Στα «Χάρτινα Λουλούδια» του Έγκον Βολφ μία μοναχική γυναίκα της αστικής τάξης, ανοίγει το σπίτι της σε έναν φτωχοδιάβολο του δρόμου, για να τον δει να το αλλάζει δραματικά, όπως και την ίδια. Η Κατερίνα Λέχου και ο Άρης Σερβετάλης συναντήθηκαν για πρώτη φορά επί σκηνής με εντυπωσιακά αποτελέσματα, σε μια από τις πιο επιτυχημένες (και εμπορικά) παραστάσεις της σεζόν.
Μία αστή, η Εύα, ένας άστεγος, ο Μπαρακούντα, ένα καναρινάκι που το λένε Τζόι (χαρά, στα αγγλικά), η πρώτη συνάντηση του άστεγου με την αστή σε έναν κήπο. Βρίθει συμβολισμών το έργο. Πως σε προβλημάτισαν;
Κατερίνα Λέχου: Στάθηκα στο συμβολισμό των ονομάτων των ηρώων, αλλά γενικότερα δεν μπορούσα να εξηγήσω με λογικές διαδικασίες πως μία γυναίκα όχι μόνο αφήνει έναν τύπο να μπει στο σπίτι της, αλλά και τον κλειδώνει μέσα και φεύγει. Ούτε μία στο εκατομμύριο δε θα συνέβαινε αυτό. Έπρεπε με άλλους όρους και δεδομένα να εξηγήσω ορισμένα πράγματα. Αυτή η οντότητα, ο Μπαρακούντα, μπορεί να είναι ένα δημιούργημα της φαντασίας της, μπορεί να είναι ο καθρέφτης της. Φυσικά και μπορεί να βρει χώρο να κάτσει, δικαιολογείται και η πρωτοκαθεδρία. Αν ήταν μία απλή ρεαλιστική ανάγνωση, δε θα μπορούσα να το εξηγήσω.
Μία γυναίκα σε θέση ισχύος, λυπάται και περιθάλπει έναν άστεγο. Υπάρχει ωστόσο μία πάλη ανάμεσα στους ήρωες. Έχει νικητή;
Κ.Λ: Αυτός που σιγά-σιγά καταλαμβάνει χώρο και οδηγεί τα πράγματα είναι σαφέστατα ο Μπαρακούντα. Αυτό δείχνει η έκβαση του έργου. Σε μια ψυχαναλυτική ανάγνωση του έργου θα έλεγα ότι αυτό που υπερισχύει είναι ο πραγματικός εαυτός της, η αληθινή ανάγκη της. Καμιά φορά χρειάζεται να διαλύσεις τον εαυτό σου για να τον ξαναφτιάξεις, να πέσεις, για να σηκωθείς.
Υπάρχει μία κρυφή βία στο έργο, εσωτερική και συμβολική. Πως χειρίζεσαι τις σκηνές βίας επί σκηνής;
Άρης Σερβετάλης: Υπάρχει κυρίως ψυχολογική βία στο έργο. Είναι δύο πολύ διαφορετικά πράγματα η ρεαλιστική βία από την περιγραφή ή τους υπαινιγμούς. Σε μία παράσταση το Zoo Story, που κάναμε με τον Γιάννη Στεφόπουλο στον Τεχνοχώρο, η βία ήταν πολύ ρεαλιστική. Θυμάμαι να χτυπάω τον Στεφ και με πιάνει το στομάχι μου ακόμα και σήμερα. Πόναγε το χέρι μου από τις σφαλιάρες. Αν ήμουν στη θέση του θα τσατιζόμουν, ακόμη και μέσα στη σύμβαση του έργου και… θα έχωνα μπουνιά. Ήταν hardcore εκείνη η παράσταση. Το ίδιο αισθάνομαι εσωτερικά με την ψυχολογική βία, αλλά είναι μία ιστορία, όχι πραγματικότητα.
Το έργο αναμετριέται με έννοιες τρομακτικές, τη φτώχεια, τη μοναξιά, την παράνοια, ίσως. Εσένα τι σε τρομάζει πιο πολύ;
Α. Σ.: Αυτό που με φοβίζει περισσότερο είναι το πώς μπορείς να απομονωθείς και να φτιάξεις τη δική σου πραγματικότητα, μία εικονική πραγματικότητα. Με φοβίζει η απομόνωση σε τέτοιο βαθμό που χάνεις τον εαυτό σου, τα όρια ανάμεσα στο τι είναι αληθινό και τι όχι.
