Iώ Βουλγαράκη, πώς ανέβασες τη «Μισαλλοδοξία»;

Στη δική της Μισαλλοδοξία, η Ιώ Βουλγαράκη δραματοποιεί μόνο την τελευταία από τις τέσσερις ιστορίες της ταινίας, στην οποία ένας αθώος καταδικάζεται για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε ποτέ, με φόντο τον άγριο καπιταλισμό και πουριτανισμό της Αμερικής του 1914-15, και συνθέτει με σημερινούς θεατρικούς όρους ένα βωβό μουσικοθεατρικό έπος γύρω από το δίπολο «αδιαλλαξία Vs αλληλεγγύη». Πλούσιοι και φτωχοί, ερωτευμένοι και γεμάτοι μίσος, αγνοί και δολοπλόκοι. Πόσο έχουν, άραγε, αλλάξει οι άνθρωποι από το 1916; Η παράσταση επιδιώκει να εικονογραφήσει μια ποιητική, ψυχική λειτουργία της άγριας αλήθειας που υποστήριζε ο Κάφκα, πως «ο δρόμος προς τον πλησίον είναι πολύ μακρύς».

«Αισθάνομαι πως είμαστε στην απόλυτη στιγμή προκειμένου να μιλήσουμε γι’ αυτό που διαπραγματεύεται ο Γκρίφιθ. Η ταινία του είναι ένα έπος με 4 ιστορίες. Εμείς ασχολούμαστε με την τελευταία που αφορά την Αμερική των αρχών του 20ού αιώνα. Είναι μια ιστορία για ανθρώπους που αποφασίζουν πως γνωρίζουν το πώς πρέπει να ζει κανείς και χρησιμοποιούν το χρήμα και την εξουσία προκειμένου να συνετίσουν τους αδαείς. Είναι μια ιστορία για την υποκρισία της φιλανθρωπίας από μεριά των πλουσίων, αλλά και μια ιστορία για το πόσο επαναστατική πράξη μπορεί να είναι ο έρωτας. Υπάρχει μια σύγκρουση κόσμων: από τη μία ο κόσμος που λέει γίνε σαν κι εμένα και από την άλλη ένα ζευγάρι που κάθε μέλος δεν αντανακλά τον εαυτό του στο άλλο. Τελικά είναι μια ιστορία φόβου και μοναξιάς.

Οι ηθοποιοί βρίσκονται συνέχεια επί σκηνής και προβαίνουν σε φυσικές δράσεις. Υπάρχουν χαρακτήρες, αλλά σε κάποιες σκηνές παίζουν και ρόλους εκτός του χαρακτήρα τους. Η μουσική δεν συνοδεύει σκηνές∙ λειτουργεί σαν ένας επιπλέον ηθοποιός. Υπάρχουν επίσης καρτέλες –όπως στο βωβό κινηματογράφο– που επεξηγούν κάποια πράγματα.

Αυτό που θα δείτε είναι θέατρο∙ δεν είναι χορός ή δεν ξέρω πώς αλλιώς να το πω. Δεν θα δείτε επίσης την ταινία μεταφερμένη στη σκηνή, γιατί πρώτα απ’ όλα πρόκειται για δύο τελείως διαφορετικά εκφραστικά μέσα. Θα δείτε όμως το θέμα της. Γιατί αυτό με αφορούσε πρωτίστως και όχι η φόρμα της. Κράτησα το στοιχείο του βωβού, όχι για να κοπιάρω τον τρόπο –δεν θα δούμε ούτε παντομίμα ούτε αναπαράσταση του είδους–, αλλά από επιλογή. Γιατί ανοίγει ένα πεδίο επικοινωνίας τελείως διαφορετικό. Το χρειαζόμασταν για την αναζήτηση μιας σκηνικής μορφής αντίστοιχης της ποίησης. Δουλεύουμε πάνω στην ποιητική πύκνωση. Και επειδή υπάρχει κατάχρηση του “ποιητικού”, προσωπικά θα το ορίσω και ως το μέσο που αφήνει στο θεατή να χρησιμοποιήσει τη φαντασία του προκειμένου να αντιληφθεί».

TRIVIA

Στο κινηματογραφικό έργο τέχνης του Γκρίφιθ, του 1916, εξετάζεται, μέσα από τέσσερις ιστορίες, η μισαλλοδοξία –εθνική, πολιτική, θρησκευτική και ταξική– ως μια παθογένεια της ανθρωπότητας, αθεράπευτη ανά τους αιώνες: από την πτώση της αρχαίας Βαβυλώνας μέχρι τη Σταύρωση του Ιησού και από τη Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου μέχρι την ταξική πάλη των αρχών του 20ού αιώνα.

Αν οι αδερφοί Lumière αποτελούν τους «γεννήτορες» του κινηματογράφου, ο David Wark Griffith (1875-1948), με τις περίπου 500 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, θεωρείται ένας από τους «πατέρες» της φιλμικής γλώσσας, καθώς υπήρξε ο δημιουργός μιας πρωτότυπης αφηγηματικής δομής παράλληλου και διαρκώς κλιμακούμενου μοντάζ.

«Υπήρξε ο Δάσκαλος όλων μας» έχει πει για τον Γκρίφιθ ο Charlie Chaplin.

