Περιπτώσεις δημοσιογραφικού κιτρινισμού, case studies από την ανάποδη, του πώς δεν πρέπει να ασκείται η δημοσιογραφία, περιλαμβάνει το βιβλίο του Γιάννη Παντελάκη «Η χαμένη τιμή της δημοσιογραφίας. 21+1 ιστορίες κιτρινισμού», που κυκλοφόρησε στο τέλος του 2018 από τις εκδόσεις «Θεμέλιο». Στην πραγματικότητα μάλιστα, οι περιπτώσεις είναι πολλαπλάσιες των τίτλων, καθώς αρκετά κεφάλαια έχουν πεδίο αναφοράς περισσότερες από μια ιστορίες.
Στο βιβλίο καταγράφονται, αναπτύσσονται στον πραγματικό τους χρόνο και κρίνονται πλείστα όσα γεγονότα ή «γεγονότα» των τελευταίων δεκαετιών, που επηρέασαν την κοινή γνώμη όχι μόνο ως προς το τι πραγματικά είχε συμβεί (στο βαθμό που είχε συμβεί), αλλά και ως προς το πώς παρουσίασαν διάφορα μίντια της έντυπης και ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας. Μόλις ολοκληρώνεται η εξιστόρηση, ακολουθούν γενικότερες κρίσεις ή συσχετισμοί με ανάλογα κρούσματα άλλοτε και/ή αλλού. Πρόκειται επομένως για μια αντι-ανθολογία κακής δημοσιογραφίας, κρούσματα της οποίας η ΕΣΗΕΑ, το ΕΣΡ, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και τα δικαστήρια έχουν κατά καιρούς προσπαθήσει να αναχαιτίσουν αλλά εις μάτην. Από την άποψη αυτή, το βιβλίο μπορεί να θεωρηθεί και ως αντι-οδηγός κακής δημοσιογραφίας, «για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι».
Λεπτομερέστερα, μετά από έναν ενδιαφέροντα πρόλογο με ένα σκυλάκι, δήθεν θύμα βασανισμού (είναι ένα κάπως ελαφρό «ορντέβρ»), καταγράφονται –συνοπτικά– οι εξής περιπτώσεις:
Α. Η αναληθής κατονομασία πολλών δήθεν μελών της τρομοκρατικής «17 Νοέμβρη», (1984), και αργότερα του Περικλή Κοροβέση ως δολοφόνου – μέλους της (1987).
Β. Η σύγκρουση Μάνου Χατζιδάκι – «Αυριανής» και η κοντινή σχέση της τελευταίας με το ΠΑΣΟΚ (ιδίως 1987).
Γ. Οι άκαρπες «αποκαλύψεις» για τα μυστικά κονδύλια του υπουργείου Εξωτερικών, με τα οποία χρηματίζονταν μίντια και δημοσιογράφοι (1993, με πολλές προεκτάσεις στο μέλλον (μέχρι που ο υπουργόε Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ κ. Ηλίας Μόσιαλος κατάργησε επιτέλους τον σχετικό κωδικό του προϋπολογισμού, τον διαβόητο 0896), αλλά και αναδρομές στο παρελθόν).
Δ. Η ψευδής στηλίτευση ενός πατέρα στην Αργολίδα ως βιαστή της κόρης του, πράγμα που επέφερε την αυτοκτονία του (1997)- με προεκτάσεις στη «δημοσιογραφία των ριάλιτι».
Ε. Ο Σορίν Ματέι, που κρατούσε τέσσερις ομήρους και έδινε τηελοπτική συνέντευξη σε πραγματικό χρόνο (1998).
ΣΤ. Διάφορες λεωφορειοπειρατείες (1999 – 2004), στις οποίες ο «πειρατής» έβγαινε στον αέρα.
Ζ. Η τηλεοπτική διαπόμπευση της ιδιωτικής ζωής του μόδιστρου Μιχάλη Ασλάνη (1999), του συνθέτη Στέφανου Κορκολή (1999), κάποιου μητροπολίτη (2005), της δημοσιογράφου Σεμίνας Διγενή (20065) και του δολοφονημένου ηθοποιού Νίκου Σεργιαόπουλου (2006).
Θ. Δήθεν ρεπορτάζ από φυλάκια των ταλιμπάν και άλλα σημεία στο Αφγανιστάν (2001).
Ι. Η κάλυψη των γεγονότων με τις σημαίες Ελλάδας και Τουρκίας στα Ίμια (1995 – 96) – αναφορά και σε διεθνείς ψεύτικες ειδήσεις (κορμοράνος, βαρβαρότητες).
ΙΑ. Οι ιστορίες της Μάγδας Κ. και της Λ.Λ., που κάποια μίντια τις αντιμετώπισαν σαν μέλη της υπό εξάρθρωση «17 Νοέμβρη» (2002), καθώς και της δημοσιογράφου Ιωάννας Σωτήρχου που πολλά μίντια την στοχοποίησαν ως έχουσα πολλαπλές σχέσεις με την ίδια οργάνωση- όλα τα παραπάνω ψευδέστατα.
