Ενθουσιασμός και αγωνία, κούραση και επιβράβευση… Κάπως έτσι κύλησε ο χρόνος για τις τρεις ελληνικές πόλεις που διεκδικούν τον τίτλο «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» για το 2021. Μετά τη δημοσίευση δεκάδων εκδηλώσεων, δράσεων, εκθέσεων, παραστάσεων και συνεντεύξεων η Αthens Voice «στήνει στον τοίχο» Ελευσίνα, Καλαμάτα και Ρόδο. Έξι κοινές ερωτήσεις ζητούν απαντήσεις λίγες μέρες πριν την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. Η Κέλλυ Διαπούλη εκ μέρους της Ελευσίνας, ο Poka Yio (aka Πολύδωρος Καρυοφύλλης), καλλιτεχνικός διευθυντής της Καλαμάτας και ο Νίκος Χατζηπαπάς, καλλιτεχνικός διευθυντής της Ρόδου διασταυρώνουν τα ξίφη τους. Ποια πρέπει να γίνει η επόμενη Πολιτιστική Πρωτεύουσα, ποια πόλη προετοιμάστηκε καλύτερα και τι θα φέρει η επόμενη μέρα;
Γιατί να γίνει η πόλη σας Πολιτιστική Πρωτεύουσα;
Ελευσίνα: H πρόταση της Ελευσίνας για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης αγγίζει την καρδιά του σύγχρονου ευρωπαϊκού προβληματισμού. Εστιάζει στην ανάγκη της Ευρώπης να επαναπροσδιορίσει τη λειτουργία της προκειμένου να εγγυηθεί ένα βιώσιμο μέλλον σε κοινωνικοπολιτικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο. Μιλάει επίσης, για την αλλαγή που μπορεί να φέρει η τέχνη στους παραπάνω τομείς, αν συνδεθεί με αυτούς και γίνει μέρος της καθημερινότητας μιας πόλης. Η Ελευσίνα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα πόλης που εδώ και χρόνια χρησιμοποιεί την πολιτιστική ανάπτυξη ως κύριο όχημα της γενικότερης ανάπτυξής της. Για παράδειγμα, μέσω των Αισχυλείων, η Ελευσίνα αλλάζει σταδιακά αλλά σταθερά τη στερεοτυπική εικόνα της βιομηχανικής και επιβαρυμένης περιβαλλοντικά πόλης. Επίσης, μέσω των Αισχυλείων, διεκδικεί μιας μεγάλης κλίμακας αστική ανάπλαση, με τη μετατροπή των ανενεργών βιομηχανικών συγκροτημάτων σε χώρους πολιτισμού, η οποία συνεπάγεται την ανάπλαση του παραλιακού μετώπου και τον προσανατολισμό της ζωής της πόλης προς αυτό. Η Ελευσίνα δεν είναι τουριστικό θέρετρο και ούτε θα γίνει ποτέ. Αλλά αντίστοιχα, ο πολιτισμός δεν είναι ένα ευχάριστο διάλειμμα, άρα και η Πολιτιστική Πρωτεύουσα δεν έχει να κάνει πρωτίστως με το πώς θα αναπτύξουμε την τουριστική κίνηση μιας περιοχής ή με το τις φυσικές ομορφιές που αυτή προσφέρει. Αντίθετα, πρωτίστως ο πολιτισμός έχει να κάνει με τον τρόπο που ζούμε, με τον τρόπο που δουλεύουμε, με τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τον εαυτό μας, με τον άλλο, με το γείτονά μας, το συνάδελφό μας και τον ξένο. Ο πολιτισμός έχει πρωτίστως να κάνει με τον τρόπο που φανταζόμαστε τον εαυτό μας και το περιβάλλον μας - δηλαδή τη γειτονιά μας, το χώρο εργασία μας, την πόλη μας, τη χώρα μας και την Ευρώπη – και με τον τρόπο που εργαζόμαστε για να υλοποιήσουμε τα όνειρα και τις φαντασιώσεις μας. Όποιος προσλαμβάνει έτσι τον πολιτισμό, αντιλαμβάνεται ότι η Ελευσίνα είναι ιδανικός τόπος για να φιλοξενήσει το θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Γιατί η Ελευσίνα είναι η παραγωγική μηχανή της χώρας. Είναι ο τόπος όπου διαχρονικά, χιλιάδες άνθρωποι, από κάθε γωνιά της Ελλάδας - εργάτες, επιχειρηματίες, υπάλληλοι – παράγουν. Χρησιμοποιούν δηλαδή τόσο τη σωματική, όσο και την πνευματική τους ενέργεια για να αλλάξουν τον κόσμο.
