Explainer: ΕΛΤΑ - Αναδιάρθρωση με κλείσιμο 204 καταστημάτων - Οι συνεχείς ζημίες και το στοίχημα επιβίωσης για τον πρώτο δημόσιο οργανισμό της χώρας.
Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία (ΕΛΤΑ), ένας θεσμός με ρίζες που φτάνουν στο 1828 και τον Ιωάννη Καποδίστρια, βρίσκονται στη μέση μιας επώδυνης αναδιάρθρωσης που έχει ως πιο ορατό αποτέλεσμα το ανακοινωθέν κλείσιμο 204 καταστημάτων σε όλη τη χώρα.
Το ερώτημα που τίθεται δεν είναι απλώς γιατί κλείνουν, με την πρώτη φάση αναστολής λειτουργίας σε 46 καταστήματα ΕΛΤΑ κυρίως σε αστικά κέντρα να έχει ξεκινήσει, αλλά πώς ένας οργανισμός, που αποτέλεσε τον συνδετικό κρίκο της χώρας για σχεδόν δύο αιώνες, έφτασε σε αυτό το σημείο.
Η ιστορική κληρονομιά και η ψηφιακή πραγματικότητα
Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία ιδρύθηκαν το 1828 από τον Ιωάννη Καποδίστρια, αποτελώντας την πρώτη δημόσια υπηρεσία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Για δεκαετίες λειτούργησαν ως βασικός πυλώνας επικοινωνίας και εξυπηρέτησης πολιτών σε ολόκληρη την επικράτεια.
Η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή βρήκε τα ΕΛΤΑ απροετοίμαστα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: μπαίνοντας στο 2000, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία ήταν η μοναδική ταχυδρομική υπηρεσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς αυτοματοποιημένα συστήματα διαλογής αλληλογραφίας. Ενώ οι ευρωπαϊκοί ομόλογοί τους χρησιμοποιούσαν ρομποτικές λύσεις, οι Έλληνες ταχυδρόμοι εξακολουθούσαν να ταξινομούν χειροκίνητα τις επιστολές.
Παράλληλα, ευκαιρίες για καινοτομία έμειναν ανεκμετάλλευτες. Σχέδια για επέκταση δικτύου αυτόματων θυρίδων παραλαβής δεμάτων - μια αγορά που σήμερα αναπτύσσεται ραγδαία από ιδιώτες - δεν υλοποιήθηκαν ποτέ συστηματικά.
Σήμερα, τα ίδια κεφάλαια παραμένουν αρνητικά στα -140,1 εκατ. ευρώ, ενώ οι ζημίες μετά από φόρους για το 2024 ανήλθαν σε 10,35 εκατ. ευρώ. Ο κύκλος εργασιών διαμορφώθηκε στα 249 εκατ. ευρώ - λιγότερο από το μισό σε σχέση με το 2009 που άγγιζε τα 600 εκατ. ευρώ.
Ο ρόλος του Υπερταμείου και οι περιορισμοί
Από το 2018, τα ΕΛΤΑ ανήκουν στην Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας (Υπερταμείο), ένα πλαίσιο που επιβάλλει αυστηρούς κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης και βιωσιμότητας, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων.
Αυτό σημαίνει ότι οι κρατικές ενισχύσεις - παρότι το Δημόσιο έχει ήδη στηρίξει τα ΕΛΤΑ με άνω των 250 εκατ. ευρώ μέσω αυξήσεων κεφαλαίου, εθελουσίων εξόδων και αποζημιώσεων Καθολικής Υπηρεσίας - δεν μπορούν πλέον να είναι απεριόριστες. Το Υπερταμείο έχει θέσει στο τραπέζι το ενδεχόμενο στρατηγικού επενδυτή, υπό την προϋπόθεση επιστροφής σε κερδοφορία.
Ποια η λογική πίσω από την απόφαση για τα 204 καταστήματα;
Στόχος είναι η απελευθέρωση πόρων, η μετακίνηση εργαζομένων σε παραγωγικότερες λειτουργίες διανομής και η μετάβαση σε υβριδικό μοντέλο εξυπηρέτησης με διανομείς, κινητές μονάδες και συνεργαζόμενα σημεία.
