Σε μια επαρχιακή πόλη στα βάθη της Ρωσίας, οι αρχές του τόπου νομίζουν από παρεξήγηση πως ένας άσχετος με την κρατική μηχανή, ένας ιδιόμορφος τυχοδιώχτης που απλώς τυχαίνει να βρίσκεται στην πόλη, είναι ο αναμενόμενος κρατικός Επιθεωρητής για την καταπολέμηση της διαφθοράς που έστειλε η κυβέρνηση από τη Μόσχα.
Κι αυτή η παρεξήγηση ανατινάζει τους διοικούντες αυτής της πόλης.
Βουτηγμένοι στη διαφθορά, στην προσπάθειά τους να κερδίσουν την εύνοιά του οι υπεύθυνοι των ιδρυμάτων της πόλης επιδίδονται σε κολακείες και απόπειρες δωροδοκίας, τον χρηματίζουν, ικανοποιούν τις επιθυμίες του και τις ορέξεις του πέφτοντας έτσι θύματα μιας μεγαλύτερης απάτης που αποκαλύπτει την αποσύνθεση της κρατικής μηχανής και των λειτουργών της.
Ο ψευτο-επιθεωρητής διασκεδάζει με τα καμώματά τους, τους εκμεταλλεύεται, τους εξευτελίζει απολαμβάνοντας τα πολυτελή καταλύματα και τις κολακείες κι αφού παίρνει αυτά που θέλει αποχωρεί. Στο τέλος όταν όλα αποκαλύπτονται η τιμωρία τους είναι αναπόφευκτη.
Όμως με την τεχνική της μαφιόζικης συναλλαγής, της συγκάλυψης και του πολιτικού αμοραλισμού βρίσκονται πάλι στον αφρό, υπηρετώντας το βαθύ κράτος της διαπλοκής.
Σημείωμα του Γιάννη Κακλέα
Ο Νικολάι Γκόγκολ, ο «εύθυμος μελαγχολικός», όπως τον ονόμαζε ο Πούσκιν, έγραψε τον Επιθεωρητή στα είκοσι πέντε του χρόνια. Ένα έργο με νεανική ορμή, μια επιθετική πολιτική σάτιρα μιας κοινωνίας χωρίς ηθικές αξίες, βουτηγμένη στη διαφθορά, στη διαπλοκή και την κοινωνική αδικία.
Ο Επιθεωρητής ξεκινάει ως μια τρελή κωμωδία παρεξηγήσεων, υψώνεται όμως πολύ γρήγορα σε μια οργισμένη πολιτική σάτιρα που ξεπερνά τα όρια του τόπου και του χρόνου μέσα στον οποίο γράφτηκε.
Ένα από τα πιο δύσκολα είδη θεατρικής γραφής είναι η κοινωνική και ως εκ τούτου πολιτική κωμωδία. Ενώ σατιρίζει αδυσώπητα τα κακώς κείμενα χρησιμοποιεί το γέλιο σαν βόμβα που εκτινάσσει στα ουράνια τα ερείπια μιας κοινωνίας υποκριτικής, παρηκμασμένης και μιας εξουσίας σαθρής, βίαιης και ανήθικης.
Όπως πριν από εκείνον ο Αριστοφάνης, ο Μολιέρος, ο Σαίξπηρ και μετά από εκείνον ο Ιονέσκο, ο Μπέκετ, ο Ντάριο Φο και άλλοι τόσοι που τόλμησαν με τη σάτιρα να αποκαλύψουν την τραγική πλευρά της ανθρώπινης περιπέτειας, έτσι και ο Γκόγκολ χωρίς διδακτισμούς και σοβαροφάνεια, με στόχο την ψυχαγωγία, αποκαλύπτει την άβυσσο της επικίνδυνης ανθρώπινης βλακείας, καταγράφει χωρίς ωραιοποιήσεις τη διαφθορά των θεσμών, τη ματαιοδοξία των ισχυρών, την ανικανότητα των διοικούντων, την αισχρή εκμετάλλευση των αδυνάτων, τη δουλοπρέπεια και τον φόβο μπροστά στη δύναμη της εξουσίας κι όλα αυτά με στόχο το γέλιο.
Γιατί το γέλιο σκοτώνει τον φόβο κι αποκαλύπτει την αλήθεια.
Σ΄ ευχαριστούμε αλαφροΐσκιωτε Νικολάι Γκόγκολ για την τόλμη σου.
9°
