Χορός και Υγεία: Η καθηγήτρια ελληνικού χορού Μαρία Μπουγιέση μιλάει για τα οφέλη της μουσικής και χορευτικής παράδοσης
Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα επιστημονική ημερίδα πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου στα Τρίκαλα με θέμα «Η Σχέση της Μουσικής & του Χορού με την Ποιότητα Ζωής & την Υγεία» στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Τρικκαίων «Αθανάσιος Τριγώνης» υπό την αιγίδα του Ιατρικού Συλλόγου Τρικάλων, του ΤΕΦΦΑ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και με την στήριξη του Δήμου Τρικκαίων. Συμμετείχαν ως ομιλητές η κα Αθανασίου-Γιαγιάκου Μαρία: Ιατρός Βιοπαθολόγος-Μικροβιολόγος, Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Τρικάλων με θέμα «Μια αδρή προσέγγιση στη σπουδαιότητα της άσκησης και του χορού στην υγεία», ο κ. Αθανάσιος Δρίτσας, Καρδιολόγος και Συνθέτης, Αναπληρωτής Διευθυντής στο Ωνάσειο Νοσοκομείο με θέμα «Η επίδραση της Μουσικής στην Ποιότητα Ζωής & στην Υγεία», η κα Καρποδίνη Κλαίρη, Διδάσκουσα στο πρόγραμμα της Βασιλικής Ακαδημίας Χορού (Λονδίνο), Επιστημονικός Συνεργάτης ΤΕΦΑΑ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με θέμα «Η Μουσική & ο Χορός στη χώρα του Parkinson», ο κ. Δραγανίδης Δημήτριος, Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΦΑΑ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με θέμα «Ο ελληνικός παραδοσιακό χορός ως εναλλακτική μέθοδο προπόνησης» και η κα Μπουγιέση Μαρία, Καθηγήτρια ελληνικού χορού για προαγωγή Υγείας & Ποιότητας Ζωής με θέμα «Ο ελληνικός παραδοσιακός χορός μέσο προαγωγής Υγείας & Ποιότητας Ζωής». Η πολύ επιτυχημένη αυτή ημερίδα έκλεισε με χορευτικά δρώμενα-παραδοσιακού χορού-με συμμετοχή χορευτών από τοπικούς συλλόγους. Η ψυχή της διοργάνωσης αυτής υπήρξε η Μαρία Μπουγιέση* η οποία έχει αναπτύξει ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον και παράγει αντίστοιχο ερευνητικό έργο στο αντικείμενο της σχέσης του χορού με την υγεία και την ποιότητα ζωής. Στα πλαίσια των ερεθισμάτων και της γνώσης που προσέφερε η ημερίδα αυτή συνομίλησα με την κα Μπουγιέση και ακολουθεί η συνομιλία μας:
Ποια ήταν η προσωπική σας σχέση με τον χορό και ποιο ήταν το ερέθισμα για να μελετήσετε επιστημονικά τον χορό και τις επιδράσεις του στην υγεία και την ποιότητα ζωής;
Συμμετέχω σε χορευτικούς συλλόγους από 7 περίπου ετών, κάτι που δεν σταμάτησα ούτε στην τρίτη Λυκείου. Το αναφέρω αυτό, γιατί τότε οι περισσότεροι μαθητές σταματάνε δραστηριότητες που τους ευχαριστούν για να "μην χάνουν χρόνο", να διαβάσουν περισσότερο ή να κάνουν φροντιστήριο περισσότερο. Έτσι αφού πέρασα στο Πανεπιστήμιο ΤΕΦΑΑ, με σκοπό να πάρω την ειδικότητα του παραδοσιακού χορού, συνέχισα να χορεύω σε συλλόγους και στη συνέχεια ξεκίνησα την διδασκαλία ως καθηγήτρια Φυσική Αγωγής. Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας μου σε συλλόγους, έβλεπα ότι οι άνθρωποι χαίρονταν, δημιουργούσαν παρέες, είχαν ένα χαμόγελο και μια "έξω καρδιά" συμπεριφορά μέσα στο μάθημα και μεταξύ τους, που τη θεωρώ πολύ σημαντική. Όσο κουρασμένοι, στενοχωρημένοι, προβληματισμένοι και αν ερχόντουσαν, όταν το μάθημα τελείωνε έφευγαν με τελείως διαφορετική διάθεση, πιο χαρούμενοι και κάπως σαν ανακουφισμένοι. Έτσι μου δημιουργήθηκε αυτή η απορία να εξετάσω αρχικά την ποιότητα ζωής. Το ωραίο ήταν ότι ταυτόχρονα με το μεταπτυχιακό και το διδακτορικό μου, δούλευα σε χορευτικούς συλλόγους, διδάσκοντας ελληνικό παραδοσιακό χορό και μπορούσα αυτά που μάθαινα στο πανεπιστήμιο να τα εφαρμόζω στην πράξη, αλλά και αυτό που στην πράξη έβλεπα ότι χρειαζόταν βελτίωση ή αλλαγή, να το ψάχνω στη βιβλιογραφία και να βλέπω τι μπορεί να γίνει. Στην Γερμανία, όπου πραγματοποίησα μέρος του διδακτορικού μου, οι ηλικιωμένοι στους οποίους δίδασκα ελληνικό παραδοσιακό χορό, ενώ δεν γνώριζαν ελληνικά και ενώ δεν είχαν καμία προηγούμενη εμπειρία με ελληνικό παραδοσιακό χορό, περνούσαν στο μάθημα πολύ ωραία, μου εξέφραζαν ότι τους άρεσε πολύ η μουσική, ενώ σε μια μελέτη που κάναμε, είδαμε πως μείωσαν το άγχος τους περισσότερο από τους Γερμανούς που την ίδια περίοδο συμμετείχαν σε μαθήματα χορού όπου η μουσική και οι χοροί τους ήταν οικεία. Έτσι άρχισε το ενδιαφέρον μου να αυξάνεται ακόμα περισσότερο.
Τι είναι η ποιότητα ζωής; Είναι δύσκολο να μετρηθεί και χρησιμοποιούμε συνήθως ερωτηματολόγια που δεν εκφράζουν πλήρως την εξατομικευμένη αντίληψη για την ποιότητα ζωής.
Σωστά! Ποιότητα ζωής για τον κάθε άνθρωπο μπορεί να είναι κάτι διαφορετικό. Η ποιότητα με την οποία ο κάθε άνθρωπος ζει και θέλει να ζήσει τη ζωή του διαφέρει. Η ποιότητα ζωής περιλαμβάνει όλους τους τομείς της ζωής ενός ανθρώπου, για παράδειγμα: οικογενειακή κατάσταση, επαγγελματική κατάσταση, μορφωτικό επίπεδο, παράγοντες ασφάλειας και υγείας, παράγοντες άγχους και ψυχολογική κατάσταση ενός ανθρώπου. Ωστόσο, στην προσπάθεια να μετρήσουμε την ποιότητα ζωής, πράγματι χρησιμοποιούμε ερωτηματολόγια. Οι ερωτήσεις του ερωτηματολογίου είναι ίδιες για όλους τους συμμετέχοντες, ο κάθε ένας απαντάει σύμφωνα με τη γνώμη του. Οι ερωτήσεις αφορούν πόσο υγιής νιώθει πως είναι ο άνθρωπος που απαντάει, κατά πόσο στρεσογόνες καταστάσεις επηρεάζουν τη ζωή του, πόσο κοινωνικός είναι, με πόση ζωντάνια ζει την καθημερινότητά του, αν έχει σωματικούς πόνους που εμποδίζουν την καθημερινότητά του και άλλες σχετικές ερωτήσεις. Σίγουρα σε ένα ερωτηματολόγιο δεν μπορείς να έχεις την εξατομικευμένη γνώμη του κάθε ανθρώπου, όμως μπορείς να έχεις μια γενική εικόνα.
