Ο τεράστιος όγκος των πληροφοριών στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και η επιλογή της σιωπής
Τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, για τα οποία ο κόσμος θέλει να εκφράσει την άποψή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπήρξαν, παραμένουν και θα παραμείνουν σε αφθονία. Καθώς με τα χρόνια ο καθένας χτίζει τον διαδικτυακό του κύκλο, οι απόψεις αυτές, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος και μεγάλη αποδοχή, αφού ουσιαστικά στο τέλος καταλήγουν να απευθύνονται στο «echo chamber» που έχει χτίσει ο καθένας μας. Μια μεγάλη διαδικτυακή παρέα μέσα στην οποία αυτές οι απόψεις ενισχύονται, προστατεύονται και φρουρούνται. Σε περίπτωση που κάποιος εντός αυτού του πλαισίου εκφράσει την ελάχιστη διαφορετική άποψη, πολύς κόσμος καταλήγει μέχρι και να νιώθει πως χάνει τον έλεγχο του προφίλ του, επιδιώκοντας –χωρίς αυτό να είναι πάντοτε αναγκαίο– να «βάλει τα πράγματα στη θέση τους». Πάνω στη διαφωνία, πάνω στην εγγενή αδυναμία των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να πουν «έχετε δίκιο, έκανα λάθος» (αγγλιστί «I stand corrected»), σε περίπτωση που αυτό φυσικά ισχύει, ο διάλογος φουντώνει, τα επιχειρήματα δίνουν τη θέση τους σε ειρωνείες, μέχρι να έρθει, όπως γίνεται συχνά, το τελικό μπλοκ. Μέσα σε λίγα λεπτά, η ουσία μιας συζήτησης έχει χαθεί και έχει μείνει η εικόνα δύο ανθρώπων που μαλώνουν έντονα – εκ των οποίων ο ένας είναι πολύ πιθανόν να μην είναι καθόλου συνηθισμένος σε κάτι τέτοιο.
Το διαδίκτυο έχει πάψει εδώ και πολλά χρόνια να είναι «χαλαρό»
Τα social media έπαψαν από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ύπαρξής τους να είναι ένας εναλλακτικός τόπος συνάντησης και διάδρασης μεταξύ χρηστών του ίντερνετ και, καθώς η δύναμή τους γινόταν όλο και πιο αντιληπτή, έγιναν πλατφόρμα για το χτίσιμο πολιτικών καριερών, εξύψωσης και σπίλωσης υπολήψεων και χαρακτήρων, μέχρι και επαναστατικών και κοινωνικών κινημάτων σε χώρες όπως η Τυνησία και η Αίγυπτος. Το διαδίκτυο έχει πάψει εδώ και πολλά χρόνια να είναι «χαλαρό», καθώς ένα εν θερμώ σχόλιο μετατρέπεται σε σλόγκαν, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να μετατραπεί σε μια «ετικέτα». Ανά περιόδους, η ετικέτα αυτή είναι πιο σημαντική από την αλήθεια. Το σημαντικότερο και πληρέστερο επιχείρημα για κάποιο ζήτημα μπορεί να μην ακουστεί ποτέ, αντιθέτως μπορεί να γίνει viral μια απλή φράση η οποία θα απευθύνεται στο θυμικό των ανθρώπων και όχι στην κρίση τους, σε μια εποχή που στην πλειοψηφία του ο κόσμος προτιμά να τρέφεται με συνθήματα παρά με ιδέες. Σε αυτούς τους καιρούς που ο τόνος της φωνής και της απεύθυνσης υπερνικά τα επιχειρήματα καθαυτά, πολύς κόσμος φαίνεται πως επιλέγει συνειδητά τη σιωπή.
Όσο ο κόσμος γύρω μας φωνάζει περισσότερο, ίσως εκείνος που καταλήγει να ακούγεται πιο καθαρά είναι αυτός που επιλέγει να σωπάσει
Βέβαια, η σιωπή για ζητήματα της επικαιρότητας θεωρείται πολλές φορές ύποπτη. Σχεδόν ενοχική. Αν δεν μιλάς και δεν λες τα «προφανή» (τα οποία φυσικά είναι διαφορετικά για τον καθέναν), κάτι κρύβεις. Αν δεν παίρνεις θέση για κάποιο θέμα, «αποκλείεται» να μην έχεις άποψη γι' αυτό κι απλά φοβάσαι να την εκφράσεις. Πώς είναι άραγε να σωπαίνει κάποιος στην εποχή της υπερέκθεσης; Πώς είναι να προτιμά να μην εκφράσει άποψη για ζητήματα περίπλοκα, πολυπαραγοντικά, μπερδεμένα και με βασικές ασάφειες στην αφήγηση; Ο κόσμος θα σκεφτεί πως η δική σου θέαση για τα γεγονότα είναι διαφορετική από αυτή του μέσου όρου, γι' αυτό και προτιμάς τη σιωπή, από το να γίνεις δυσάρεστος και να απομακρυνθείς από τον κύκλο που με κόπο δημιούργησες. Το να μην έχεις καν άποψη για την επικαιρότητα είναι απλά αδιανόητο.