Κ.Λ.: Ο φόβος του να μην πιστεύω σε κάτι. Φοβάμαι να μη χάσω την πίστη μου. Πιστεύω ότι δε θα μπορέσω να ζήσω μετά. Η πίστη είναι κάτι πολύ ζωντανό και θέλει πολύ δουλειά για να μη τη χάσεις. Μπορεί να την απολέσεις πολύ εύκολα, αν αποτύχεις, αν σε προδώσουν... Μπορεί να είναι η πίστη στον εαυτό σου, στους συνανθρώπους σου, στο Θεό. Εγώ φυσικά μιλάω για την πίστη στο Θεό.
Υπάρχει κάτι που το έργο σε έβαλε στη διαδικασία να το σκεφτείς για πρώτη φορά;
Α.Σ.: Δεν ξέρω. Ένα έργο το βιώνεις ανάλογα με τα δεδομένα και τις εμπειρίες σου. Αυτά που με προβληματίζουν βρήκα στο έργο. Κάτι που αντιληφθήκαμε κατά τη διάρκεια των τελευταίων προβών ήταν μία αντίστροφη ανάγνωση. Δηλαδή ενώ παρακολουθούμε μία γυναίκα να προσκαλεί στο σπίτι της έναν άστεγο, ο οποίος της αποδομεί κυριολεκτικά το σπίτι και το πνεύμα, την ίδια στιγμή ο άστεγος αλλοιώνεται από αυτή τη δράση. Στο τέλος του έργου ίσως είναι ένας άλλος. Ξεκινάει με φόβο και καταλήγει στην αμοιβαία αγάπη.
Ο τίτλος Χάρτινα Λουλούδια, σε εμένα τουλάχιστον έφερναν στο μυαλό ένα ρομαντικό έργο.
Α.Σ.: Όταν το πρωτοάκουσα αυτό σκέφτηκα. Μία αισθηματική ιστορία. Μετά όμως διαβάζοντάς το, είδα ένα έργο που ξεφεύγει προς τα όρια του παράλογου στο τέλος. Σκέφτηκα κάποια στιγμή ότι μπορεί να μην είναι αντιπροσωπευτικός του έργου ο τίτλος. Αργότερα κατάλαβα ότι τα χάρτινα λουλούδια συνδέονται με την προσπάθειά μας να δημιουργήσουμε, αλλά και να ορίσουμε εμείς οι ίδιοι κάτι καλύτερο. Μπορείς να δώσεις σχήμα στο χαρτί και να φτιάξεις το δικό σου λουλούδι. Ο άστεγος ήρωας ωθεί τη γυναίκα να πάρει πρωτοβουλία, να βγει από την αδράνεια και να δει τη δυνατότητα της επιλογής.
Κ.Λ.: Τα χάρτινα λουλούδια εμένα μου φέρνουν στο μυαλό κάτι ψεύτικο, κάτι σίγουρα όχι ωραίο. Χάρτινα λουλούδια; Τι είναι αυτό; κάτι ευτελές, που χαλάει εύκολα.
Αισθάνεσαι την ανάγκη να συμμετέχεις σε παραστάσεις που έχουν να πουν κάτι για όσα γίνονται γύρω μας;
Α.Σ.: Δεν μπορώ τη λογική που θέλει ένα έργο να μιλάει γι αυτό που ζούμε, αυτό που περνάμε. Έτσι κι αλλιώς η τέχνη ασχολείται συνέχεια με τα ίδια πράγματα το θάνατο, τον έρωτα, τη γέννηση. Είτε έχουμε κρίση, είτα κάτι άλλο συμβαίνει, αυτά δεν παύουν να μας απασχολούν.
Έχει ανάγκη ο κόσμος από ένα συγκεκριμένης θεματολογίας θέατρο;
Κ.Λ.: Όχι, αλλά δεν μπορεί να είναι και τελείως άσχετο με όσα του συμβαίνουν. Ο άνθρωπος έχει ανάγκες απ’ όλα, υπάρχουν μέρες που θέλεις να ξαλεγράρεις και μέρες που θες να σκεφτείς.
Υπάρχει μία στιγμή στην παράσταση που είναι πολύ έντονη για σένα;
Α.Σ: Έχω κόψει το τσιγάρο εδώ και μερικούς μήνες κι όταν ανάβω ένα τσιγάρο επί σκηνής, παίρνω τη τζούρα …μέχρι τα νύχια. Αυτές οι τέσσερις τζούρες μέσα στην εβδομάδα είναι η απιστία σε αυτό που έχω υποσχεθεί στον εαυτό μου. Μεγάλη ευχαρίστηση.