Μαρία Μπουγιέση
Ποια είναι τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα του χορού σε σχέση με άλλες μορφές άσκησης;
Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο να μελετούν το χορό με άλλες μορφές άσκησης και να τον βάζουν ισάξιο ή να του δίνουν ένα προβάδισμα. Αυτό το παρατηρούμε τόσο σε παράγοντες της φυσικής υγείας, όπως η καθημερινή λειτουργικότητα, η καρδιαγγειακή κατάσταση, η ευλυγισία, αλλά και σε ψυχολογικούς παράγοντες, όπως η μείωση του άγχους και η βελτίωση συμπτωμάτων κατάθλιψης. Ένα από τα βασικά στοιχεία του χορού είναι η συνοδεία μουσικής. Ο χορευτής πρέπει να συγχρονιστεί με τη μουσική και με το συγχορευτή του. Αυτό βέβαια για κάποιους μπορεί να είναι και το μειονέκτημα, γιατί αν κάποιος δεν έχει ρυθμό ή δεν γνωρίζει τα βήματα και τις χορευτικές κινήσεις, συνήθως είναι λόγος για να μη συμμετέχει. Θα βοηθούσε, κατά τη γνώμη μου, να το δει όλο αυτό σαν κίνητρο, γιατί στο κάτω κάτω μάθημα είναι, αν είμασταν τέλειοι και τα ξέραμε όλα τι νόημα θα είχε! Επίσης, αν και φυσικά υπάρχουν ατομικοί χοροί, τις περισσότερες φορές όταν χορεύουμε, χορεύουμε τουλάχιστον με ένα ακόμα άτομο. Άρα η συνεργασία και η επαφή με άλλους ανθρώπους είναι ένα ακόμα πλεονέκτημα του χορού σε σχέση με την άσκηση, την οποία μπορούμε να πραγματοποιήσουμε και ατομικά. Άλλωστε, η ομαδική άσκηση, να πάμε για παράδειγμα για περπάτημα με παρέα, μπορεί να μας ωφελήσει περισσότερο από ότι να πάμε για περπάτημα μόνοι μας, όπως μας ενημερώνουν νευροεπιστήμονες. Ενώ, ένα ακόμα πλεονέκτημα του χορού πιστεύω πως είναι ότι οι χορευτές, την ώρα του χορού, όσο κουρασμένοι και να είναι, εστιάζουν στην ευχαρίστηση που παίρνουν και όχι στην κούραση που νιώθουν. Αυτό αποτελεί και ένα λόγο δέσμευσης και συμμετοχής για μεγάλο χρονικό διάστημα σε προγράμματα χορού, ώστε να μην διακόπτεται η συμμετοχή σε προγράμματα μετά από λίγο καιρό.
Δίνετε ιδιαίτερη έμφαση στον παραδοσιακό χορό. Γιατί;
Πρώτα απ' όλα ο ελληνικός παραδοσιακός χορός είναι αυτό με το οποίο έχω ασχοληθεί περισσότερο από ότι άλλα είδη χορού και θεωρώ ότι ο κάθε ένας πρέπει να μιλάει και να εστιάζει σε αυτό που γνωρίζει. Βέβαια, αυτό που βλέπουμε είναι ότι όσο περισσότερα προσπαθούμε να μάθουμε, τόσο πιο λίγα καταλαβαίνουμε ότι ξέρουμε! Είμαστε απλά στην αρχή! Όσο αναφορά τον ελληνικό παραδοσιακό χορό, είναι κάποια χαρακτηριστικά που μου δίνουν αφορμή να τον εξετάσω ακόμα περισσότερο. Και πάλι υπάρχουν ατομικοί χοροί, ζευγαρωτοί χοροί, αλλά σίγουρα έχουμε συνδυάσει τον ελληνικό παραδοσιακό χορό με τον κύκλο. Αν χρειάζεται συνεργασία μεταξύ δύο χορευτών σε έναν ζευγαρωτό χορό, πόσο μάλλον σε έναν κυκλικό χορό, όπου