Ρωξάνη Μάτσα, η μητέρα της Μαλαγουζιάς

Ιστορία είναι η συρραφή πολλών μικρών. Η ζωή της Ρωξάνης σίγουρα είναι μια τέτοια και έχει το δικό της ειδικό βάρος στην οινική παράδοση της Ελλάδας και στην τοπική κοινωνία της Κάντζας. Ένας ζωντανός μύθος, μια γυναίκα που για πολλούς θεωρείται η θεά Δήμητρα της περιοχής και που αφιέρωσε 40 χρόνια από τη ζωή της για να φτάσει σήμερα να παράγει στο κτήμα της κάποια από τα καλύτερα ελληνικά κρασιά.

«Ο θείος μου μού έλεγε να κρατήσεις τα χτήματα, να πάρεις ένα καλό παιδί απ ΄ τα Μεσόγεια και να τα συντηρήσετε μαζί. Εγώ, πάλι, δεν παντρεύτηκα ποτέ. Δεν είχα καμιά περιέργεια για την υπόθεση γάμος… Παιδί μου είναι το κτήμα που θα ζήσει και μετά τον θάνατό μου, χάρη στη δεσμευτική διαθήκη που έχω αφήσει. Ο πατέρας μου Αλέξανδρος Μάτσας, διπλωμάτης και ποιητής, μας γύρισε όλο τον κόσμο λόγω επαγγέλματος. Γεννήθηκα στην Ελβετία, έζησα στη Ρώμη, στην Άγκυρα, τα καλοκαίρια στην Κωνσταντινούπολη- στον Βόσπορο έμαθα να κολυμπάω, στο Ιράν, μετά στην Αμερική. Έχασα τον πατέρα μου στα δεκαεπτά μου κι έπειτα από λίγα χρόνια, στα εικοσιτέσσερα μου, αποφάσισα να ασχοληθώ με τα χτήματα».

Το παλιό σπίτι έχει περάσει μια ζωή γεμάτη. Με τους ανθρώπους, το κρασί, και την ιστορία τους… (φωτό Νίκος Δεσύλλας)

Γνώρισα την Ρωξάνη πριν λίγους μόνο μήνες και μαγεύτηκα από την προσωπικότητά της. Μας υποδέχθηκε με τα σκυλιά της στο κτήμα «Μάτσα», μας ξενάγησε στους αμπελώνες και στη ζωή της κάτω από τον παχύ ίσκιο μια μεγάλης συκιάς, δίπλα από το μεγάλο ιστορικό σπίτι. Στο τραπέζι έβγαλε φαγητά που είχε μαγειρέψει μόνη της, απόλυτα ταιριαστά με τα κρασιά της καινούριας σοδειάς που δοκιμάσαμε.

Κολυμπήσαμε στα βαθιά αρώματα της φετινής μαλαγουζιάς, γευτήκαμε το σαββατιανό και το Sauvignon blanc σαν αποστάγματα ζωής .Καθώς μας ξετύλιγε τη ζωή της, με την γοητευτική προφορά της ( τονίζει το «ρο»), ανακάλυπτα έναν βαθύ άνθρωπο.

Στην αποθήκη στοιβάζονται τα κιβώτια με τα εμφιαλωμένα κρασιά αλλά υπάρχει και η καμαρούλα με το γραφείο-λογιστήριο

Μας σκιαγράφησε με χοντρές γραμμές την ιστορία της οικογένειας. Τα αδέλφια Αλέξανδρος και Ανδρέας Καμπάς, είχαν στάβλους στην οδό Ξενοφώντος και παραλλήλως ασχολούνταν με την αγροτική παραγωγή νοικιάζοντας εκτάσεις που τις καλλιεργούσαν. Το 1875, ψάχνοντας για επέκταση των εδαφών τους, έφτασαν στην Κάντζα που τα αμπέλια ευδοκιμούσαν και η περιοχή είχε το κατάλληλο κλίμα καθώς και νερό. Τελικά, αγόρασαν μια τεράστια έκταση που απλωνόταν από Άη Γιάννη τον Κυνηγό μέχρι το Αστεροσκοπείο της Πεντέλης. Οξυδερκείς και διορατικοί καθώς ήσαν καλλιέργησαν αμπέλια, βασισμένοι στην πιο προωθημένη τεχνολογία της εποχής. Έφεραν γεωλόγους, Γάλλο χημικό κι έβγαλαν μια αξιόλογη παραγωγή. Με τα χρόνια η παραγωγή αυξανόταν και δημιούργησαν αποστακτήρια για την παραγωγή κονιάκ.

