Γιατί στη Σουηδία το Lördagsgodis προωθεί όχι μόνο την υγεία αλλά και την οικονομική ανεξαρτησία
Στη Σουηδία τα παιδιά ανυπομονούν για το Σαββατοκύριακο, για να απολαύσουν την εβδομαδιαία τους δόση γλυκών. Αλλά πέρα από το να είναι μια απόλαυση, αυτά τα γλυκά του Σαββάτου διδάσκουν ένα πιο σημαντικό μάθημα.
Το απόγευμα του Σαββάτου, τα λιθόστρωτα της πλατείας Liljeholmen στη Στοκχόλμη γεμίζουν με οικογένειες που μπαινοβγαίνουν στο τοπικό εμπορικό κέντρο. Αν κοιτάξετε προσεκτικά, θα δείτε παιδιά να κρατούν σφιχτά κάτι που θα δείτε και σε άλλες πόλεις της Σουηδίας: μία σακουλίτσα με διάφορα ζαχαρωτά.
Οι Σουηδοί έχουν συνηθίσει τόσο πολύ να αγοράζουν και να τρώνε γλυκά το Σάββατο, που έχουν ακόμα και μια ειδική λέξη για αυτό: lördagsgodis, που κυριολεκτικά μεταφράζεται ως «γλυκά του Σαββάτου».
«Το Lördagsgodis ήταν πάντα ‘κάτι σημαντικό’», λέει ο Robert Lundin, ο οποίος μεγάλωσε στη δεκαετία του '80 και μόλις αγόρασε μαρσμέλοου με την πεντάχρονη κόρη του. «Περιμένεις το Σάββατο για να πάρεις τα γλυκά σου. Είναι σαν ένα μικρό, μεγάλο γεγονός με τους γονείς σου. Και τώρα το κάνω και με την κόρη μου».
Η έννοια του lördagsgodis χρονολογείται από τη δεκαετία του 1950. Οι σουηδικές ιατρικές αρχές άρχισαν να συνιστούν τα γλυκά ως μια εβδομαδιαία απόλαυση, για να περιορίσουν την αύξηση των περιπτώσεων τερηδόνας καθώς η χώρα γινόταν πλουσιότερη, λέει η Sofi Tegsveden Deveaux, συγγραφέας και λέκτορας για τη σουηδική κουλτούρα και τις αξίες.
Η τάση των Σουηδών να «εμπιστεύονται πολύ το κράτος» τους ενθάρρυνε να ακολουθήσουν και να τηρήσουν τη συμβουλή να περιορίσουν την κατανάλωση γλυκών στα Σάββατα, υποστηρίζει, με την τάση να εξελίσσεται στην αγαπημένη οικογενειακή δραστηριότητα που υπάρχει σήμερα.
«Τα παιδιά το λατρεύουν, και φυσικά ειδικά σε αυτή την ηλικία χρειάζεται το καλό παράδειγμα, λέει η Hui Jiang, 34 ετών. Μετακόμισε στη Σουηδία από την Κίνα πριν από μια δεκαετία και έχει υιοθετήσει την παράδοση με τα παιδιά της, τα οποία αρχίζουν να πηδάνε από τη χαρά τους μόλις ακούσουν τη λέξη lördagsgodis.
Μία παράδοση της Σουηδίας που διδάσκει υγεία και οικονομική ανεξαρτησία
«Τα παιδιά μου πήραν τις τραπεζικές τους κάρτες όταν ήταν έξι ετών και κάθε εβδομάδα καταθέτω 20 κορώνες σε αυτές. Στη συνέχεια, πηγαίνουν στο κατάστημα κάθε Σάββατο και μετρούν τα γλυκά σε μια τσάντα», λέει η Tegsveden Deveaux, που έχει δίδυμα 11 ετών. «Πρέπει να υπολογίσουν τον προϋπολογισμό τους για τα γλυκά του Σαββάτου και αν θέλουν να αγοράσουν παιχνίδια ή κάτι άλλο που δεν «χρειάζονται», εξηγεί. Στο τοπικό της κατάστημα, με 20 κορώνες μπορούν να αγοράσουν έως και 40 γλυκά. Η κόρη της συνήθως επιστρέφει στο σπίτι με μια γεμάτη σακούλα, ενώ ο γιος της επιλέγει να αγοράζει λιγότερα και ελαφρύτερα γλυκά, ώστε να του μένουν περισσότερα χρήματα στον λογαριασμό του.
Αν και τα ανθρακούχα μπουκάλια κόλα, τα κόκκινα ζελεδάκια ή η αλμυρή γλυκόριζα μπορεί αρχικά να φαίνονται απίθανα σύμβολα οικονομικής ελευθερίας, η Tegsveden Deveaux λέει ότι η οικογένειά της δεν είναι η μόνη που χρησιμοποιεί αυτά τα βασικά προϊόντα lördagsgodis ως ένα πρώιμο μάθημα διαχείρισης χρημάτων.
Περίπου επτά στα δέκα παιδιά στη Σουηδία λαμβάνουν σήμερα εβδομαδιαίο ή μηνιαίο χαρτζιλίκι, σύμφωνα με στοιχεία του 2020 που κοινοποίησε η Swedbank, μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας. Έξι στους δέκα γονείς που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι έχουν κάποια συμφωνία με τα παιδιά τους σχετικά με το πώς πρέπει να χρησιμοποιούνται τα χρήματά τους.
Ο Americo Fernández, οικονομολόγος και podcaster οικονομικών θεμάτων για την SEB, μια άλλη μεγάλη σκανδιναβική τραπεζική αλυσίδα, συμφωνεί ότι η παράδοση του lördagsgodis είναι «σίγουρα» ένα χρήσιμο εργαλείο για να βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν την αξία του χρήματος.
