Είναι μερικά πράγματα που ενώ ξέρεις πως συμβαίνουν, εντούτοις δεν τα έχεις καθόλου σκεφτεί και υπολογίσει. Κι όμως, τα βιβλία της Σάρα Ουότερς (από τον Καστανιώτη) τα ξέρεις και γνωρίζεις πως η συγκεκριμένη συγγραφέας καταφέρνει να συνδέσει τη λεσβιακή επιθυμία με το φεμινισμό και τον κοινωνικό ακτιβισμό.
Όπως επίσης έχεις διαβάσει από την έκδοση του 2005 του Μεταίχμιου το για χρόνια «χαμένο» και «θαμμένο» μυθιστόρημα μιας κάποιας Ντόρας Ρωζέττη, που ήταν και το πρώτο ελληνικό λογοτεχνικό έργο (κυκλοφόρησε εκεί γύρω στα 1929) που στηριζότανε στο ερωτικό πάθος δύο γυναικών. Ναι, αυτά όλα τα γνωρίζεις, αλλά δεν σκέφτηκες πως και μέσα στο πανδαιμόνιο των εκδόσεων νέων ελληνικών μυθιστορημάτων, δεν υπήρξε μήτε ένα που να αναφέρεται με τρόπο κεντρικό σε αυτή την ερωτική κλίση.
Μέχρι που πέφτει στα χέρια σου το βιβλίο με τίτλο «Δάχτυλα πάνω στο σώμα της». Και πρώτα απ’ όλα σε ξαφνιάζει το εξώφυλλό του. Θυμίζει γιγαντοαφίσα της δεκαετίας του ’50, έξω από σινεμά του κέντρου της πόλης. Και αναζητάς περισσότερες πληροφορίες στο οπισθόφυλλο και έκπληκτος διαβάζεις: Ένα μυθιστόρημα για μια άλλη γυναικεία ταυτότητα, για ένα άλλο ερωτικό ένστιχτο… Για μία πολιτική πράξη.
Το ενδιαφέρον σου παίρνει τα πάνω του και αναζητάς τον εκδότη και το συγγραφέα. Περιμένεις κάποιο εκδοτικό οίκο… εναλλακτικό, ας πούμε. Μα είναι ο Πατάκης. Και περιμένεις συγγραφέα σίγουρα γένους θηλυκού και μάλλον αντικομφορμιστικών αντιλήψεων περί λογοτεχνίας. Μα το μυθιστόρημα το υπογράφει ο Μάνος Κοντολέων. Ε, μετά από όλα αυτά… το ενδιαφέρον γίνεται περιέργεια που δεν μπορείς να την ελέγξεις. Αρχίζεις, λοιπόν, να το διαβάζεις.
Και εκείνο το αρχικό ερώτημα επανέρχεται – μα πώς και από το 1929 έπρεπε να φτάσουμε στο 2015 για να δούμε στην Ελλάδα να κυκλοφορεί μυθιστόρημα βασισμένο στη ζωή μιας απλής, καθημερινής, μεσοαστής γυναίκας που αναζητά το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τη σεξουαλική της προτίμηση;
Λοιπόν, ας το δηλώσω από την αρχή.
Το «Δάχτυλα πάνω στο σώμα της» μου άρεσε. Γιατί:
Α. Έχει σφιχτή δομή.
Β. Ολοζώντανους χαρακτήρες.
Γ. Απλή μα και μεστή γραφή.
Δ. Είναι τολμηρό στις θέσεις του χωρίς να προκαλεί με τις περιγραφές του.
Ε. Τεκμηριώνει τις θέσεις του βασισμένο σε σύγχρονες απόψεις κοινωνιολογίας και ψυχολογίας.
Σε ποια κατηγορία να το κατατάξω; Ερωτικό; Κοινωνικό;…
Μάλλον πολιτικό, θα έλεγα. Γιατί είναι πολιτική πράξη η απόφαση να υποστηρίξεις το δικαίωμα κάθε ανθρώπου σε μια ταυτότητα που ο ίδιος θα την έχει επιλέξει.
Με δυο λόγια η υπόθεση...
