Πιέντσα: Η ιδανική πόλη της Αναγέννησης

Μια μικρή πόλη στην Τοσκάνη, η Πιέντσα, θεωρείται το πρότυπο της αναγεννησιακής πολεοδομίας, αρχιτεκτονικής και «ατμόσφαιρας». Χάρη στο όραμα του Πάπα Πίου Β΄ και στο έργο του αρχιτέκτονα Μπερνάρντο Ροσελίνο, κατά τον 15ο αιώνα η Πιέντσα έγινε σύμβολο του ουμανισμού της Αναγέννησης. Στόχος των δημιουργών της ήταν μια πόλη ευταξίας και αρμονίας, αρετές που αντικατοπτρίζονταν σε όλα τα επιμέρους σημεία της. Μέχρι σήμερα, η Πιέντσα θεωρείται υπόδειγμα επιτυχημένης μικρής πόλης, που έχει διατηρήσει την αναγεννησιακή της φυσιογνωμία.

© Federico Di Dio Photography- Unsplash

Καρδιά της πόλης είναι μια τραπεζοειδής πλατεία, η Πιάτσα Πίου Β' , περιτριγυρισμένη από τέλεια εναρμονισμένα κτίρια. Ανάμεσά τους, ο Καθεδρικός Ναός της Ανάληψης της Θεοτόκου, με κομψή πρόσοψη και φωτεινό εσωτερικό, εμπνευσμένο από τον γερμανικό γοτθικό ρυθμό. Μεταξύ των καλλιτεχνημάτων του ναού υπάρχουν πέντε αγιογραφίες της λεγόμενης «Σχολής της Σιένας», καθώς και μια βυζαντινή κεφαλή από επιχρυσωμένο ασήμι, την οποία είχε χαρίσει στον Πάπα Πίο Β΄ο Δεσπότης του Μορέως, Θωμάς Παλαιολόγος, το 1461, με τη δέσμευση ότι θα επιστρεφόταν στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους. Τελικά, το λείψανο επεστράφη το 1964 από τον Πάπα Παύλο ΣΤ΄και έκτοτε φυλάσσεται στον Ιερό Ναό του Αγίου Ανδρέα στην Πάτρα. Ένα ακόμα περίφημο κτίριο είναι το Παλάτσο Πικολόμινι, κατοικία του Πάπα, με έναν αναγεννησιακό κήπο και πανοραμική θέα στην κοιλάδα Όρτσια. Η ίδια η κοιλάδα είναι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO: η Πιέντσα βρίσκεται σ’ ένα μαγευτικό τοπίο από λόφους, κυπαρίσσια και μεσαιωνικά χωριά.

Η ιστορία της συνδέεται με τις πολεοδομικές και κοινωνικές ουτοπίες της Αναγέννησης (Thomas More, Tommaso Campanella), που ήταν επηρεασμένες από τις θεωρίες του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Ο Πάπας Πίος Β΄, αυτόχθων της Πιέντσα, που αρχικά ήταν γνωστή ως Κορσινιάνο, αποφάσισε να δημιουργήσει μια «ιδανική πόλη» και ανέθεσε τον σχεδιασμό της στον Μπερνάρντο Ροσελίνο, μαθητή του μεγάλου γλύπτη, αρχιτέκτονα και θεωρητικού της τέχνης Λεόν Μπατίστα Αλμπέρτι. Μέσα σε λίγα χρόνια (1459-1462), το Κορσινιάνο εφάρμοσε τις αρχές της αναγεννησιακής πολεοδομίας και αρχιτεκτονικής: αν και η εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου, μονόκλιτη, είναι χτισμένη τον 13ο αιώνα σε γοτθικό ρυθμό και προϋπήρχε της δημιουργίας της Πιέντσα, το Μέγαρο Αμανάτι, κατοικία του καρδιναλίου της Παβίας Τζάκομο Αμανάτι, υπέστη αναγεννησιακές επεμβάσεις και το παλιό φρούριο του Σαν Κάρλο μετατράπηκε το 1634 σε μοναστήρι και κατόπιν σε παρθεναγωγείο. Όταν χτίστηκε ο Καθεδρικός Ναός (Cattedrale dell’Assunta), το Δημαρχείο, το Επισκοπικό Mέγαρο (κατοικία του καρδινάλιου Ροντρίγκο Βοργία), το Κορσινιάνο αποκόπηκε από τη Σιένα και ακολούθησε τον δικό του δρόμο ως αστικό κέντρο.

© Claudio Mota / Unsplash

Το Κορσινιάνο αναφέρεται και σε μια από τις νουβέλες του Βοκάκιου, αλλά η ιστορία του είναι πολύ παλιότερη: στον λόφο υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από την προϊστορική και ρωμαϊκή εποχή. Κατά τον 13ο αιώνα είχε οχυρωθεί με τείχη και είχε δοθεί σαν φέουδο στην οικογένεια Πικολόμινι, μέλος της οποίας ήταν ο Αινείας Σίλβιο Πικολόμινι, που έγινε ο Πάπας Πίος Β΄. Όταν επανασχεδιάστηκε η πόλη, τα μεσαιωνικά τείχη του οικισμού επισκευάστηκαν και η κεντρική οδός που χάραξε ο Ροσελίνο (η οποία τώρα φέρει το όνομά του) ένωνε στα δύο άκρα της τις μεσαιωνικές πύλες τους. Οι πολεοδομικές επεμβάσεις ξεκίνησαν το 1459 και με τη συμβολή 20.000 εργατών, το μεσαιωνικό Κορσινιάνο μετατράπηκε στην Πιέντσα, την πόλη του Πίου. Ο Πάπας πέθανε το 1464. Η Πιέντσα κατελήφθη το 1502 από τα στρατεύματα των Βοργία, το 1530 από τον Κάρολο Ε΄ και το 1559 πέρασε στα χέρια των Μεδίκων της Φλωρεντίας, ακολουθώντας στο εξής τις τύχες της μεγάλης φλωρεντικής οικογένειας.

Καθώς η Πιέντσα θεωρείται η κατ’ εξοχήν ιταλική πόλη, με αναλλοίωτη αρχιτεκτονική και ρυμοτομία, έχει χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές ως σκηνικό κινηματογραφικών ταινιών –όπως το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Φράνκο Τζεφιρέλι, η «Νοσταλγία» του Αντρέι Ταρκόφσκι, «Ο Άγγλος ασθενής» του Άντονι Μινγκέλα, ο «Μονομάχος», το ρομαντικό «Κάτω από τον ήλιο της Τοσκάνης»– και σειρών όπως οι «Μέδικοι» (2016-19).