Γιάννης Κακλέας: Ο Επιθεωρητής είναι μια τρελή πολιτική κωμωδία

Ο Γιάννης Κακλέας σκηνοθετεί τον «Επιθεωρητή» του Νικολάι Γκόγκολ στο θέατρο Γκλόρια, με τον Θοδωρή Σκυφτούλη και τον Στέλιο Μάινα στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Μιλήσαμε μαζί του για τον τρόπο που προσεγγίζει αυτό το βαθιά πολιτικό κείμενο, στο οποίο εκείνος προσθέτει μια πιο έντονα χιουμοριστική πινελιά, που γίνεται ακόμα πιο εκρηκτική χάρη στον χαρακτήρα και τη χημεία των δύο ηθοποιών. 

Το έργο μάς μεταφέρει σε μια επαρχιακή πόλη στα βάθη της Ρωσίας. Πρωταγωνιστής είναι ένας τυχοδιώκτης, που μέσω παρεξηγήσεων, παρουσιάζεται ως ο αναμενόμενος κρατικός Επιθεωρητής για την καταπολέμηση της διαφθοράς που έστειλε η κυβέρνηση από τη Μόσχα. Για να κερδίσουν την εύνοιά τους, όλοι οι διοικούντες της πόλης επιδίδονται σε κολακείες, απόπειρες δωροδοκίας και προσπαθούν με κάθε τρόπο να ικανοποιφφήσουν τις ορέξεις του. Ο ψευτο-επιθεωρητής διασκεδάζει με τα καμώματά τους, τους εκμεταλλεύεται, τους εξευτελίζει απολαμβάνοντας τα πολυτελή καταλύματα και τις κολακείες κι αφού παίρνει αυτά που θέλει αποχωρεί. «Ο επιθεωρητής» πρωτοπαίχτηκε στην Αγία Πετρούπολη πριν τα μέσα του 19ου αιώνα, το 1836, προκαλώντας πλήθος αντιδράσεων στην πολιτική ηγεσία της εποχής. 

Γιάννης Κακλέας: Ο Θοδωρής Σκυφτούλης και ο Στέλιος Μάινας δημιουργούν ένα εκρηκτικό ντουέτο στον «Επιθεωρητή»

Η πρώτη συνάντηση του Γιάννη Κακλέα με τον Νικολάι Γκογκόλ και τον «Επιθεωρητή» έγινε στη Θεσσαλονίκη, όπου ανέβασε την παράσταση τις δυο προηγούμενες σεζόν στο ΚΘΒΕ, με κοστούμια εποχής, ακολουθώντας λίγο τις συμβάσεις της εποχής στην οποία γράφτηκε και αναφερόταν, δηλαδή τον 19ο αιώνα. Μετά από δεύτερη σκέψη, «είχα την επιθυμία να το ανεβάσω ξανά, σαν μια έντονη πολιτική σάτιρα, κάτι που δεν φάνηκε στην παράσταση της Θεσσαλονίκης, μεταφέροντας όλη την υπόθεση του έργου στη Ρωσία του Πούτιν, στο τώρα, όπου τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Έτσι οδηγούμε την πρόβα σε μια ισχυρή πολιτική σάτιρα που κριτικάρει όχι μόνο τους ολιγάρχες της Ρωσίας, αλλά και όλη τη διαφθορά που επικρατεί στα συστήματα εξουσίας», όπως μας ανέφερε ο σκηνοθέτης.

Η επιλογή των ηθοποιών δεν έγινε τυχαία. «Επιλέγοντας για τον ρόλο του Επιθεωρητή τον Θοδωρή Σκυφτούλη, με την ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία που έχει, το πράγμα εκτινάσσεται σε μια αυτοσχεδιαστική τρέλα και σε μια σάτιρα έντονης πολιτικής κριτικής» Και οι δυο πόλοι, ο Στέλιος Μάινας που κάνει τον έπαρχο και ο Θοδωρής Σκυφτούλης που κάνει τον τυχοδιώκτη επιθεωρητή «δημιουργούν ένα εκρηκτικό ντουέτο που θα αποδώσει αυτό το μυστήριο, ταυτόχρονα γελοίο αλλά και πολιτικό κλίμα του Γκόγκολ».

Δεν χρειάστηκε να παρέμβει πολύ ο Γιάννης Κακλέας στο αρχικό κείμενο του Γκογκόλ, ώστε να το μεταφέρει τη Ρωσία του σήμερα. Η μεγάλη διαφορά του από το αρχικό κείμενο είναι το έντονο χιούμορ που έχει η παράσταση. «Είναι μια τρελαμένη, μια τρελή πολιτική κωμωδία, όπως αναφέρει και ο Γκόγκολ. Και αυτό που μου αρέσει είναι ότι αυτό το έργο είναι πιο αστείο και από τον διάβολο». 