ΙΒ. Ο τρόπος κάλυψης μια υπόθεση βιασμού ανήλικης στην Εύβοια (2006)- με ανάλυση για τις τηλε-δίκες.
ΙΓ. Ο ακροδεξιός εκδότης Γ. Μιχαλόπουλος και οι εκβιασμοί για τους οποίους καταδικάστηκε αμετάκλητα (2006), καθώς και ορισμένες ακόμα περιπτώσεις (περισσότερο ή λιγότερο αόριστων) εκβιασμών μέσω μίντια.
ΙΔ. Το δήθεν θαυματουργό φάρμακο «φραπελιά» (2007) στα μίντια – Αναφορά στο ανάλογο «νερό του Καματερού» (1976).
ΙΕ. Κατά φαντασίαν ρεπορτάζ για συνάντηση Καραμανλή – Ερντογάν που δεν έγινε ποτέ (2009) – Αναφορά σε πολλές άλλες δημοσιογραφικές γκάφες, εγχώριες και αλλοδαπές.
ΙΣΤ. Πάρα πολλές περιπτώσεις ασήμαντων ειδήσεων που παρατραβιούνται και φουσκώνουν αναίτια ή επαναλαμβάνονται με παραλλαγές, ιδίως με συμμετοχή προσώπων που «πουλάνε» (2000 - 2009).
ΙΖ. Πάρα πολλές περιπτώσεις κατασκευασμένων ειδήσεων επίσης εγχώριων και ελληνικών, ξεκινώντας από το μακρινό 1835 και φτάνοντας στα σημερινά ιντερνετικά fake news.
ΙΗ. Η διαπόμπευση δώδεκα οροθετικών γυναικών, που κατονομάζονται με κάθε λεπτομέρεια ως πόρνες – φορείς του έιτζ (2012). Όλες αθωώθηκαν στα δικαστήρια από κάθε ποινική κατηγορία.
ΙΘ. Πτωματολογία και πτωματογραφία γύρω από το νεκρό μόδιστρο Ασλάνη (2013) και το προσφυγόπουλο Αϊλάν- αναδρομική αναφορά σε παρόμοια θέματα, ντόπια και ξένα.
Κ. Ποικίλες περιπτώσεις ομοφοβικής δημοσιογραφίας, με αιχμή την επίθεση ενάντια στον Αύγουστο Κορτώ (2018).
ΚΒ. Περιπτώσεις μιντιακών επιθέσεων ενάντια σε μέλη οικογενειών δημοσιογράφων ή πολιτικών, στο πλαίσιο της οικογενειακής δήθεν «συλλογικής ευθύνης».
ΚΓ. Μεροληπτική κάλυψη πολιτικών γεγονότων, σύμφωνα με την πολιτική τοποθέτηση του αντίστοιχου μίντια, με «αιχμή» το «Ναι» στο δημοψήφισμα του 2015 (από την αποτίμηση της μιντιακής κάλυψης του οποίου απουσιάζει, πάντως, η ΕΡΤ).
Ο Παντελάκης δε χαϊδεύει αυτιά, δε «στρογγυλεύει» το λόγο του, σε όσα επιλέγει να αναφέρει. Δημοσιογράφοι και μίντια που κατά τη γνώμη του έχουν δράσει αντιδεοντολογικά ονοματίζονται, αποτιμώνται και επικρίνονται, με βάση ένα κώδικα δημοσιογραφικής ηθικής που μοιάζει να είναι σε έκπτωση στις μέρες μας.
Έχω τη γνώμη, ωστόσο, ότι από το βιβλίο απουσιάζουν case studies αριστερής αντιδημοσιογραφίας – που δεν είναι και λίγες. Ενδεικτικά: τι έγραψε ο φιλοσοβιετικός Τύπος για την έκρηξη στο Τσέρνομπιλ, πώς αντιμετωπίστηκαν οι επιθέσεις της Αλ Κάιντα την 11η Σεπτεμβρίου, τι λένε τα αριστερά μίντια στις επετείους της σφαγής του Κατύν κλπ. Δηλαδή, καλώς ο Παντελάκης γράφει όσα γράφει, πλην η επιλογή των θεμάτων του νομίζω πως είναι μονομερής.
Στην προτελευταία παράγραφο του βιβλίου του, πάντως, γράφει: «Eκ των υστέρων, και όταν η εξουσία είχε κερδηθεί, δημοσιοποιήθηκε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ σε ανύποπτο χρόνο είχε επιχειρήσει να δημιουργήσει τις δικές του συμμαχίες με κάποιους τουλάχιστον μιντιάρχες. Κάτι που επιχείρησε και μετεκλογικά».
13°