Ξεκούραση με τους συνεργάτες πάνω στους σωλήνες που «δουλεύουν» το πολύτιμο φορτίο του τρύγου

Η Ρωξάνη είναι δισέγγονη του Ανδρέα Π. Καμπά. Το γενεαλογικό της δέντρο μαζί με τις περιπέτειες της οικογένειας, την πορεία των αμπελιών, τα σκαμπανεβάσματα της αυτοκρατορίας «Καμπά» και μέρος της σύγχρονης ιστορίας της χώρας μας περιγράφονται στο βιβλίο «Ανδρέας Π. Καμπάς, ο Πατριάρχης της Μεσογαίας και η Τέχνη του Κρασιού», (Εμμανουέλα Νικολαϊδου-Ζέτα Παπαγεωργοπούλου, Αθήνα 2012, εκδ. Ελευθερουδάκη). Η έκδοση του βιβλίου ήταν υπόθεση ζωής για τη Ρωξάνη, που επέλεξε τις συγγραφείς και διέθεσε τα αρχεία της οικογένειας. «Δεν αποτόλμησα να το γράψω μόνη μου, είμαι αναλφάβητη στα ελληνικά» δηλώνει χαριτωμένα.

Μαζεύοντας το ασύρτικο

Η ίδια θεωρεί ότι ρίζωσε σε αυτή τη γη και έγινε ένα με τα αμπέλια και τις δουλειές στα κτήματα από την επιθυμία της να αποκτήσει ένα μόνιμο τόπο… «τα πολλά ταξίδια της μικρής μου ηλικίας και αργότερα της εφηβείας μου με αρρώσταιναν». Υπήρχε βέβαια και το dna που δεν μπορούσε να αγνοήσει. Πήγαινε στις ταβέρνες πουλώντας κρασί χύμα προσπαθώντας με νύχια και με δόντια να αποδείξει ότι είναι αμπελουργός αλλά και να συντηρήσει το κτήμα. Το 1971 αναγκάζεται να πουλήσει ένα μεγάλο μέρος του κτήματος στον Μποδοσάκη ο οποίος αργότερα το κάνει δωρεά στο Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα και χτίζεται το σχολείο της Κάντζας. Άλλο μεγάλο μέρος του κτήματος απαλλοτριώνεται από την ΔΕΗ και έτσι φτάνει στη σημερινή του μορφή.

   Η Ρωξάνη, δυναμική όσο και αντισυμβατική προσωπικότητα καταπιάνεται με όλες τις δουλειές του κτήματος. Εδώ, γράφοντας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του σταφυλιού

Στους σεισμούς του 81 το σπίτι χτυπιέται και η ίδια αναγκάζεται να φύγει για λίγο καιρό απ’ το κτήμα, ελαφρώς αποκαρδιωμένη και με οικονομικά ανοίγματα. Αλλά έχει έρθει ο καιρός που η τύχη θα της χαμογελάσει. Ένα βράδυ στις αρχές της δεκαετίας του ’80, πηγαίνει στο μπαρ της Ράτκας με την ξαδέλφη της Φωτεινή Αργυροπούλου όπου συναντούν τον Κωνσταντίνο Μπουτάρη και συστήνονται. «Και η ξαδελφούλα μου βγάζει κρασί», λέει η Φωτεινή στον Μπουτάρη και εκείνος μάλλον αδιάφορος ρωτάει: «Πόσο καιρό κάνει τρύγο;» Όταν παίρνει την απάντηση «ένα μήνα», αρχίζει πραγματικά να ενδιαφέρεται. Είναι η εποχή που οι Μπουτάρηδες θέλουν να «κατέβουν», εκτός Μακεδονίας, σε άλλα χώματα για να μπουν σοβαρά και στον λευκό οίνο.