Ελευσίνα
Καλαμάτα: Η Καλαμάτα πατά με το ένα πόδι σε ένα παρελθόν ευμάρειας και εσωστρέφειας ενώ με το άλλο περπατά σε ένα μέλλον ανάπτυξης και εξωστρέφειας, που, πρόσφατα κυρίως, άρχισε να διαφαίνεται καθαρότερα. Ο Πολιτισμός μπορεί να κλίνει την πλάστιγγα προς την εξωστρέφεια μετατρέποντας την Καλαμάτα σε αυτό που ήταν πριν χρόνια, μια από τις πλέον κοσμοπολίτικες πόλεις της Ελλάδας. Να αποτινάξει όσα στοιχεία εθνικισμού έχουν απομείνει και να αγκαλιάσει με σιγουριά το ξένο, το νέο, είτε είναι άνθρωποι, είτε ιδέες.
Ρόδος: Η Ρόδος με την ετεροβαρή οικονομική κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη έχει απόλυτη ανάγκη από εκείνο το πλαίσιο που θα της δώσει την δυνατότητα να ισχυροποιήσει το πολιτιστικό της προφίλ, να αλλάξει προς ένα δημιουργικό, βιώσιμο, παραγωγικό μοντέλο και να ξεφύγει από το να καταναλώνει απλά και μόνο έργα πολιτισμού.
Η πρόσφατη αμφισβήτηση διεθνών συνθηκών που αφορούν άμεσα την Δωδεκάνησο, καθιστούν καθοριστικής εθνικής και ευρωπαϊκής σημασίας την ανάδειξη της Ρόδου και της Δωδεκανήσου σε πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Η Ρόδος επιπροσθέτως διαθέτει όλα εκείνα τα βασικά κριτήρια.
Η Ρόδος είναι ένας παγκόσμιος προορισμός με πλαίσιο ιστορικό, εμπορικό, ναυτικό και πολυπολιτισμικό παρελθόν παρόν και μέλλον. Διαθέτει επαρκώς την ευρωπαϊκή αλλά και διεθνή διάσταση και δεν χρειάζεται να την αποκτήσει. Διαθέτει την ικανότητα να υλοποιήσει ένα μεγάλο πρόγραμμα και να το επικοινωνήσει σε διεθνές επίπεδο. Να διαδώσει το μήνυμα της Ευρώπης στα τρία εκατομμύρια ετησίως επισκεπτών της και μέσω αυτών σε όλο τον κόσμο διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο μέσω του πολιτισμού στην ευρύτερη και ευαίσθητη περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου και Βόρειας Αφρικής.
Η Ρόδος διαθέτει αξιόλογες υποδομές, πάνω από εκατό χώρους που μπορούν να φιλοξενήσουν πολλές και διαφορετικές εκδηλώσεις. Διαθέτει ικανότατη προσβασιμότητα μέσω του Διεθνούς αεροδρομίου και των τεσσάρων της λιμανιών. Διαθέτει ικανότητα φιλοξενίας 200.000 επισκεπτών ανά ημέρα. Τέλος Διαθέτει μια καθολική υποστήριξη από την κοινωνία την ηγεσία και τους σημαντικότερους φορείς της.
Ελευσίνα: Το όραμα της Ελευσίνας 2021 συνοψίζεται στη φράση «Μετάβαση στην EUphoria» και εστιάζει στην πρόκληση της μετάβασης, την ανάγκη δηλαδή επαναπροσδιορισμού της σχέσης μας με το γείτονά μας και τον ξένο, στην ανάγκη επαναπροσδιορισμού της σχέσης μας με την παραγωγή, την εργασία και την οικονομία εν γένει και στην ανάγκη επαναπροσδιορισμού της σχέσης μας με το φυσικό περιβάλλον. Αυτές οι προκλήσεις της μετάβασης γίνονται οι τρεις κεντρικές θεματικές του προγράμματός μας, με τίτλο EUrbanization, The EU Working Classes και EUnvironment. Το όραμά μας είναι να δημιουργήσουμε σε αυτόν τον τόπου, που είναι η παραγωγική μηχανή της χώρας, ένα κέντρο δημιουργικότητας και έντασης γνώσης, ένα χώρο αναστοχασμού γύρω από την έννοια της ανάπτυξης.