Η έκρηξη αντιδράσεων και η μερική υποχώρηση
Η απόφαση προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τοπικές κοινωνίες, επαγγελματικούς φορείς και πολιτικά κόμματα. Χαρακτηριστική η περίπτωση του καταστήματος στην οδό Μητροπόλεως στο κέντρο της Αθήνας, όπου ο Εμπορικός Σύλλογος ζήτησε επανεξέταση της απόφασης.
Για νησιωτικές και ορεινές περιοχές, το ταχυδρομείο δεν λειτουργεί απλώς ως σημείο συναλλαγών, αλλά ως κόμβος καθημερινότητας για ηλικιωμένους και επαγγελματίες. Η αντιπολίτευση χαρακτήρισε το σχέδιο «πρόχειρο, κοινωνικά βαρύ και χωροταξικά τυφλό».
Το νέο μοντέλο εξυπηρέτησης - Από το γκισέ στην πόρτα του πολίτη
Η έμφαση μετατοπίζεται στην κατ' οίκον εξυπηρέτηση. Διανομείς εξοπλίζονται με συσκευές POS και PDAs για πληρωμές, αποστολές και παραλαβές στην πόρτα του πελάτη. Όπου δεν υπάρχει κατάστημα, θα λειτουργούν κινητές μονάδες και συνεργαζόμενα σημεία.
«Κλείνουν επειδή δεν έχουν πελατεία», υποστηρίζει η διοίκηση. «Δεν έχουν πελατεία επειδή υποβαθμίστηκαν», απαντούν οι τοπικοί φορείς. Και οι δύο πλευρές έχουν μερίδιο αλήθειας.
Η ψηφιακή μετάβαση μείωσε βίαια την επιστολική αλληλογραφία, αλλά ο ρόλος των ΕΛΤΑ ως κόμβου καθημερινότητας παραμένει κρίσιμος σε πολλές περιοχές. Η τρίμηνη αναβολή αποτελεί ευκαιρία να αποδειχθεί ότι η αναδιάρθρωση είναι στοχευμένη και όχι οριζόντια.
Ένας άλλος προβληματισμός αφορά την «κρυφή ιδιωτικοποίηση» μέσω πρακτορείων. Η απάντηση εξαρτάται από τα δεδομένα: αν τα πρακτορεία λειτουργούν με συμβάσεις ποιότητας, ενιαία τιμολόγηση και σαφείς υποχρεώσεις, αποτελούν θεμιτό εργαλείο. Διαφορετικά, θα επιβεβαιώσουν τους φόβους.
Η μεγάλη εικόνα και το μέλλον
Στο φόντο βρίσκεται η θεσμική υποχρέωση Καθολικής Υπηρεσίας έως το 2028, αλλά και η στρατηγική φιλοδοξία να επανέλθουν τα ΕΛΤΑ ως ανταγωνιστικός παίκτης στις ταχυμεταφορές last mile.
Η συνένωση με την ΕΛΤΑ Courier, η ανανέωση στόλου, η κεντρικοποίηση διαλογής και η συνεργασία με την Alpha Bank για αξιοποίηση του ακινήτου χαρτοφυλακίου (εκτιμώμενης αξίας 120 εκατ. ευρώ) αποτελούν τα εργαλεία μετασχηματισμού.
Η κοινωνική νομιμοποίηση του σχεδίου θα κριθεί στην πράξη. Αν οι χρόνοι παράδοσης βελτιωθούν, οι ηλικιωμένοι νιώσουν την παρουσία του ταχυδρόμου και οι επαγγελματίες δουν αξιόπιστες ροές δεμάτων, το αφήγημα θα αλλάξει.
Διαφορετικά, το τρίμηνο θα καταγραφεί ως χαμένη ευκαιρία για έναν οργανισμό που δεν έχει πλέον την πολυτέλεια να χάνει ευκαιρίες.
Η διοίκηση των ΕΛΤΑ θέτει ως ορόσημο το 2026, όταν αναμένεται η επιστροφή σε βελτιωμένα οικονομικά αποτελέσματα. Ως τότε, το σχέδιο εκσυγχρονισμού καλείται να αποδείξει την αποτελεσματικότητά του. Τα ΕΛΤΑ, όπως λέει η διοίκηση, «πρέπει να μικρύνουν για να ξαναμεγαλώσουν».
13°