Γιάννη Κακλέα, πόσο επίκαιρος είναι «Ο επιθεωρητής» του Γκογκόλ;

Το κείμενο του Γκογκόλ γράφτηκε τον 19ο αιώνα και αποτελεί μάλιστα και ένα από τα νεανικά του έργα, που ολοκλήρωσε σε ηλικία 25 ετών. Ωστόσο, παραμένει αρκετά επίκαιρο και στις μέρες μας, οπότε η μεταφορά του στο σήμερα δεν είναι μακριά από το κείμενο. Τα στοιχεία που σατιρίζει ο Γκογκόλ υπάρχουν και σήμερα και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό. Μια γραφειοκρατική εξουσία, ένα σύστημα διεφθαρμένο, ένα σύστημα διαπλοκής, μια πτώση ηθικών αξιών, μια διάλυση των σχέσεων. Μάλιστα, όπως παρατηρεί ο σκηνοθέτης, αυτά τα φαινόμενα γίνονται όλο και πιο έντονα σήμερα. 

Όπως αναφέρει στο σημείωμά του ο σκηνοθέτης σχετικά με την παράσταση: «Ένα έργο με νεανική ορμή, μια επιθετική πολιτική σάτιρα μιας κοινωνίας χωρίς ηθικές αξίες, βουτηγμένη στη διαφθορά, στη διαπλοκή και την κοινωνική αδικία. Ξεκινάει ως μια τρελή κωμωδία παρεξηγήσεων, υψώνεται όμως πολύ γρήγορα σε μια οργισμένη πολιτική σάτιρα που ξεπερνά τα όρια του τόπου και του χρόνου μέσα στον οποίο γράφτηκε. Ένα από τα πιο δύσκολα είδη θεατρικής γραφής είναι η κοινωνική και ως εκ τούτου πολιτική κωμωδία. Ενώ σατιρίζει αδυσώπητα τα κακώς κείμενα χρησιμοποιεί το γέλιο σαν βόμβα που εκτινάσσει στα ουράνια τα ερείπια μιας κοινωνίας υποκριτικής, παρηκμασμένης και μιας εξουσίας σαθρής, βίαιης και ανήθικης. Γιατί το γέλιο σκοτώνει τον φόβο κι αποκαλύπτει την αλήθεια».

Γιάννης Κακλέας: Τα 3 συστατικά που πρέπει να έχει μια παράσταση σήμερα

Όπως παρατηρεί, τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια ανανέωση κοινού στα θέατρα. «Παλαιότερα, το κοινό μας ήταν κοντά στις ηλικίες των 50, τώρα στις παραστάσεις που τουλάχιστον εγώ σκηνοθετώ έρχονται περισσότερο οι 25-30. Αυτό δημιουργεί επιτακτική ανάγκη οι παραστάσεις μας να έχουν περισσότερη ενέργεια, έντονη θέση στα κοινωνικά προβλήματα, ένα τρελό χιούμορ, ώστε να μπορέσουν να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες του νεανικού κοινού που συρρέει στα θέατρα. Η ανάγκη για εικόνα, γρήγορους ρυθμούς, τρελό χιούμορ, κοινωνική κριτική μας αναγκάζει και εμάς τους σκηνοθέτες να προσανατολιζόμαστε σε αυτην την κατεύθυνση γιατί έτσι επικοινωνούμε καλύτερα και τα προσωπικά μας θέματα αλλά θίγουμε και με πιο αποτελεσματικό τρόπο τις καταστάσεις του σήμερα». 

Άλλωστε ο Γιάννης Κακλέας από όταν ξεκίνησε να σκηνοθετεί, είχε πάντοτε την επιδίωξη να έρχεται σε επικοινωνία με τους νέους και αυτό συνεχίζει. «Αν κρίνετε και από τον «Τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού» ή τον «Μισάνθρωπο», κινούμαι στα πλαίσια μιας σύγχρονης γραφής που απευθύνεται στους νέους ανθρώπους και χαιρόμαστε που αγαπάνε το θέατρο. Γιατί αυτό το κοινό είχε κάνει μια κοιλιά τα προηγούμενα χρόνια και τώρα επανέρχεται». Έχει παρατηρήσει μάλιστα ότι τους προσελκύει ιδιαίτερα η μουσική αλλά και τα προαναφερθέντα 4 στοιχεία που φροντίζει να έχει κάθε ανέβασμά του, ώστε να προσέρχονται με ενθουσιασμό. 

Όσο για τις αναγνώσεις στα κλασικά κείμενα, ο Γιάννης Κακλέας παραδέχεται ότι αγαπάει τους μεγάλους συγγραφείς, όπως Σαίξπηρ, Γκόγκολ, Ντάριο Φο. Ωστόσο, σε κάθε ανέβασμα, υπάρχουν μικρές μετατοπίσεις στο κείμενο. «Ξανακοιτάμε τα έργα. Τα ξανακοιτάμε με την υποθετική σκέψη ότι αν τα ξανακοίταξαν και οι ίδιοι οι συγγραφείς, κάπως έτσι θα τα προσαρμόζανε στο σήμερα. Χωρίς να τα προδίδουμε, τα κάνουμε πιο έντονα σημερινά», αναφέρει χαρακτηριστικά.