Καλαμάτα: Το όραμα είναι η Καλαμάτα να «μετατοπιστεί» από μια πόλη στην περιφέρειας της Ελλάδας σε μια Ευρωπαϊκή Περιφερειακή Πόλη Πολιτισμού. Σίγουρα δεν θα περιμένεις εδώ να γεννιέται το νέο, αυτό σχεδόν πάντα γεννιέται στις μητροπόλεις. Όμως μπορεί εδώ το νέο να βρίσκει στέγη και βήμα για περίθαλψη, προστασία και ανάδειξη. Το φεστιβάλ χορού της Καλαμάτας έκανε ακριβώς αυτό επί χρόνια, παρουσίαζε τις νέες τάσεις. Το Μέγαρο Χορού είναι η εγγύηση, το θεμέλιο αυτής της στρατηγικής. Στα πλάνα μας είναι το νέο κέντρο φιλοξενίας δημιουργών με residencies, στο πρώην μουσικό σχολείο και η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών που θα εγκατασταθεί στο νέο παράρτημα της στην Καλαμάτα. Τέλος ο κόμβος καινοτομίας σχεδιάζεται για να φιλοξενεί δημιουργούς προσφέροντας τους χώρο και συνθήκες εργασίας και προοπτική μετεγκατάστασης. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα σχέδια μας που μας επιτρέψουν να μιλάμε για μια πόλη «προκεχωρημένο φυλάκιο» για τον πολιτισμό.
Ρόδος: Το καλλιτεχνικό όραμα συνοψίζεται στη φράση «Δημιουργικός Τόπος Δημιουργικοί Άνθρωποι». Η Ρόδος, η Δωδεκάνησος θέλουμε να γίνει ελκυστική στους δημιουργικούς ανθρώπους, στους καλλιτέχνες, τους δημιουργικούς οργανισμούς και στις δημιουργικές βιομηχανίες. Η Ρόδος μπορεί να επενδύσει στους Δημιουργικούς Χώρους, στην Καλλιτεχνική Παιδεία και παραγωγή σε όλο το φάσμα των τεχνών: στο Σινεμά, στο Θέατρο, στο Χορό, στις Εικαστικές Τέχνες, στη Μουσική με την δημιουργία βιώσιμων δομών, θεσμών, εγκαταστάσεων με ευρωπαϊκό και διεθνές προφίλ.
H ομάδα της Ρόδου σε δράση
Ποιο είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της πόλης;
Ελευσίνα: Η «παραγωγικότητά» της. Η Ελευσίνα, όπως έλεγε ο Πικιώνης, είναι ένα εργοστάσιο σκέψης. Αυτή είναι η χαρακτηριστική ενέργεια της πόλης, που αντικατοπτρίζεται τόσο στη φυσική της στρωματογραφία, όσο και στους κατοίκους της και στην καθημερινότητά της. Στην Ελευσίνα, οι άνθρωποι στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις του για να πετύχουν τους στόχους του. Δεν είναι οι ευνοούμενοι των πολιτικών γραφείων ή για να χρησιμοποιήσουμε μια παροιμιώδη έκφραση «δεν έχουν μπάρμπα στην Κορώνη». Είναι σημαντικό να σημειώσουμε εδώ ότι η πολιτιστική ανάπτυξη που γνωρίζει η Ελευσίνα σήμερα είναι αμιγώς τοπικό έργο. Η Ελευσίνα δεν υπήρξε ποτέ ευνοούμενη του εθνικού πολιτιστικού σχεδιασμού, γιατί η Ελευσίνα δεν είναι πόλη Πρωθυπουργών. Είναι πόλη μεταναστών και προσφύγων. Έτσι, ο εθνικός σχεδιασμός δεν επένδυσε στους πολιτιστικούς της πόρους, παρ’ όλο που αυτοί είναι εξαιρετικής αξίας και σημασίας. Η όλη της ανάπτυξη στηρίχθηκε αποκλειστικά από τις τοπικές αρχές και στους ανθρώπους που ζουν και δραστηριοποιούνται σ’ αυτή. Αυτό, όμως, σήμερα έχει δημιουργήσει ένα σημαντικό κεφάλαιο στην πόλη και την αυτοπεποίθηση ότι μπορούμε να υλοποιούμε τους στόχους που βάζουμε με ίδιες δυνάμεις.