ο αριθμός των συμμετεχόντων μπορεί να ξεπερνά στην πιο απλή περίπτωση τους είκοσι. Εκεί, ο συγχρονισμός και ο συντονισμός για να πραγματοποιηθεί ο χορός, χρειάζεται να γίνει μεταξύ όλων των μελών της ομάδας. Σε μία κοινωνία που η απομόνωση και η ατομικότητα νομίζω πως έχουν αρχίσει να κυριαρχούν, ο ελληνικός παραδοσιακός χορός κρατάει έναν ομαδικό χαρακτήρα και βοηθάει τους ανθρώπους να συνδεθούν μεταξύ τους. Επίσης υπάρχει τεράστια ποικιλία: μουσικών, χορευτικών κινήσεων, ρυθμών και αυτό λειτουργεί με δύο τρόπους. Από τη μία επιτρέπει στον κάθε χορευτή να επιλέξει αυτό που του αρέσει περισσότερο, την περιοχή και τη μουσική που τον εκφράζει περισσότερο, ενώ από την άλλη δίνει πολλά και διαφορετικά ερεθίσματα στον συμμετέχοντα, βοηθώντας τον σε μια μεγαλύτερου εύρους εξάσκηση της κινητικότητάς του. Επίσης, κάτι που μου αρέσει να λέω, είναι ότι στον ίδιο χορευτικό κύκλο θα δεις τον παππού, το εγγόνι, τη μαμά με το μωρό στην αγκαλιά, τον πλούσιο και το φτωχό, κάποιον υψηλότερης κοινωνικής τάξης με κάποιον κατώτερης κοινωνικής τάξης, μια κυρία με πιο πολλά κιλά, με μια κυρία με πιο λίγα κιλά, κάποιον πιο όμορφο, κάποιον λιγότερο όμορφο. Ισότιμα μέλη του ίδιου χορευτικού κύκλου.
Ο παραδοσιακός χορός αφορούσε μια άλλη κοινωνία, έναν άλλο τρόπο ζωής. Σήμερα λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που λειτουργούσε πολλές δεκαετίες πίσω;
Όσο και αν λέμε ότι πολύς κόσμος και πολλοί νέοι άνθρωποι συμμετέχουν σε συλλόγους και μαθαίνουν να χορεύουν, ξέρουν να χορεύουν και συμμετέχουν σε χορό, σίγουρα όλο αυτό δεν γίνεται με τον τρόπο που γινόταν παλιότερα. Παλιότερα ο χορός αποτελούσε κομμάτι από το Κυριακάτικο τραπέζι, σε γιορτές μαζεύονταν στα σπίτια έτρωγαν και χόρευαν, φυσικά σε γάμους και χαρμόσυνα γεγονότα κυριαρχούσε ο χορός, ενώ μέσα σε όλα αυτά οι μικροί μάθαιναν από τους μεγαλύτερους. Σήμερα, νομίζω πως γίνονται όλα πιο προγραμματισμένα. Ξέρουμε πότε έχουμε μάθημα χορού να πάμε να χορέψουμε, ίσως να χορέψουμε σε έναν γάμο ή στο πανηγύρι του χωριού που τα τελευταία χρόνια έχει όλο και περισσότερο συμμετοχή. Αλλά είναι κάτι πιο πολύ από πριν καθορισμένο. Δεν υπάρχει τόσο αυθορμητισμός. Ακόμα και οι άνθρωποι που ξέρουν να χορεύουν, σπάνια θα τους δει κανείς να ξεκινήσουν το χορό, να πιαστούν σε μια παρέα, αν αυτό δεν είναι από πριν προσδιορισμένο. Βέβαια, οι συνήθειες αλλάζουν, ο τρόπος ζωής αλλάζει και προσαρμοζόμαστε. Όμως είναι άλλο να προσαρμοζόμαστε και άλλο να χάνουμε τον αυθορμητισμό μας λόγω του ότι αλλάζει ο τρόπος ζωής. Σίγουρα, η παράδοση που πήραμε από τους παππούδες μας, θα είναι διαφορετική από αυτήν που θα αφήσουμε στα εγγόνια μας.