Σουηδία - η χώρα που δεν αφήνει τίποτα στην τύχη
«Είναι δύσκολο να μιλήσεις σε ένα οκτάχρονο παιδί και να προσπαθήσεις να του εξηγήσεις τη σημασία της αποταμίευσης», υποστηρίζει. Αντίθετα, το να δίνεις στα παιδιά χρήματα για να τα φυλάξουν για τα εβδομαδιαία γλυκά ή άλλες μικρές πολυτέλειες μπορεί να τα διδάξει βασικούς κανόνες οικονομικού προγραμματισμού. «Είναι [ευκολότερο] να καταλάβεις ότι αν σου δώσω 20 κορώνες και τις ξοδέψεις τώρα, δεν θα έχεις άλλες για το υπόλοιπο του μήνα, για παράδειγμα, ή της εβδομάδας».
Η έρευνα της Swedbank δείχνει ότι το μέσο εβδομαδιαίο χαρτζιλίκι για ένα επτάχρονο παιδί στη Σουηδία είναι 20 κορώνες (2,30 δολάρια, 1,70 λίρες). Αυτό αυξάνεται σε 500 κορώνες το μήνα στην ηλικία των 15 ετών, όταν γίνεται πιο συνηθισμένο για τα παιδιά να τα ξοδεύουν σε ρούχα ή δραστηριότητες με φίλους, όπως γεύματα έξω ή σινεμά. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η ενθάρρυνση της οικονομικής ευθύνης από μικρή ηλικία συνδέεται με υγιείς συνήθειες αποταμίευσης: περισσότεροι από επτά στους δέκα γονείς που συμμετείχαν στην έρευνα της Swedbank δήλωσαν ότι τα παιδιά τους ήταν σε θέση να αποταμιεύουν μέρος των χρημάτων που τους έδιναν είτε μερικές φορές είτε πάντα.
«Οι περισσότεροι Σουηδοί γονείς αυξάνουν σταδιακά το εβδομαδιαίο ή μηνιαίο χαρτζιλίκι, αλλά με κάθε αύξηση, τα παιδιά είναι υπεύθυνα για ένα ακόμη πράγμα που πρέπει να αγοράσουν μόνα τους», εξηγεί η Tegsveden Deveaux.
Ο ρόλος του κράτους
Ο Americo Fernández πιστεύει ότι οι γονείς σε άλλες χώρες θα μπορούσαν να μάθουν πολλά από την τάση των Σουηδών να συζητούν με τα παιδιά τους από μικρή ηλικία για τον προϋπολογισμό και τα προσωπικά οικονομικά, σε μια εποχή που το χρέος των νοικοκυριών αυξάνεται ραγδαία σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, επισημαίνει ότι είναι σημαντικό να τοποθετήσουμε τις καταναλωτικές συνήθειες των Σουηδών στο πλαίσιο της μακράς ιστορίας κοινωνικής πρόνοιας της χώρας και μιας κουλτούρας που προάγει τον ατομικισμό και την ανεξαρτησία σε όλες τις ηλικίες.
Η εκπαίδευση είναι δωρεάν και η υγειονομική περίθαλψη επιδοτείται από το κράτος στη Σουηδία, γεγονός που μπορεί να συμβάλει στη μείωση των οικονομικών πιέσεων των οικογενειών. Επιπλέον, όλοι οι γονείς, ανεξάρτητα από το εισόδημά τους, έχουν δικαίωμα σε μηνιαίο επίδομα τέκνων ύψους 1.250 κορονών (144 δολάρια, 105 λίρες) μέχρι το παιδί τους να συμπληρώσει τα 16 έτη. Αυτό, εξηγεί ο Fernández, «δίνει πρακτικά σε όλους τη δυνατότητα είτε να αποταμιεύουν για τα παιδιά τους είτε να τους δίνουν εβδομαδιαίο ή μηνιαίο επίδομα» με έναν τρόπο που απλά δεν είναι εφικτός σε πολλές άλλες κοινωνίες.
Όταν τα παιδιά στη Σουηδία γίνουν 16 ετών, το κράτος σταματά να καταβάλλει το επίδομα τέκνων στους γονείς τους και αρχίζει να τους δίνει το ίδιο ποσό απευθείας ως μορφή υποτροφίας, εφόσον συνεχίζουν τις σπουδές τους. «Έτσι, η ιδέα με το εβδομαδιαίο ή μηνιαίο επίδομα είναι ότι σιγά-σιγά μαζεύεις χρήματα για να φτάσεις σε αυτό το ποσό [για τις σπουδές]», προσθέτει η Tegsveden Deveaux. «Είναι μια αρκετά ομαλή μετάβαση από το να λαμβάνεις χρήματα από τους γονείς σου στο να λαμβάνεις χρήματα από το κράτος».
«Οι νέοι Σουηδοί... Πρέπει να φροντίσουν τον εαυτό τους πολύ γρήγορα, παρόλο που λαμβάνουν πολλές επιδοτήσεις από το κράτος και φοιτητικά δάνεια», συμφωνεί ο Fernández. «Αυτή είναι μια τεράστια διαφορά [σε σχέση με ορισμένες χώρες]. Για παράδειγμα, όταν σπούδαζα στο εξωτερικό, στην Ισπανία, αν το συγκρίνω με αυτό, είδα πολλούς από τους συμφοιτητές μου να ζουν ακόμα στο σπίτι των γονιών τους, να υποστηρίζονται ακόμη από τους γονείς τους, και ακόμα και μετά το πανεπιστήμιο, να ζουν για καιρό μετά στο σπίτι των γονιών τους»...
13°