Καλαμάτα: Οι νέες υποδομές της πόλης που εκμηδένισαν τις αποστάσεις σε 2 περίπου ώρες από την Αθήνα και μέσω του αεροδρομίου τη συνέδεσαν με δεκάδες διεθνείς προορισμούς. Η τοπολογία της τόσο σαν πόλη, με μια μοναδική ρυμοτομία όσο και σαν ευρύτερη περιοχή, μια από τις πιο προικισμένες περιοχές στην Ελλάδα. Φυσικά οι σημαντικές υποδομές πολιτισμού που έχει και τέλος το ανήσυχο πνεύμα μιας μεγάλης μερίδας των κατοίκων της.
Ρόδος: Η Ρόδος βρίσκεται ακριβώς εκεί που τελειώνει η Ευρώπη και η οποία θα ήθελε στο μέλλον να αναπτυχθεί, εντάσσοντας και άλλες χώρες στους κόλπους της, σε μία άκρως ευπαθή περιοχή που χρειάζεται σταθερότητα. Η Ρόδος μπορεί να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση. Μπορεί να συμβάλει στο διάλογο στην αλληλεπίδραση μεταξύ των λαών και των διαφορετικών θρησκειών. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ρόδος δεν εκπαιδεύεται στην συνύπαρξη με την διαφορετικότητα. Ήταν πάντα και εξακολουθεί να είναι ένας χώρος πολυπολιτισμικής συνύπαρξης και διαλόγου. Με το μουσουλμανικό στοιχείο συμβιώνει αρμονικά εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Η ειρηνική συνύπαρξη διαφορετικών θρησκειών στη Ρόδο δεν είναι μία εικασία, αλλά μία απτή πραγματικότητα . Στην Μεσαιωνική Πόλη, μία ζωντανή πόλη οκτώ χιλιάδων κατοίκων, ένα ζωντανό μουσείο απόκτημα παγκόσμιας κληρονομιάς, επιβιώνει ακόμη, προβολή από το παρελθόν, το όραμα μιας εν δυνάμει ενοποιημένης Ευρώπης. Στη μεσαιωνική πόλη συναντάς τα “πόστα” και τα καταλύματα της Αγγλίας, της Προβηγκίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Γερμανίας. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Ρόδου, η θέση της στο χάρτη, ο νησιωτικός χαρακτήρας της και οι εθνότητες της που ζουν αρμονικά σε αυτήν, εδώ και χρόνια.
Τι έχει γίνει μέχρι στιγμής στο πλαίσιο της διεκδίκησης;
Ελευσίνα: Έχει γίνει όλος ο απαραίτητος σχεδιασμός για την υλοποίηση του έργου, σε επίπεδο πολιτικής στήριξης και εξασφάλισης των οικονομικών πόρων, κτηριακών υποδομών, επικοινωνίας και μάρκετινγκ και προμελέτης των επιπτώσεων. Στο επίπεδο του καλλιτεχνικού προγράμματος, έχουν σχεδιαστεί ο βασικός κορμός και η στρατηγική του προγράμματος σε συνεργασία με μια σειρά επιμελητών, πολιτιστικών οργανισμών και καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Μάλιστα ήδη στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης της υποψηφιότητας, πραγματοποιήσαμε μία σειρά έργων, τα οποία είναι ενδεικτικά της φιλοσοφίας του προγράμματός μας και του τρόπου που σκοπεύουμε να δουλέψουμε τα επόμενα χρόνια. Έτσι, φιλοξενήσαμε τις ευρωπαϊκές δράσεις συνεργασίας “Meeting the Odyssey” και “Mixdoor”. Στις γειτονιές της Ελευσίνας, σε συνεργασία με τους κατοίκους διοργανώσαμε την περφόρμανς “Routes on Roots” (Διαδρομές στις Ρίζες), σε σκηνοθεσία Ευριπίδη Λασκαρίδη, ένα βιωματικό περίπατο στην προσφυγική γειτονιά της Ελευσίνας, με πρωταγωνιστές τους ίδιους τους κατοίκους και τις ιστορίες τους. Επίσης, τη δράση “Growing Ground”, στο πλαίσιο της οποίας, υπό την καθοδήγηση της εικαστικού Μαρίας Οικονομοπούλου, οι κάτοικοι δημιούργησαν στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό έναν κοινόχρηστο κήπο. Σε συνεργασία με το Eyes’ Walk Festival από τη Σύρο διοργανώσαμε τη δράση Europass, μια βραδιά με προβολές στα παροπλισμένα πλοία του λιμανιού της Ελευσίνας, αναδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο ένα από τα πιο προβληματικά σημεία του δημόσιου χώρου της πόλης. Γίναμε μέλη στην Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Τέχνη στο Δημόσιο Χώρο In Situ κ.α.