Η Λία –σημερινή τριαντάρα μάλλον– από τον καιρό της εφηβείας της έχει διαπιστώσει πως την έλκει ερωτικά όχι τόσο το ανδρικό σώμα, όσο το γυναικείο. Μα αυτή την έλξη δεν τολμά να την εκφράσει. Και ξεκινά μια προσπάθεια να την πνίξει. Άλλωστε μεγάλωσε ως μοναχοκόρη υποτακτικής μητέρας και αυταρχικού πατέρα και οι δύο συντηρητικών απόψεων. Η Λία μπαίνει στην Οδοντιατρική Σχολή στη Θεσσαλονίκη κι έτσι θα της δοθεί η ευκαιρία να αναζητήσει τους δικούς της δρόμους μέσα σε συνθήκες μιας ελεύθερης φοιτητικής ζωής. Μα οι ευκαιρίες δεν αρκούν, αν ο ίδιος δεν τολμάς να πετάξεις από πάνω σου τα πατρικά σχέδια και τα κοινωνικά πρέπει. Παρόλα αυτά η Λία θα δημιουργήσει διάφορους δεσμούς – ομοφυλόφιλους και μη. Ψάχνεται και η ίδια. Αλλά τελικά δεν τολμά να φανερώσει ό,τι περισσότερο θέλει. Το κρύβει και ελπίζει να το πνίξει μέσα σε ένα γάμο. Μέσα σε μια επαγγελματική ρουτίνα. Ελπίζει…
Αλλά έρχεται η στιγμή που μέσα στη «βολεμένη» της ζωή θα εισβάλει η ανατροπή. Θα την εκφράσουν δύο γυναίκες, λίγο πιο μεγάλες από εκείνη, αλλά πολύ περισσότερο συνειδητοποιημένες στο ότι έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν απενοχοποιημένα το σεξουαλικό τους προσδιορισμό. Και μάλιστα να τον συνδέουν με πράξεις κοινωνικού ακτιβισμού και πολιτικής στράτευσης. Η Λία για πρώτη φορά στη ζωή της θα αποδεχτεί το γεγονός πως είναι ερωτευμένη χωρίς να ντρέπεται. Και ακόμα θα τολμήσει να ζητήσει να ζήσει με τον τρόπο που η ίδια έχει επιλέξει.
Αυτή είναι με λίγα λόγια η υπόθεση του μυθιστορήματος. Και ο Μάνος Κοντολέων έχει καταφέρει να μεταφέρει στον αναγνώστη του όλο τον εσωτερικό κόσμο της ηρωίδας του. Μα έχει ακόμα καταφέρει κάτι ακόμα πιο σημαντικό. Να περιγράψει τις ερωτικές επιθυμίες μιας γυναίκας που αν και για τους περισσότερους από εμάς μπορεί να θεωρηθούν ως αποκλίνουσες, εντούτοις γίνονται –καθώς έχουμε πια φτάσει στην τελευταία αράδα του κειμένου– απόλυτα αποδεχτές και εντέλει σεβαστές. Συμβατές, αν προτιμάτε, με την πιο βαθιά απαίτηση δημοκρατικών απόψεων μέσα στην καθημερινότητά μας.
Ξεκίνησα αυτό το σημείωμα με την απορία πως και δεν έχουν κι άλλοι συγγραφείς –γυναίκες μα και άντρες– ασχοληθεί με ένα τέτοιο θέμα. Οι λεσβιακές σχέσεις είναι ένα ταμπού, ας το ομολογήσουμε. Μα δεν ξαφνιάζομαι που ένας συγγραφέας σαν τον Μάνο Κοντολέων τόλμησε αυτό το ταμπού να το αντιμετωπίσει. Στο έργο του –για ενήλικες αναγνώστες, μα και για εφήβους, όσο και για παιδιά– έχει συχνά μιλήσει για θέματα που ανατρέπουν συντηρητικές στρεβλώσεις και προτείνουν γερά τεκμηριωμένες νέες απόψεις.
Η ιδιαιτέρως ενημερωτική βιβλιογραφία που συνοδεύει το έργο αποδεικνύει πως και με αυτό το τελευταίο του μυθιστόρημα, ο Κοντολέων εργάστηκε βασισμένος όχι μόνο στις εμπνεύσεις του αλλά και σε μια ουσιαστική μελέτη του ζητήματος που θέλησε να φέρει στο προσκήνιο της λογοτεχνικής μας παραγωγής και να την εναρμονίσει με αντίστοιχους και παρόμοιους προβληματισμούς της λογοτεχνίας της Δύσης.
*Το τελευταίο μυθιστόρημα του Στέφανου Δάνδολου «Η Χορεύτρια του Διαβόλου», εκδόθηκε το 2013 από τις εκδ. Ψυχογιός, και μόλις κυκλοφόρησε στην Τουρκία. Το καινούργιο του βιβλίο θα κυκλοφορήσει το 2016.
