Η προσφυγική κρίση με την οπτική της Κοινωνίας των Πολιτών

Η βία, ο πόλεμος και η φτώχεια οδήγησαν πέρυσι περισσότερο από ένα εκατομμύριο ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τις χώρες τους και να αναζητήσουν μια καλύτερη και ασφαλή ζωή στην Ευρώπη. Στη προσπάθεια τους αυτή χιλιάδες άνθρωποι πνίγηκαν, ενώ όσοι κατάφεραν να επιβιώσουν από το επίπονο ταξίδι, η άφιξη στην Ευρώπη δεν σήμαινε και το τέλος των κακουχιών. Για την Ευρώπη πάλι, άρχιζε μια δοκιμασία που έβαζε σε κίνδυνο ακόμη και την ίδια της την ύπαρξη. Εάν δε, δεν υπήρχε η ανταπόκριση από τις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών η κατάσταση για την Ευρώπη θα μπορούσε να έχει αποβεί ακόμη πιο καταστροφική.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ), προβληματισμένη από τις ευρωπαϊκές πολιτικές αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης, αλλά και πιστή στη δέσμευση της να δίνει φωνή στους ευρωπαίους πολίτες πραγματοποίησε έντεκα διερευνητικές αποστολές στα κράτη μέλη της ΕΕ. Από το Δεκέμβριο του 2015 μέχρι και τον Ιανουάριο του 2016 απεσταλμένοι της ΕΟΚΕ επισκέφτηκαν την Αυστρία, τη Σουηδία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Γερμανία, την Κροατία, τη Σλοβενία, την Ιταλία, τη Μάλτα, τη Πολωνία και τη Βουλγαρία. Από τις επαφές που είχαν με περισσότερα από 180 ενδιαφερόμενα μέρη αλλά κυρίως με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που ασχολούνται με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, οδηγήθηκαν σε κάποια συμπεράσματα τα οποία αποτύπωσαν σε μια έκθεση.

Η ΕΟΚΕ επεξεργάστηκε τα ευρήματα της έκθεσης και διαμόρφωσε τις προτάσεις για τις πολιτικές που θα πρέπει να ακολουθήσει η Ευρώπη για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. «Η ΕΟΚΕ θα διοχετεύσει τις παρατηρήσεις και τα βασικά μηνύματα από τις διερευνητικές αποστολές προς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ με σκοπό να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της απέναντι στους ευρωπαίους πολίτες και τις οργανώσεις τους, αλλά και για να ανταποκριθεί στις ευθύνες της απέναντι στην ανθρωπότητα» ανέφερε ο Έλληνας Πρόεδρος της ΕΟΚΕ κ. Γιώργος Ντάσσης κατά την παρουσίαση της έκθεσης στην Ολομέλεια της ΕΟΚΕ, παρουσία της Ύπατης Εκπροσώπου της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας, κ. Federica Mogherini, και του Επιτρόπου Μετανάστευσης κ. Δημήτρη Αβραμόπουλου.

Όπως είναι φυσικό όταν οι έρευνες απευθύνονται στους πολίτες και όχι στους πολιτικούς επικρατεί η κοινή λογική. Έτσι στην έκθεση ως πρωταρχικός παράγοντας επίλυσης της προσφυγικής κρίσης ορίζεται η αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτιών. Ο τερματισμός των πολέμων με εξεύρεση πολιτικών λύσεων και η εδραίωση της ασφάλειας μαζί με την ανοικοδόμηση των χωρών και των κοινωνιών είναι ο καλύτερος τρόπος να μειωθούν οι προσφυγικές ροές.