Καλαμάτα
Καλαμάτα: Έχει σχεδιαστεί η στρατηγική πολιτιστική πολιτική δεκαετίας με διαβούλευση των πολιτών της και έχει φτιαχτεί ένα πρόγραμμα με διασύνδεση των πολλαπλών πολιτιστικών φορέων της Καλαμάτας με αντίστοιχους του εξωτερικού. Με αδρές γραμμές σχεδιάσαμε ένα πρόγραμμα τόσο η ομάδα μας όσο και η προκάτοχος μου Έλενα Πέγκα που είναι αντι-φεστιβαλικό, δίνει μεγαλύτερη σημασία στην δημιουργική εμπλοκή των κατοίκων, στην εκπαίδευση, στις «μαλακές» υποδομές δηλαδή στη δημιουργία φορέων παρά νέων κτιρίων, στις διεθνείς μακροχρόνιες συνεργασίες που αφήνουν αποτύπωμα και στη δημιουργία συνθηκών μετεγκατάστασης δημιουργών στην πόλη.
Ρόδος: Ότι έπρεπε να γίνει έχει γίνει και με το παραπάνω, από την πρώτη φάση της διεκδίκησης και μέχρι τώρα, από μια ομάδα συνεργατών που εργάστηκαν με συνέπεια και αυτοθυσία. Βασικά πραγματοποιήθηκε ένας ανοιχτός διάλογος με την κοινωνία, τους φορείς και τους δημιουργούς που οδήγησε σε ένα πρώτο πλάνο προγράμματος, όπου στην δεύτερη φάση της διαδικασίας έλαβε έναν πιο ξεκάθαρο χαρακτήρα και συμπαγή δομή.
Η επικοινωνία, ο διάλογος και ο σχεδιασμός σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο με οργανισμούς και καλλιτέχνες για την ανάπτυξη συνεργασιών και τον σχεδιασμό των έργων.
Η κατάρτιση ενός καλλιτεχνικού προγράμματος με περιεχόμενο, βάθος και προοπτική. Όχι σκόρπιες εκδηλώσεις άλλα προγράμματα με στόχο και συνοχή που θα προσελκύσουν τις δημιουργικές δυνάμεις της Ευρώπης και γιατί όχι του κόσμου και θα αναδείξουν τις τοπικές δυνατότητες στη δημιουργία και την παραγωγή καλλιτεχνικών γεγονότων που μέχρι τώρα περιοριζόταν μόνο στην εισαγωγή και την κατανάλωση.
Ελευσίνα 2021, το Διοικητικό Συμβούλιο
Γιατί είναι σημαντικό για την πόλη να γίνει Πολιτιστική Πρωτεύουσα; Αν τα καταφέρετε, τι θα αλλάξει στην πόλη;
Ελευσίνα: Για την Ελευσίνα η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είναι η μοναδική ευκαιρία της πόλης να μετασχηματιστεί. Για εμάς, η Πολιτιστική Πρωτεύουσα είναι η κορύφωση της μακρόχρονης και σταθερής επιδίωξης της πόλης να αλλάξει χαρακτήρα, πραγματοποιώντας τη μετάβασή της από το μοντέλο της βιομηχανικής ανάπτυξης σε ένα νέο μοντέλο που στηρίζεται στη δημιουργικότητα και τη γνώση.