 Το κτήμα κρύβει παντού ομορφιές. Εδώ, η «λιμνούλα» μπροστά στο σπίτι

«Έτσι ξεκινάει η συνεργασία του Μπουτάρη με το κτήμα Μάτσα. Ο Μπουτάρης παίρνει όλη την παραγωγή, προσφέρει τεχνογνωσία και πουλάει όλη την παραγωγή με το όνομά μας.» Ομολογεί πως χωρίς αυτή την συνεργασία δεν θα μπορούσε να προχωρήσει. Κυκλοφορεί τα Chateau Matsas, το 1982, και κάνει πάταγο. Ήταν μόνο σαββατιανό, παραγωγή 200.000 μπουκάλια.

Όταν, το 1996, η περιοχή μπήκε στο σχέδιο, αλλάζει και η σύσταση των κατοίκων. Και ενώ στην αρχή όλοι την θεωρούσαν τρελή, να μην «αξιοποιεί» όπως πρέπει την μεγάλη έκταση, σήμερα πολλοί την ευγνωμονούν που βλέπουν 99 στρέμματα πράσινου.

Το παλιό Ντεσεβώ της Ρωξάνης βρίσκεται πάντα σε δράση. Μεταφέρει κόσμο, φορτώνει κρασιά, στολίζει με τον τρόπο του την αυλή

«Σαββατιανό, Ροδίτη, Ασύρτικο, Syrah, Μαλαγουζιά, και Sauvignon blanc καλλιεργούμε τώρα. Παλιότερα είχα κι άλλες ποικιλίες αλλά κάποιες δεν πήγαν και έπρεπε να επικεντρωθώ στα καλύτερα… Την αναμπέλωση την άρχισα πριν τριάντα χρόνια κι έγινε σταδιακά. Από το 1985 ξεκίνησα βιολογική καλλιέργεια και το 1998 πιστοποιήθηκαν όλα. Εκεί που έδωσα μάχη με την φύση ήταν για την Μαλαγουζιά ποικιλία της περιοχής της Ναυπακτίας. Φύτεψα το 1990 και το πρώτο κρασί το έβγαλα το 1997. Αυτό και μόνο δείχνει πόσο παιδεύεσαι με τη φύση. Θα λένε κάποτε ήτανε μια τρελή που έβγαλε τη Μαλαγουζιά. Υπάρχουν σήμερα φυτώρια στην Ιταλία που πουλάνε ρίζες που γράφουν επάνω «Μαλαγουζιά Ρωξάνης Μάτσα».

Κάθε εποχή του χρόνου, κι άλλο χρώμα στο αμπέλι

Το 2001 βραβεύεται ως Οινική Προσωπικότητα της Ένωσης Ελλήνων Δημοσιογράφων Οίνου. Γεγονός που της δίνει μεγάλη χαρά.

Ό άνθρωπός και η γη του θα μπορούσε να είναι ο επίλογος γι αυτήν την ιστορία, αλλά δεν είναι έτσι… Γιατί η Ρωξάνη Μάτσα είναι και η αύρα της, η ιστορία της, η αμεσότητά της και κυρίως το απόσταγμα ζωής που σε κερνάει.

Τριανταφυλλιές μπλεγμένες με αμπέλια

Φεύγοντας, μας φίλεψε κρασιά και την «ξακουστή μαρμελάδα σύκο της Ρωξάνης 2012». Κάθε πρωί που την γεύομαι στο ψωμί μου είναι σαν επαναφέρω την σκηνή της γνωριμίας μας, όπως και σε κάθε γουλιά δικού της κρασιού που πίνω, ο αέρας της σκιερής συκιάς του κτήματος μου κάνει παρέα.