Ωστόσο επειδή αυτό δεν πρόκειται να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η Ευρώπη θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για την συνέχιση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, και γι’ αυτό θα πρέπει να έχει ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου αλλά και να αναθεωρήσει τον Κανονισμό του Δουβλίνου. Επιπλέον θα πρέπει να υπάρχει ένας ανθρώπινος τρόπος αντιμετώπισης των προσφύγων. «Πολλοί πρόσφυγες φτάνουν στην ΕΕ μετά από μακρύ και τραυματικό ταξίδι, βιώνοντας συχνά ληστείες, βιασμούς και άλλες μορφές βίας. Διέφυγαν από συνθήκες πολέμου, άφησαν πίσω συγγενείς ή τους έχασαν καθ’ οδόν για την Ευρώπη. Αυτό το τραύμα δεν λαμβάνεται πάντοτε επαρκώς υπόψη στη διαδικασία υποδοχής και ασύλου» αναφέρει η έκθεση και γι’ αυτό το λόγο η ΕΟΚΕ συνιστά ότι θα πρέπει να διατεθούν από τα κράτη μέλη οι αναγκαίοι πόροι ώστε οι πρόσφυγες αλλά και οι εθελοντές που τους συνδράμουν να λαμβάνουν την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη.

Η αποδοχή των προσφύγων από την κοινωνία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για αποτελεσματική κοινή ενωσιακή προσέγγιση και ομαλή ενσωμάτωση των προσφύγων. Ωστόσο η παραπληροφόρηση που πολλές φορές υπάρχει σχετικά με τους πρόσφυγες έχει αυξήσει τα αρνητικά συναισθήματα απέναντι τους. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι θα πρέπει να αναδεικνύονται περισσότερο τα θετικά παραδείγματα των προσφύγων και μεταναστών στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της Ευρώπης και όχι μεμονωμένα αρνητικά περιστατικά. Οι πρόσφυγες δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως απειλή αλλά ως ευκαιρία για το οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης. Για το λόγο αυτό τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να ανέχονται τη χρήση προσβλητικής, ξενοφοβικής γλώσσας και ρητορικής μίσους στα μέσα ενημέρωσης επιβάλλοντας τις κυρώσεις που προβλέπει η νομοθεσία.

Μια άλλη σημαντική παράμετρος που θίγει η έκθεση είναι και ο σχεδιασμός πολιτικών που να διασφαλίζει την ένταξη των προσφύγων και μεταναστών στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. «Η ένταξη αποτελεί αμφίδρομη διαδικασία και συνεπάγεται τόσο δικαιώματα όσο και υποχρεώσεις» αναφέρει η έκθεση. Η ενσωμάτωση αρχίζει με τη γλωσσική κατάρτιση αλλά και με την πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες ώστε οι αιτούντες άσυλο να βρίσκουν μια θέση εργασίας για να μπορούν να έχουν ένα επίπεδο ζωής αλλά και να μην χάσουν την αξιοπρέπεια τους και τις δεξιότητες τους. Επισημαίνεται ωστόσο ότι οι πρόσφυγες θα πρέπει να τηρούν τους νόμους της χώρας υποδοχής και να αποδέχονται τον πολιτισμό της. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να υπάρχει καθοδήγηση από τα κράτη και τις οργανώσεις, ενώ για το σκοπό αυτό μπορούν να χρησιμοποιηθούν άτομα με προσφυγικό/μεταναστευτικό ιστορικό που έχουν ενταχθεί επιτυχημένα και θα λειτουργήσουν αφενός ως πρότυπο, αφετέρου θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση της κοινωνίας στη χώρα υποδοχής.

Η ΕΟΚΕ αφουγκράστηκε την κοινωνία και ως εκπρόσωπος της, δεν θα εφησυχάσει αλλά θα γνωστοποιεί τις ανάγκες, τις παρατηρήσεις και τις συστάσεις στα όργανα της ΕΕ ώστε να συμβάλλει περαιτέρω στην ανάπτυξη των πολιτικών εκείνων που δεν θα κρατήσουν την Ευρώπη αιχμάλωτη του φόβου και μακριά από τις ιδρυτικές της αρχές που θα σήμαιναν και την απαρχή του τέλους της.