Κατερίνα, κάνεις για πρώτη φορά αυτού του είδους το θέατρο, ένα θέατρο σωματικό. Πως ήταν;
Μπήκα σε έναν καινούργιο πλανήτη. Ασχοληθήκαμε με τον σκηνοθέτη μας τον Κώστα Φιλίππογλου πάρα πολύ καιρό με πράγματα άλλα από το κείμενο, κάναμε ένα σωρό ασκήσεις αυτοσχεδιαστικές, σωματικές… Μετά ο λόγος ήταν σα να ξεπήδησε από το στόμα μας με όλη αυτή του δουλειά που είχαμε κάνει. Είχα αγχωθεί πολύ στην αρχή, έλεγα «ποτέ μου δε θα το καταφέρω αυτό». Από την άλλη είχε κάτι το πολύ γοητευτικό αυτή η διαδικασία. Έχω αποφασίσει κάτι εδώ και πολλά χρόνια για τη δουλειά μου: Όταν λέω ναι, θα αφήνομαι. Αλλιώς, θα λέω όχι. Οπότε αφέθηκα. Ο τρόπος της δουλειάς σε αυτή την παράσταση μού έμαθε ότι το σώμα μπορεί να γίνει αφετηρία.
Άρη, συνεργάστηκες για πρώτη φορά με την Κατερίνα στο θέατρο. Σε ξάφνιασε με έναν τρόπο;
Κάνει για πρώτη φορά ένα είδος θεάτρου, ένα τόσο σωματικό θέατρο και μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση πόσο ευμετάβλητη ήταν, πόση διάθεση είχε να ανοίξει νέα κεφάλαια στην υποκριτική. Ήθελε να μπει σε νέους τόπους να εξερευνήσει. Κάτι που δεν το κάνουν συχνά οι άνθρωποι που έχουν «κατακτήσει» ένα χώρο.
Περπατώντας στην Αθήνα σκέφτεσαι καμιά φορά ότι προσπερνάς έναν από τους ήρωες της παράστασης;
Κ.Λ: Τον Μπαρακούντα τον έχω δει σε όλες του τις εκφάνσεις. Και την Εύα όμως… μπορεί να είμαι κι εγώ μία Εύα. Αυτή η τάση να κλειστείς στο σπίτι σου, να το κάνεις το κάστρο σου, είναι κάτι στο οποίο μας ωθούν οι πόλεις, το νιώθω κι εγώ. Αλλά ένας λόγος που θέλω να μένω στο κέντρο της πόλης είναι γιατί πιστεύω ότι εκεί χτυπάει η καρδιά της. Εκεί βλέπεις τι πραγματικά συμβαίνει κι ότι κάτι πρέπει να αλλάξει: Δεν μπορεί να είναι αυτή η πραγματικότητα για πολύ ακόμη.
Ο συγγραφέας του έργου Έγκον Βολφ ήταν παιδί Γερμανών μεταναστών στη Χιλή. Έχεις φλερτάρει με την ιδέα να φύγεις από τη χώρα δεδομένων των συνθηκών;
Α.Σ.: Αρχικά όχι. Θα προσπαθούσα να μείνω εδώ, ακόμη και κάνοντας κάτι άσχετο με τη δουλειά μου. Είναι δύσκολη ερώτηση. Παιδιά που έχουν μόλις τελειώσει το πανεπιστήμιο και θέλουν είτε να διευρύνουν τις σπουδές τους, είτε να ασχοληθούν με το αντικείμενό τους λογικό είναι να αναζητούν καλύτερες συνθήκες. Εγώ δεν είμαι σε αυτή τη διάθεση. Όχι, δε θα έφευγα.
Το τέλος του έργου αφήνει το θεατή να διαλέξει τις δικές του ερμηνείες. Τι σημαίνει για σένα happy end;
Κ.Λ.: Ένας θάνατος. Και μία γέννηση ενός καινούργιου πράγματος. Κι αυτό ισχύει και για την κατάσταση γύρω μας. Πρέπει όμως να τη ζήσεις την οδύνη, να έρθει ο θάνατος για να κάνει χώρο για το καινούργιο.
Info: Χάρτινα Λουλούδια του Έγκον Γουλφ σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου στο θέατρο Ιλίσια, Παπαδιαμαντοπούλου 4, 210 7210045. Κάθε Δευτέρα και Τρίτη
15°
