είναι εύχρηστα, δωρεάν και κάνουν τη ζωή μας πιο εύκολη, η επιρροή τους και οι συνέπειες ―ή και «παρενέργειες»― έχουν ήδη αρχίσει να φαίνονται, και είναι δυσοίωνες.
Έχουν διεξαχθεί τον τελευταίο καιρό κάποιες μελέτες, τόσο στις ΗΠΑ όσο και σε χώρες της Ασίας, οι οποίες σκοπό έχουν να διερευνήσουν και να αξιολογήσουν πόσο η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας γενικότερα αλλά και της ΤΝ, συμπεριλαμβανομένου του ChatGPT, επηρεάζει τους χρήστες σε βάθος χρόνου, ειδικά όσον αφορά στην εγκεφαλική τους λειτουργία.
Το 2023 δημοσιεύτηκε μια μελέτη στο περιοδικό Frontiers που αναδεικνύει τέλεια την περίπλοκη σχέση μεταξύ ανθρώπων και τεχνολογίας. Η μελέτη έχει τίτλο «Η επίδραση της ψηφιακής τεχνολογίας, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της τεχνητής νοημοσύνης στις γνωστικές λειτουργίες: μια ανασκόπηση». Όσον αφορά την κατανάλωση περιεχομένου προσαρμοσμένου σε αλγόριθμους μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η μελέτη αυτή τόνισε μια μείωση στην ικανότητα του εγκεφάλου να επεξεργάζεται πληροφορίες. Επίσης, οι ερευνητές βρήκαν ότι με την πάροδο του χρόνου, οι άνθρωποι γίνονται παθητικοί καταναλωτές πληροφοριών και αυτό τελικά μειώνει την κριτική σκέψη και τις αναλυτικές δεξιότητες ―μήπως τελικά θα γίνουμε τέτοιου είδους ζόμπι και όχι αυτά που μας δείχνουν οι ταινίες;
Αυτό το μοτίβο εμμονής έχει επίσης συσχετιστεί με αλλαγές στη δομή του εγκεφάλου, ιδιαίτερα με τη μείωση του όγκου της φαιάς ουσίας σε περιοχές που είναι υπεύθυνες για το συναίσθημα, το κίνητρο και τον γνωστικό έλεγχο. Ως εκ τούτου, η παρορμητική συμπεριφορά μας και η αδυναμία μας να εστιάσουμε και να σκεφτούμε βαθιά σχετίζονται, λένε οι επιστήμονες, σε μεγάλο βαθμό με αυτή τη μείωση.
Υπάρχει και μια ακόμα μελέτη που διεξήχθη από το Media Lab του MIT και η οποία διαπίστωσε ότι το ChatGPT βλάπτει τις ικανότητες κριτικής σκέψης. Ενώ η μελέτη δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί από ομότιμους (peers) και το μέγεθος του δείγματός της είναι μικρό ―ερωτήθηκαν 54 άτομα ηλικίας 18 έως 38 ετών―, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι όσοι κλήθηκαν να χρησιμοποιήσουν το ChatGPT για να γράψουν εκθέσεις σε αντίστοιχο επίπεδο πανελληνίων εξετάσεων στις ΗΠΑ (οι οποίες εξετάσεις ονομάζονται SAT), (η πρώτη ομάδα) είχαν τη χαμηλότερη εγκεφαλική εμπλοκή και «σημείωσαν σταθερά χαμηλότερη απόδοση σε νευρωνικά, γλωσσικά και συμπεριφορικά επίπεδα». Παρατηρώντας αυτήν την ομάδα για αρκετούς μήνες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι χρήστες του ChatGPT γίνονταν πιο τεμπέληδες με κάθε έκθεση που καλούνταν να γράψουν.
Η κύρια συγγραφέας της μελέτης, Ναταλία Κοσμίνα, και οι συνάδελφοί της διαπίστωσαν ότι η ομάδα από την οποία ζήτησαν να χρησιμοποιήσουν το ChatGPT έγραψε παρόμοιες εκθέσεις που δεν είχαν πρωτότυπη σκέψη, και χρησιμοποιούσαν τις ίδιες εκφράσεις και ιδέες. Όταν δύο καθηγητές αγγλικών εξέτασαν τις εκθέσεις, σχολίασαν ότι ήταν «άψυχες».