Αν τα καταφέρουμε θα αλλάξουν τα πάντα. Η πόλη κυριολεκτικά θα μεταμορφωθεί. Αρχικά θα προωθηθούν - ΄ήδη έχουν ξεκινήσει κάποια έργα – αναπλάσεις σε ανενεργούς βιομηχανικούς χώρους, προκειμένου να μετατραπούν σε πολιτιστικούς. Αυτό αποτελεί πάγιο αίτημα της πόλης και συνδέεται άρρηκτα με την επίσης πάγια επιδίωξή της για την ανάπλαση του παραλιακού μετώπου και την έξοδο της πόλης στη θάλασσα. Θεωρούμε ότι η Πολιτιστική Πρωτεύουσα θα αλλάξει την αντίληψη του κόσμου για την Ελευσίνα και θα λειτουργήσει καταλυτικά για να προωθηθούν και να «ξεκλειδώσουν» έργα πνοής όπως η ανέγερση του νέου αρχαιολογικού μουσείου. Επίσης, οι γειτονιές της πόλης θα αναζωογονηθούν σημαντικά. Στόχος μας είναι, με βάση τα ειδικά της χαρακτηριστικά, κάθε γειτονιά να αναπτύξει μία διακριτή ταυτότητα, συνδεόμενη με μία περιοχή του σύγχρονου πολιτιστικού γίγνεσθαι. Για να το πετύχουμε αυτό συνδέσαμε κάθε μία από τις κεντρικές θεματικές του προγράμματός μας (EUrbanization, The EU Working Classes, EUnvironment) με μία γειτονία. Έτσι, στην περιοχή της Κάτω Ελευσίνας, που συνορεύει με το λιμάνι και την παλιά βιομηχανική ζώνη, τοποθετούμε δραστηριότητες της θεματικής The EU Working Classes. Στην ευρύτερη περιοχή των Συμιακών, που συνορεύουν με τον αρχαιολογικό χώρο και την τσιμεντοβιομηχανία Τιτάν και η οποία στο παρελθόν βίωσε πιο έντονα από κάθε άλλη τα περιβαλλοντικά προβλήματα, τοποθετούμε δραστηριότητες της θεματικής EUnvironment. Τέλος, στην Άνω Ελευσίνα με επίκεντρο το Συνοικισμό, τη γειτονία των Μικρασιατών προσφύγων, τοποθετούμε δραστηριότητες της θεματικής EUrbanization.
Επίσης, η πολιτιστική δραστηριότητα της πόλης θα ενισχυθεί σημαντικά τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά και θα αποκτήσει ετήσια διάρκεια, κάτι που τώρα δε συμβαίνει, κυρίως λόγω της έλλειψης στεγασμένων χώρων. Στόχος μας είναι η Ελευσίνα να γίνει ένα κέντρο διασύνδεσης για τους καλλιτέχνες και τους επαγγελματίες του πολιτιστικού χώρου με το σύγχρονο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Τέλος, η ανάδειξη της πόλης σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και οι αλλαγές που αυτή συνεπάγεται θα τονώσει σημαντικά την αυτοπεποίθηση του τοπικού πληθυσμού, κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει ήδη με την πρόκριση της Ελευσίνας στην τελική φάση του διαγωνισμού. Και βέβαια όλα αυτά συνεπάγονται αύξηση στην επισκεψιμότητα, κάτι που συμβαίνει ήδη μετά την πρόκρισή μας στην τελική φάση.