«Καμιά πόλη, καμιά βιομηχανία, κανένα επάγγελμα και καμιά τέχνη δεν χρωστάει τόσο πολλά σε έναν άνθρωπο όσο το σινεμά στον Γκρίφιθ.» - Orson Welles

Η Μισαλλοδοξία ήταν, κατά μία έννοια, η «απάντηση» του Γκρίφιθ σε όσους τον κατηγόρησαν ευθέως ως ρατσιστή για τον τρόπο που αντιμετώπισε τη σύσταση της Κου Κλουξ Κλαν στην προηγούμενη ταινία του, με θέμα τον Αμερικανικό Εμφύλιο, την περιβόητη Γέννηση ενός Έθνους (The Birth of a Nation, 1915), η οποία θεωρείται η πρώτη κινηματογραφική υπερπαραγωγή, το πρώτο αμερικανικό επικό φιλμ, καθώς και το πρώτο blockbuster στην ιστορία της Έβδομης Τέχνης – κάτι σαν προπομπός του Όσα παίρνει ο άνεμος!

Κολοσσιαία σκηνικά κατασκευάστηκαν στα στούντιο του Χόλλυγουντ και περισσότεροι από 3.000 κομπάρσοι συμμετείχαν στη Μισαλλοδοξία του Γκρίφιθ. Το συνολικό κόστος παραγωγής υπολογίζεται πως έφτασε στο (αστρονομικό για τα δεδομένα του 1916) ποσό των 2,5 εκατομμυρίων δολαρίων. Σημειώνοντας, όμως, εισπράξεις της τάξεως των 2 εκατ. δολαρίων, θεωρήθηκε εμπορική αποτυχία.

Η αλληγορική εικόνα μιας γυναίκας που λικνίζει ένα βρέφος στην κούνια του είναι το leit-motiv που συνδέει τις τέσσερις ιστορίες στην κινηματογραφική Μισαλλοδοξία.

Ο Buster Keaton γύρισε το 1923 μια βωβή κωμωδία, παρωδία της Μισαλλοδοξίας, με τίτλο Τρεις Εποχές (Three Ages).

Η τέταρτη ιστορία της Μισαλλοδοξίας, στην οποία βασίστηκε η Ιώ Βουλγαράκη, επανεκδόθηκε από τον Γκρίφιθ ως ανεξάρτητη ταινία το 1919.

Δίνοντας πάντα μεγάλη σημασία στη μουσική, η Ιώ Βουλγαράκη είχε εμπιστευτεί στον Αλκίνοο Ιωαννίδη τη μουσική της παράστασης Το Δρακούδι της Suzanne Lebeau, που σκηνοθέτησε η ίδια στο Ρωσικό Ακαδημαϊκό Νεανικό Θέατρο (PAMT) της Μόσχας το 2013.

Το 2012, η Ιώ Βουλγαράκη (σκηνοθέτης), η Δέσποινα Κούρτη (ηθοποιός) και ο Αργύρης Ξάφης (ηθοποιός και σκηνοθέτης) ίδρυσαν την ομάδα ΠΥΡ, θέλοντας με αυτό τον τρόπο να ενώσουν τις δυνάμεις τους σε μια κοινή θεατρική πρόταση. Οι ΠΥΡ έχουν παρουσιάσει μέχρι σήμερα το Γλέντι στον καιρό της πανούκλας του Αλεξάντερ Πούσκιν (Βυρσοδεψείο, 2013) και τους Ληστές του Friedrich Schiller (Φεστιβάλ Αθηνών, 2014).

Η Ιώ Βουλγαράκη (γενν. 1985), με σπουδές ελληνικής φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και υποκριτικής στην Ανωτέρα Σχολή Δραματικής Τέχνης του Εθνικού Θεάτρου, είναι αριστούχος απόφοιτος της Σχολής Σκηνοθεσίας του Ρώσικου Πανεπιστημίου Θεατρικής Τέχνης GITIS της Μόσχας (τμήμα Λεονίντ Χέιφιτς, 2008-13). Έχει σκηνοθετήσει τις παραστάσεις: Γλέντι στον καιρό της πανούκλας του Α. Πούσκιν (ΠΥΡ, Βυρσοδεψείο, Αθήνα, 2013), Το Δρακούδι της Σ. Λεμπό (Θέατρο ΡΑΜΤ, Μόσχα, 2013), Οι Ληστές του Φ. Σίλλερ (ΠΥΡ, Φεστιβάλ Αθηνών, 2014) και KassandER – Ο Ευαγγελισμός της Κασσάνδρας του Δημήτρη Δημητριάδη (Ινστιτούτο Γκροτόφσκι, Βρότσλαβ, 2015).

Παράλληλες δράσεις

Παρασκευή 22 Ιανουαρίου

Μετά την παράσταση συζήτηση του κοινού με τους συντελεστές

Κυριακή 24 και Κυριακή 31 Ιανουαρίου, 16:00-19:00

Εργαστήριο θεάτρου με την Ιώ Βουλγαράκη που θα απευθύνεται σε φοιτητές δραματικών σχολών

Τρίτη 26 Ιανουαρίου, 11:00-13:15 Πρωινή παράσταση για σχολική ομάδα - Λύκεια

Ως 31/1 Τετ., Πέμ., Παρ., Σάβ., Κυρ. 20.30, €28-15, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, 2109005800. Πρωταγωνιστούν: Γιώργος Γάλλος, Δημήτρης Γεωργιάδης, Στέλιος Ιακωβίδης, Δέσποινα Κούρτη, Αλέξανδρος Λογοθέτης, Αργύρης Ξάφης, Σωκράτης Πατσίκας, Εύη Σαουλίδου, Ναταλία Τσαλίκη, Νίκος Χατζόπουλος και ένα κουαρτέτο, σε πρωτότυπη μουσική του Θοδωρή Αμπαζή.