Το οτιδήποτε μπορεί να γίνει αφορμή για τον διαχωρισμό των ανθρώπων σε «κλίκες» και «φράξιες». Ο Covid-19, οι πρόεδροι των ΗΠΑ, οι συγκρούσεις σε Ουκρανία και Γάζα, οι εν Ελλάδι και ανά τον κόσμο τραγωδίες και τα θύματά τους. Και δεν είναι μόνο η περίπτωση όπου χαώδεις ιδεολογικές διαφορές καθιστούν αδύνατη την όποια ταύτιση ή έστω σύγκλιση απόψεων – με χαρακτηρισμούς όπως «ψεκασμένος» και «φασίστας» να είναι πλέον κοινός τόπος και τις λέξεις να έχουν χάσει εδώ και χρόνια την όποια βαρύτητά τους. Είναι εκείνη η ελάχιστη παρέκκλιση από το συνολικό αφήγημα, όπου και γίνονται οι μεγαλύτεροι διαδικτυακοί καυγάδες. Το πώς θα μπορούσε κανείς να εξαίρει έναν Ρώσο, Ουκρανό, Ισραηλινό και Παλαιστίνιο καλλιτέχνη, σε μια εποχή που για κάποιον λόγο θεωρούμε α πριόρι ότι η καταγωγή κάποιου εκφράζει αυταπόδεικτα και τις απόψεις του. Το πώς θα τολμούσε κάποιος να πει κάτι που δεν συνάδει με τη συνολική μέχρι τότε πορεία του στα social media και τις σκέψεις που κατά καιρούς έχει παραθέσει, λες και θα πρέπει όλοι να έχουμε τις ίδιες ακριβώς απόψεις που είχαμε 5, 10 και 15 χρόνια παλιότερα.
H σιωπή είναι ίσως ένα είδος πειθαρχίας. Είναι η «συνετή επιλογή των μαχών μας».
Σε αυτό το πλαίσιο, αρκετός κόσμος επιλέγει πλέον τη σιωπή, η οποία δεν είναι αδυναμία όπως θα σκεφτόταν κάποιος. Είναι ίσως ένα είδος πειθαρχίας. Είναι η «συνετή επιλογή των μαχών μας», φράση που αποδίδεται στον Κινέζο στρατηγό Σουν Τζου, τον οποίο ανάθεμα κι αν έχουν μελετήσει όλοι αυτοί που τον αναφέρουν. Είναι η στιγμή που η ενέργεια την οποία θα έδινε κάποιος για να αποδείξει τη θέση του, δίνεται στην περαιτέρω παγίωση των επιχειρημάτων του. Για την προσωπική του και μόνο οπτική.
Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης δεν ήταν ποτέ ο πραγματικός μας εαυτός. Ο κόσμος, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, επιλέγει συνειδητά να παρουσιάσει τις πιο θετικές πτυχές της καθημερινότητάς του, μια glamorous εκδοχή μιας ζωής η οποία δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχει τις δυσκολίες της. Αυτό το περιτύλιγμα δεν θα ήταν το ίδιο χωρίς το «θέσφατο» των όποιων απόψεών μας, χωρίς την ανάγκη για αμφισβήτηση της οποιασδήποτε γνώμης που αντικρούει έστω και ελάχιστα τα όποια επιχειρήματά μας, αλλά και γενικότερα το αφήγημα που έχουμε χτίσει για τον εαυτό μας και για τον έξω κόσμο. Σε συνδυασμό με την ατελείωτη και ταχύτατη ροή της πληροφορίας, καταλήγουμε εν πολλοίς να ζούμε σε ένα matrix όπου μια ασαφής αλλά με πυγμή παρουσιασθείσα άποψη, είναι πάντοτε προτιμότερη από την ήπια προσέγγιση. Πολλώ μάλλον από τη σιωπή.
Και η τελευταία φαντάζει πράξη αντίστασης. Χωρίς να έχει καμία σχέση με την απομόνωση, η σιωπή ταυτίζεται με την κυριαρχία στην απόφαση του πότε, πώς και κυρίως του αν θα μιλήσεις. Ο χρόνος και οι εξελίξεις μπορεί να σε δικαιώσουν, μπορεί και όχι. Όμως από ένα σημείο και μετά, δεν είναι λίγοι αυτοί που μέσω της σιωπής νιώθουν μια παράξενη γαλήνη, λόγω του γεγονότος ότι έπαψαν να μπαίνουν στη μάχη των εντυπώσεων και των εξηγήσεων.
Ίσως η εποχή που ζούμε είναι μια αντεστραμμένη μορφή του παρελθόντος, όταν κρύβαμε τις σκέψεις μας σε ένα ημερολόγιο, ενώ σήμερα αγωνιούμε να τις διαβάσουν όλοι. Ο κόσμος θα συνεχίσει να σχολιάζει, να υπερασπίζεται και να διαμαρτύρεται, και φυσικά έχει –και καλώς– το δικαίωμα να το κάνει. Οι λέξεις και οι φράσεις θα παραμείνουν ένα εξαιρετικά σημαντικό εργαλείο, ένα «νόμισμα», το οποίο όμως σπάνια διαχειρίζεται ως σπάνιο ή πολυτελές. Οι καιροί είναι εξαιρετικά επίφοβοι. Η σιωπή μπορεί τελικά να αποτελέσει έναν «χώρο», αντί για το κενό. Μπορεί να δημιουργήσει το ιδανικό ενδιαίτημα για την ανάπτυξη της αυταξίας.
Χωρίς το χειροκρότημα και την αποδοχή που θα εξαφανίζονται στην πρώτη «στραβή».
13°