Ρόδος
Καλαμάτα: Προσπαθώ να βλέπω ιστορικές αναλογίες και να κοιτάζω ένα θέμα από απόσταση πριν μπω πριν μπω βαθύτερα στην επίλυση του. Αν κοιτάξεις τα πράγματα από μακριά, πολύ περισσότερο αν φοράς τα σκοτεινά γυαλιά της Αθήνας της Κρίσης, εν πρώτοις θα αποφανθείς πως η Καλαμάτα δεν χρειάζεται την Πολιτιστική Πρωτεύουσα γιατί είναι ήδη σε φωτεινή τροχιά ανάπτυξης. Το ίδιο λέγαμε για την Αθήνα των Ολυμπιακών ή ακόμα και για την Ευρωπαϊκή Ήπειρο σήμερα. Είμαστε μια χαρά! Η ευμάρεια είναι ακριβώς το τελευταίο σημείο ανάπτυξης και το πρώτο πολιτισμικής πτώσης. Δείτε όμως τελικά τι έγινε μόλις ήρθαν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστών στην Ευρώπη. Αναδιπλώθηκαν αιώνες Διαφωτισμού σε μια μισαλλοδοξία χωρίς προηγούμενο. Θέλει μεγάλη ετοιμότητα και στρατηγική σκέψη για να βγεις εκτός ισορροπίας, να αναλάβεις μια ευθύνη μεγαλύτερη από αυτή που σου αναλογεί έτσι ώστε να ξεπεράσει η πόλη σου τη φυσική πολιτισμική φθορά και να μπει σε τροχιά πολιτισμικής ανάπτυξης. Αυτό που ένας ανοιχτόμυαλος γονέας το κάνει στο παιδί του, δηλαδή να το εκπαιδεύσει, να το εκθέσει σε πολλαπλά πολυπολιτισμικά ερεθίσματα, να του ανοίξει τους ορίζοντες μέσω δημιουργικών ασχολιών ή να το γυμνάσει, μας φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο όταν σκεφτόμαστε σύνολα όπως ένα χωριό ή μια ολόκληρη πόλη. Στις πόλεις πιστεύουμε πως βασιλεύει η πολιτική, τα μικροσυμφέροντα κλπ. Υπάρχει μεγαλύτερη πρόκληση από το να αναλάβεις την ευθύνη να αποτελέσεις παράδειγμα σε μια εποχή συνολικών εκπτώσεων αντί να αράξεις και να καταναλώσεις τα έτοιμα; Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα απαιτεί κάτι αδιανόητα μεγαλύτερο. Σχέδιο και συστηματική εκτέλεση μέσα από Σύμπνοια και Σύμπραξη. Υπάρχει ευγενέστερο όραμα από αυτό;
Όσο για το τι θα αλλάξει, θα αναστηλωθούν υποδομές και θα αλλάξει η χρήση αρκετών κτιρίων. Αυτό όμως είναι μια μικρή αλλαγή. Η μεγάλη αλλαγή θα γίνει στο παραλιακό μέτωπο με συμμετοχικό σχεδιασμό. Ο ορίζοντας, το μέλλον της Καλαμάτας είναι προς τα έξω. Οι κάτοικοι της πόλης έχουν δικαίωμα να συμμετέχουν στη δημιουργία αυτού του νέου προσώπου για την πόλη τους και έχουν προβλεφθεί οι διαδικασίες για να εξασφαλισθεί η μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή. Η σημαντικότερη όμως αλλαγή θα είναι άυλη. Η αλλαγή στις δομές, οι νέοι φορείς, η σχέση του πολίτη στα κοινά και κυρίως η νοοτροπία. Εκεί βρίσκεται το μεγάλο στοίχημα. Η εσωτερική αλλαγή. Μόλις συμβεί η εσωτερική αλλαγή μπορεί πολύ εύκολα να καθρεπτιστεί και εξωτερικά.
Ρόδος: Η Ρόδος χρειάζεται περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πόλη τον τίτλο. Η Ρόδος έχει μία σημαντική οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη μέσω του τουρισμού. Στον τομέα του πολιτισμού επίσης, αλλά κυρίως μέσω της κατανάλωσης των πολιτιστικών αγαθών.
Για την Ρόδο είναι πολύ σημαντικό να αλλάξει και να γίνει «Δημιουργικός τόπος». Δεν θέλει να αλλάξει για να βελτιώσει τις υποδομές της, το περιβάλλον της, τον τουρισμό της, τα δίκτυα της, την οικονομία της. Θέλει να αλλάξει περιεχόμενο. Και είναι ένα βήμα από αυτό το στόχο. Δεν χρειάζεται να κάνει 100 βήματα. Διαθέτει την «χωρική ελκυστικότητα» τα δίκτυα, την ανεκτικότητα προς το διαφορετικό, το φυσικό περιβάλλον. Αρκεί να γίνει ελκυστική στους δημιουργούς για να γίνει «Δημιουργικός τόπος». Γι’ αυτό χρειάζεται την Πολιτιστική Πρωτεύουσα, που θα της επιτρέψει να κάνει αυτό το μοναδικό βήμα προς ένα διαφορετικό μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.