Η δεύτερη ομάδα, γνωστή ως brain-only group ―η ομάδα δηλαδή που χρησιμοποίησαν μόνο τον εγκέφαλό τους―, είχε την υψηλότερη νευρωνική συνδεσιμότητα, ειδικά στις ζώνες που σχετίζονται με τη δημιουργικότητα, τον ιδεασμό, το φορτίο μνήμης και την σημασιολογική επεξεργασία. Στην τρίτη ομάδα επετράπη να χρησιμοποιήσει τη μηχανή αναζήτησης Google για να υποστηρίξει την εργασία της και εξέφρασε υψηλά επίπεδα ικανοποίησης και ενεργής εγκεφαλικής λειτουργίας.
Η Κοσμίνα και η ομάδα της δεν θέλησαν να περιμένουν την έγκριση των ομότιμων πριν κοινοποιήσουν τα αποτελέσματα, καθώς οι αξιολογήσεις αυτές μπορεί να διαρκέσουν έως και οκτώ ή περισσότερους μήνες, και οι ερευνητές ανησυχούν ιδιαίτερα για τον αντίκτυπο που έχουν τα chatbots παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης στη γνωστική ανάπτυξη των νέων. Η Κοσμίνα είπε στο περιοδικό ΤΙΜΕ ότι «η εκπαίδευση σχετικά με τον τρόπο που χρησιμοποιούμε αυτά τα εργαλεία και η προώθηση του γεγονότος ότι ο εγκέφαλός σας πρέπει να αναπτυχθεί με πιο αναλογικό τρόπο είναι απολύτως κρίσιμη. Πρέπει να έχουμε ενεργή νομοθεσία και, ακόμα πιο σημαντικό, να δοκιμάζουμε αυτά τα εργαλεία πριν τα εφαρμόσουμε».
Από την άλλη, υπάρχουν και ερευνητές που υποστηρίζουν με βεβαιότητα ότι το ChatGPT μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την παραγωγικότητα, ειδικά στους τομείς της έρευνας και της δημοσιογραφίας. Και ενώ το ChatGPT μπορεί να συνοψίσει πολύπλοκα έγγραφα ή να μειώσει αποτελεσματικά τον χρόνο έρευνας ή άλλων διαδικασιών, εντέλει ποιο είναι το κόστος; Η δεξιότητα της έρευνας, δηλαδή, η αξιολόγηση πηγών, η σύγκριση απόψεων και η σύνθεση πληροφοριών, μειώνεται.
Όταν αυτές τις δεξιότητες δεν τις χρησιμοποιούμε, τις χάνουμε, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα πράγματα τα οποία μαθαίνονται με την πάροδο του χρόνου και την εξάσκηση και την επανάληψη. Όταν καταφεύγουμε σε τέτοια εργαλεία, παραλείπουμε την πολύτιμη μάθηση που προκύπτει κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αναζήτησης. Η γνώση που αποκτάται μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης φαίνεται επιφανειακή σε σύγκριση με τις γνώσεις που αποκτώνται μέσω της προσπάθειας.
Φαίνεται λοιπόν ότι η ανάθεση αυτών των καθημερινών εργασιών στην ΤΝ κρατάει σε απόσταση τις γνωστικές, βαθιές σκέψεις και τις αναλυτικές μας δεξιότητες. Ο εγκέφαλος είναι σαν μυς και όταν δεν τον εξασκούμε ατροφεί. Εάν συνεχίσουμε να αναθέτουμε όλες αυτές τις εργασίες στο chatGPT, κινδυνεύουμε να χάσουμε την πνευματική μας οξύτητα και την ικανότητα να χρησιμοποιούμε κριτική σκέψη όταν αντιμετωπίζουμε προκλήσεις.
Το ChatGPT θα μπορούσε να βοηθήσει στην ενίσχυση της μάθησης ή και σε άλλους τομείς εάν χρησιμοποιηθεί σωστά, αλλά ο αντίκτυπός του εξαρτάται αποκλειστικά από τον τρόπο που επιλέγουμε να την χειριστούμε. Μπορούμε να βρούμε μια ισορροπία στη χρήση της ΤΝ χωρίς να θυσιάσουμε την παραγωγικότητά μας και εντέλει την κριτική μας σκέψη;
13°