Δώστε μας μια περιγραφή της επιστημονικής σας εργασίας -με απλά λόγια- που αφορά τον χορό.
Μέχρι τώρα, έχω εξετάσει την ποιότητα ζωής, το άγχος και την αυτοεκτίμηση σε ανθρώπους μέσης και τρίτης ηλικίας, που συμμετέχουν σε μαθήματα ελληνικού παραδοσιακού χορού, ομαδικά προγράμματα άσκησης και σε εκείνους που ακολουθούν έναν καθιστικό τρόπο ζωής. Επίσης, εξέτασα τους ίδιους παράγοντες σε νέους ανθρώπους που συμμετείχαν τόσο σε ελληνικό παραδοσιακό χορό όσο και σε Latin μαθήματα χορού. Σε συνεργασία με καρδιολόγο, εξετάσαμε δείκτες καρδιακής υγείας χρησιμοποιώντας 24ωρο Holter, πριν και μετά από πέντε μήνες πρόγραμμα με κατάλληλα διαμορφωμένα μαθήματα ελληνικού παραδοσιακού χορού που πραγματοποίησα. Ενώ η πιο πρόσφατη μελέτη που κάναμε και περιμένουμε να δημοσιευθεί, ήταν να εξετάσουμε την επίδραση μίας συνεδρίας-ενός μαθήματος ελληνικού παραδοσιακού χορού σε φυσιολογικούς και βιοχημικούς δείκτες υγείας και απόδοσης. Το μάθημα όμως το είχαμε χωρίσει σε τρεις κατηγορίες, μάθημα αργής, μέτριας και έντονης έντασης και είναι αλήθεια ότι βρήκαμε αρκετά ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Η έρευνα στο αντικείμενο του χορού και ακόμα περισσότερο του ελληνικού παραδοσιακού χορού, όταν ξεκίνησα να ασχολούμαι πιο ενεργά ήταν αρκετά περιορισμένη. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον στον χορό γενικότερα, αλλά και στον ελληνικό παραδοσιακό χορό. Όμως σίγουρα ο δρόμος που έχουμε να διανύσουμε είναι μεγάλος, αλλά αυτό είναι και το ωραίο!
(*) Η Μαρία Μπουγιέση είναι απόφοιτος του ΤΕΦΑΑ του πανεπιστημίου Θεσσαλίας με ειδικότητα στον ελληνικό παραδοσιακό χορό. Έχει πραγματοποιήσει μεταπτυχιακό στην ψυχολογία της άσκησης στο ίδιο πανεπιστήμιο, στο πανεπιστήμιο του Leuven στο Βέλγιο και της Jyväskylä στη Φινλανδία. Ενώ το διδακτορικό της πραγματοποίησε επίσης σε θέματα ψυχολογίας της άσκησης, στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και στο πανεπιστήμιο του Magdeburg στη Γερμανία. Κατά την παραμονή της στη Γερμανία εστίασε σε θέματα γνωστικής λειτουργίας και βελτίωση της μνήμης μέσω της άσκησης και του χορού στην τρίτη ηλικία. Έχει διδάξει ελληνικό παραδοσιακό χορό σε ανθρώπους όλων των ηλικιών σε Ελλάδα και εξωτερικό, σε δήμους και συλλόγους, καθώς επίσης έχε διδάξει το μάθημα του ελληνικού παραδοσιακού χορού στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Συμμετέχει σε συνέδρια, ενώ έχει οργανώσει την πρώτη ημερίδα για τη σχέση της μουσικής και του χορού με την ποιότητα ζωής και την υγεία στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας και στα Τρίκαλα Θεσσαλίας. Τόσο η πρακτική της εμπειρία όσο και η επιστημονική της κατάρτιση την οδηγούν στη δημιουργία καινοτόμων προγραμμάτων μέσω του ελληνικού παραδοσιακού χορού, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των συμμετεχόντων. Πιστεύει ότι η ζωή μας είναι ένας χορός του οποίου η μελωδία και ο ρυθμός εξαρτώνται από εμάς.
15°
