Ο Μάιος είναι ο μήνας των λουλουδιών και της βλάστησης και η φύση βρίσκεται στα καλύτερά της.
Αν και το καλοκαίρι στην πραγματικότητα ξεκινάει στις 21 Ιουνίου με το θερινό ηλιοστάσιο, ο Μάιος θεωρείται ο τελευταίος μήνας της άνοιξης. Το ότι η λέξη «Μάιος» μας θυμίζει τη «μαγεία» δεν είναι τυχαίο, καθώς σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση είναι ένας μήνας γεμάτος πλάνη, μυστικά, έρωτα, αντιθέσεις και χωρισμούς, κατά τον οποίο τα μάγια «πιάνουν». Αυτός ήταν και ο λόγος που οι παλιότεροι απέφευγαν να κανονίζουν γάμους και σοβαρές εργασίες καθ’ όλη τη διάρκεια του μήνα και μέχρι τις 24 Ιουνίου, όταν έκαιγαν πια το λουλουδένιο στεφάνι που είχαν πλέξει την πρώτη μέρα του μήνα, στις φωτιές του Αϊ Γιάννη του Κλήδονα (ή Ριζικάρη). Στο καλοκαιρινό αυτό έθιμο αναφέρεται και ο Γιώργος Σεφέρης, στο ποίημά του «Φωτιές του αϊ-Γιάννη» (1932), που περιλαμβάνεται στη συλλογή «Τετράδιο Γυμνασμάτων, Β'» (εκδ. Ίκαρος). Όμως, ακόμα κι αν χρειάζεται λίγη προσοχή, ο Μάιος είναι ο μήνας των λουλουδιών και της βλάστησης και η φύση βρίσκεται στα καλύτερά της.
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Μάιος ονομάστηκε έτσι από την Μαία (Maya), την ομορφότερη Πλειάδα και μητέρα του θεού Ερμή, ενώ ο Οβίδιος ισχυρίζεται ότι το όνομα του μήνα προέρχεται από τους «maiores», που σημαίνει «πρεσβύτεροι», δηλαδή τους ένδοξους προγόνους των Ρωμαίων. Και οι δύο συγγραφείς, ωστόσο, συμφωνούν ότι η ετυμολογία του ονόματος προέρχεται από τη λέξη «magnus», ή «maior» στον συγκριτικό βαθμό, που σημαίνει μεγάλος. Ο λόγος είναι γιατί οι 31 μέρες του έχουν μεγαλύτερη διάρκεια από εκείνες όλων των άλλων μηνών του έτους, εξ ου και το προσωνύμιό του Μεγαλομήνας.
Αυτό που πάντα μου έκανε εντύπωση είναι ότι, για κάποιο λόγο, υπάρχουν πάρα πολλές παροιμίες που αναφέρονται σε αυτόν τον μήνα. Τα γνωμικά «Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι» και «Στον καταραμένο τόπο, τον Μάη μήνα βρέχει» είναι ίσως τα δύο πιο γνωστά, ενώ υπάρχουν και άλλα, όπως: «Μάης άβρεχος, μούστος άμετρος», «Όποιος Μάη γεννήθηκε, τα μάγια δεν φοβάται», «Ο Απρίλης έχει τ’ όνομα κι ο Μάης τα λουλούδια» και «Απρίλης, Μάης, κοντά είν’ το θέρος». Επίσης, ο Μάιος φαίνεται να έχει και πολλά ψευδώνυμα, όπως Πράσινος, Λούλουδος, Τριανταφυλλάς, Κερασάρης, Καλομηνάς και Πενταδείλινος (μάλλον και σε αυτή την περίπτωση λόγω της μεγάλης διάρκειας των ημερών του). Όλα αυτά μαρτυρούν πως ο συγκεκριμένος μήνας κατέχει μια ξεχωριστή θέση στη συνείδηση των Ελλήνων, αλλά και των μεσογειακών λαών γενικότερα.
Στο ποίημά του «Μάιος», από την ενότητα «Μήνες» της ποιητικής συλλογής «Τα τραγούδια της πατρίδας μου» (εκδ. Αδελφοί Βλάσση), ο Κωστής Παλαμάς προσωποποιεί τον μήνα και τον περιγράφει ως έναν λεβέντη μεν, αλλά άμυαλο νέο, που σκορπάει τους θησαυρούς που έχει κληρονομήσει από τον Απρίλη:
Ο Απρίλης ξανθός, αρχοντιά φημισμένη,
ζαχαρένια θωριά, ο Απρίλης πεθαίνει·
και ο Μάης απάνου του γέρνει,
χαροκόπος λεβέντης, μα δίχως μυαλά,
και του φρόνιμου Απρίλη τα μάτια σφαλά,
και τα πλούτη του παίρνει.
Ο Απρίλης σωρούς θησαυρούς και καλούδια,
τί πουλιά, τί νερά, τί δροσιές, τί λουλούδια
στα παλάτια τα πράσιν’ αφήνει!
Κι απ’ την ίδια στιγμή και απ’ την πρώτη βραδιά
νά ο Μάης· αλύπητα δίχως καρδιά
τα ξοδεύει, τα χύνει.
Με τ’ αηδόνια καλεί τη χαρά και τη χάρη·
όπου νιότη, παιδί, λυγερή, παλικάρι,
όπου φτώχεια, όπου πλούτος γελάει,
του γλυκού μηνυτή καταφτάν’ η λαλιά·
η ζωή με ολάνοιχτη τρέχει αγκαλιά
στο τραπέζι του Μάη.
Της αυγούλας το φως πολυέλαιον έχουν,
τραγουδούν κι αγαπούν και θερίζουν και τρέχουν.
Στ’ αποφάγια, σαν πρόβαλ’ η μέρα,
φεύγ’ η νιότη χορτάτη και φεύγ’ η ζωή,
στις αγάπες η χάρ’, η χαρά στη βοή,
το παιδί στη μητέρα!
«—Το στεφάνι που βλέπεις, αυτό το στεφάνι
απ’ τα πλούτη του Μάη εγώ το ’χω κάνει,
μητερούλα με λούλουδα χίλια.
Ταπεινά κι ακριβά, είναι μία χαρά.
Πώς ταιριάζουνε, κοίτα, ζαμπάκια χλωρά
με φτωχά χαμομήλια.
Όλα τ’ άνθη, μητέρα, δεν είν’ αδερφάκια;
Σε γαστρούλες και κήπους, αγρούς και ρυάκια,
μια δροσιά, και μικρά και μεγάλα;
Να πονώ τα φτωχά δε μου είπες εσύ;
Όλα τα ’θελα· τ’ άλλ’ απ’ αγάπη χρυσή,
από έλεος τ’ άλλα.
Ποιό παιδί σαν εμέ τέτοια έχει μανούλα;
Τίνος άλλου ανθοί έχουν τέτοια δροσούλα;
Τέτοια χάρη και μύρο και χρώμα;
Στου σπιτιού μας την πόρτα θ’ ανθεί κρεμαστό
ώς την άλλη χρονιά που θ’ αλλάξω κι αυτό
με καλύτερ’ ακόμα».
«—Ω παιδί μ’, ο Θεός ένα άλλο στεφάνι
στη μεγάλη μικρή σου καρδιά έχει βάνει
από άλλου Μαγιού ωραιότητα.
Μοσχομύριστο πάντα κι ολόλευκ’ ανθεί,
μα σαν γείρει ξερό δε μπορεί ν’ αλλαχθεί.
Και το λεν αθωότητα».
14°