Η ομάδα του Καλαμάτα:21
Ας υποθέσουμε ότι είστε η επόμενη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, ποιο είναι το πλάνο για την επόμενη μέρα;
Ελευσίνα: Το πλάνο της επόμενης μέρας είναι… τρελή δουλειά! Το πρόγραμμά μας ξεκινάει από την επόμενη μέρα. Ήδη έχουμε κανονίσει δράσεις για τον Ιανουάριο, τον Ιούνιο και το Σεπτέμβριο του 2017. Πολλά από τα έργα και τις δράσεις που έχουμε σχεδιάσει έχουν τη μορφή μακρόχρονων διαδικασιών, οι οποίες ξεκινούν ήδη από το 2017. Για μας η Πολιτιστική Πρωτεύουσα δεν είναι μια ετήσια διαδρομή, αλλά μία πολυετής διαδρομή, μέσα από την οποία στοχεύουμε να πετύχουμε την αστική αναβάθμιση της πόλης, την ενδυνάμωση του πολιτιστικού της προφίλ και την ενδυνάμωση του πολιτιστικού χώρου εν γένει. Στόχος μας είναι να δώσουμε σάρκα και οστά σε μία νέα αντίληψη αναφορικά με τη λειτουργία της τέχνης και των καλλιτεχνών στην καθημερινότητα και την γενικότερη ανάπτυξη της πόλης. Και αυτό δεν είναι κάτι που μπορείς να το πετύχεις μέσα σε ένα χρόνο. Θέλει δουλειά επίμονη πολλών ετών. Γι’ αυτό έχουμε ήδη ξεκινήσει, ώστε να καταφέρουμε το 2022 η Ελευσίνα να είναι μια διαφορετική πόλη, ένα δυναμικό πολιτιστικό κέντρο της περιφέρειας, ένα πολιτιστικό κέντρο σε μια από τις πιο υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας και ένα κέντρο που συνδέει την τέχνη και τη δημιουργικότητα με την παραγωγή και την οικονομία.
Καλαμάτα: Η επόμενη μέρα είναι πρωτίστως μέρα αναγνώρισης όσων έχουν συμμετάσχει σε αυτό το ήδη πολύ μεγάλο έργο. Είναι μέρα χαράς για την πόλη και για τους κατοίκους της. Από την μεθεπόμενη όμως πρέπει να υπάρξει μια μικρή αλλά περίοδος έντονου αναστοχασμού και συστηματικής ανασυγκρότησης. Την τρίτη ημέρα πρέπει να αρχίσει να επικαιροποιείται το πλάνο εργασίας που ήδη έχουμε. Ανεξάρτητα με το αποτέλεσμα, όλες οι πόλεις που μπήκαν σε αυτή την διαδικασία έχουν καταλάβει πως είναι μια διαδικασία μετάβασης χωρίς επιστροφή. Δεν μπορούν να γυρίσουν πίσω ανεξάρτητα με το αν θα είναι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες ή όχι. Ο δεκαετής Σχεδιασμός Πολιτιστικής Στρατηγικής, του οποίου η Πολιτιστική Πρωτεύουσα είναι μέρος του, θα αλλάξει την πόλη μέσω ανεξάρτητα του αποτελέσματος. Αυτή η διαδικασία θα αναδείξει μια Πολιτιστική πρωτεύουσα αλλά τρεις ενδυναμωμένες πόλεις.
Ρόδος: Η άμεση, από το 2017 και σταδιακή υλοποίηση του προγράμματός μας. Εάν θα είχαμε ένα διάγραμμα με κουκκίδες αυτού του προγράμματος, δεν θα βλέπαμε κουκκίδες διάσπαρτες, πού θα πυκνώνουν το 2021, αλλά θα βλέπαμε πυκνές κουκκίδες που αρχίζουν το 2017 και συνεχίζουν μέχρι το 2023, με προοπτική να αφήσουν θεσμούς και εγκαταστάσεις, εάν είναι δυνατόν για πάντα.
Αυτό προϋποθέτει μία τεράστια προσπάθεια όχι μόνο από τους ανθρώπους που θα υλοποιήσουν το θεσμό, αλλά και από την ίδια την πόλη και την κοινωνία.
Μετά την υλοποίηση του προγράμματος και την χρονιά 2021 η Ρόδος και όλη η Δωδεκάνησος θα αλλάξει κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά, περιβαλλοντικά και θα αφήσει ο θεσμός ανεξίτηλες μνήμες στη νέα γενιά και νέα εφόδια προς ένα καλύτερο, ουσιαστικό και φωτεινό μέλλον.
15°
