Η ισότητα των φύλων παραμένει ζητούμενο

Αν δεν μας ταλαιπωρούσε η πανδημία του Covid 19, και η φετινή Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα της Γυναίκας θα χαρακτηριζόταν από τις πολλές εκδηλώσεις, ημερίδες, δηλώσεις και εορτασμούς. Φέτος απλά, θα ειπωθούν και θα γραφτούν πολλά για την αξία της γυναίκας, για τα προβλήματά της, για την ισότιμη συμμετοχή της στην κοινωνία και στα κέντρα λήψης πολιτικών και οικονομικών αποφάσεων, για την σεξουαλική παρενόχληση.

Η πραγματικότητα όμως παραμένει η ίδια. Η γυναίκα υποεκπροσωπείται στα κέντρα λήψης των πολιτικών και οικονομικών αποφάσεων. Πολύ συχνά αντιμετωπιζεται ως πολίτης «δεύτερης κατηγορίας». Τα στερεότυπα που την θέλουν σε κοινωνική θέση κατώτερη του άνδρα παραμένουν ισχυρά. Οι κοινωνίες μας, παρά τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, παρά την υιοθέτηση φαινομενικά σύγχρονων τρόπων ζωής, συνεχίζουν να λειτουργούν με βάση μια αναχρονιστική ιεράρχηση των φύλων. Μια ιεράρχηση τόσο παλιά ίσως όσο η ανθρώπινη ιστορία. Που έχει όμως φθάσει πραγματικά στα όριά της. Που δημιουργεί αδιέξοδα και παθογένειες στις κοινωνίες μας.

Οι κρίσεις, όποιες και αν είναι αυτές, οικονομικές, υγειονομικές κ.λπ., χτυπούν -και μάλιστα σκληρά- πρώτα τις γυναίκες. Όλες οι έρευνες αποδεικνύουν πόσες δεκαετίες χρειάζονται για να επιτύχουμε την πραγματική και ουσιαστική ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, στον δυτικό τουλάχιστον κόσμο. Οι κοινωνίες μας και οι πολιτικές μας ηγεσίες μας δεν έχουν κατανοήσει ακόμη ότι μεταξύ άλλων η διασφάλιση της ισότητας θέτει ζητήματα και κοινωνικής ειρήνης. Όταν η ανισότητα των φύλων συνοδεύεται από τη φτώχεια και την απομόνωση, τότε το μείγμα γίνεται «εκρηκτικό». Έχουμε ακόμη πιο έντονα φαινόμενα ακραίων πράξεων βίας ενάντια σε γυναίκες. Εμπορίας γυναικών. Κακοποίησης, ψυχολογικής και σωματικής βίας, ενδοοικογενειακής και μη. Έχουμε έξαρση σε φαινόμενα πολλαπλών διακρίσεων, δηλαδή ρατσιστική βία κατά γυναικών ή και κοινωνικό στιγματισμό.

Η συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης των πολιτικών αποφάσεων είναι επιβεβλημένη εάν θελουμε ως κοινωνίες να επιτύχουμε την πραγματική ισότητα των πολιτών μας. Και αυτό όχι για να «παίξουν» και οι γυναίκες στο «παιχνίδι» της πολιτικής εξουσίας αλλά γιατί επιβάλλεται για την ανάπτυξη τόσο την κοινωνική όσο και την οικονομική

Σε σχέση με την αναγκαιότητα της συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική θα αναφερθώ πολύ γρήγορα στα βασικά επιχειρήματα όπως τα συνόψισαν τα Ηνωμένα Έθνη σε έξι ομάδες: 

1. το επιχείρημα της δικαιοσύνης, σύμφωνα με το οποίο οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ του πληθυσμού και επομένως έχουν το δικαίωμα να εκπροσωπούνται ως τέτοιες.
2. το επιχείρημα της εμπειρίας, οι εμπειρίες των γυναικών διαφέρουν από αυτές των ανδρών και πρέπει να εκπροσωπούνται σε συζητήσεις που έχουν ως αποτέλεσμα τη χάραξη πολιτικής και την εφαρμογή. 
3. το επιχείρημα συμφερόντων, τα συμφέροντα των ανδρών και των γυναικών είναι διαφορετικά και ακόμη και αντιφατικά και ως εκ τούτου οι γυναίκες χρειάζονται σε αντιπροσωπευτικούς θεσμούς για να διατυπώσουν τα συμφέροντα των γυναικών.
4. το κρίσιμο μαζικό επιχείρημα ότι οι γυναίκες είναι σε θέση να επιτύχουν αλληλεγγύη του σκοπού για την εκπροσώπηση των συμφερόντων των γυναικών όταν επιτυγχάνουν ορισμένα επίπεδα εκπροσώπησης.
5. το συμβολικό επιχείρημα ότι οι γυναίκες προσελκύονται στην πολιτική ζωή εάν έχουν ήδη πρότυπα στην πολιτική καθημερινότητα και το επιχείρημα της δημοκρατίας δηλαδή η ίση εκπροσώπηση γυναικών και ανδρών ενισχύει τον εκδημοκρατισμό της διακυβέρνησης. 
6. τα οφέλη για την κοινωνία, όταν περισσότερες γυναίκες βρίσκονται στην εξουσία θα ευαισθητοποιήσουν για τα θέματα πολιτικής που επηρεάζουν τις γυναίκες και τις διακρίσεις λόγω φύλου και θα αυξηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στο πολιτικό σύστημα, επειδή θεωρείται περισσότερο αντιπροσωπευτικό του εκλογικού σώματος.

Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά, η οικονομική, για την οποία οι κυβερνήσεις δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον, τις περισσοτέρες φορές. Όμως και εδώ οι περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου δεν έχουν συνειδητοποιήσει τι χάνουν υποτιμώντας τις γυναίκες τους.

Από μακροοικονομική σκοπιά, η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας μπορεί αποδεδειγμένα να βοηθήσει την οικονομική ανάπτυξη. Ενώ όμως, η ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στην παραγωγή γνώσης, αγαθών και υπηρεσιών, αποτελεί μονόδρομο για την ευημερία των κοινωνιών μας, μόλις οι μισές από τις γυναίκες που βρίσκονται σε ηλικία κατάλληλη για εργασία, έχουν δουλειά. Αυτό μεταφράζεται σε χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη έως και κατά 27% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ορισμένες χώρες, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ταυτόχρονα, η συμμετοχή γυναικών στην ηγεσία των επιχειρήσεων συνδέεται με εντυπωσιακά αυξημένη κερδοφορία. Συνοδεύεται από μακροπρόθεσμη στοχοθεσία και μεγαλύτερες επενδύσεις σε ανθρώπινους πόρους.

Εταιρείες με διοικητικά συμβούλια που αποτελούνται τουλάχιστον κατά το 1/3 από γυναίκες, δείχνουν κέρδη αυξημένα κατά 42%. Στους δε μετόχους, φθάνουν μερίσματα αυξημένα κατά 53%.

Η άμεση συνάρτηση οικονομικής ευμάρειας και ίσων ευκαιριών μεταξύ των φύλων καθίσταται προφανής, με μια απλή σύγκριση ανάμεσα σε δύο λίστες του Word Economic Forum: εκείνη της ισότητας των φύλων και εκείνη της ανταγωνιστικότητας. Οι πέντε εκ των δέκα περισσότερο ανταγωνιστικών οικονομιών στον κόσμο ήταν κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Φινλανδία, Γερμανία, Σουηδία, Ολλανδία, και Βρετανία. Όμως, οι ίδιες χώρες ήταν ανάμεσα στις είκοσι δικαιότερες χώρες στον κόσμο όσον αφορά στην ισότητα δικαιωμάτων και ευκαιριών μεταξύ των φύλων.

Αντίστοιχο συμπέρασμα προκύπτει και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην έκθεση προόδου οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής σύγκλισης επισημαίνεται η χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, καθώς επίσης και το μεγάλο μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών, κυρίως στις νότιες περιφέρειες της Ευρώπης. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα ίδια κράτη που παραδοσιακά χαρακτηρίζονται από ευρεία ανισορροπία ισχύος μεταξύ των φύλων, αποδεικνύονται ως τα πιο οικονομικά ευάλωτα κράτη, σε επίπεδο δημοσιοοικονομικών, ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας. 

Η συνάρτηση ευημερίας, ανταγωνιστικότητας και ισότητας των φύλων δεν είναι καθόλου τυχαία. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς η καινοτομία που χρειαζόμαστε σήμερα μπορεί να ανθίσει σε ένα συντηρητικό τεχνο-επιστημονικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, εδραιωμένο σε ξεπερασμένες κοινωνικές αντιλήψεις, όπως η άνιση ιεράρχηση των φύλων.Επίσης, μια οικονομία που δεν είναι φιλική προς τις γυναίκες εργαζόμενες και καταλήγει να «τιμωρεί» τη μητρότητα στο όνομα της παραγωγικότητας, είναι μια κοινωνία υπογεννητικότητας και, συνεπώς, δημογραφικού, ασφαλιστικού, δημοσιοοικονομικού, καταναλωτικού και αναπτυξιακού μαρασμού. 

Αντίθετα, οι προοπτικές είναι καλύτερες για μια οικονομία που αναγνωρίζει αλήθειες όπως ότι οι γυναίκες είναι ένας ισχυρός οικονομικός παράγοντας. Εκτιμάται ότι οι γυναίκες επηρεάζουν έως και το 80% των καταναλωτικών δαπανών διεθνώς, δηλαδή μια αγορά 15 τρισεκατομμυρίων ευρώ.

Για να έρθουμε τώρα σε εθνικό επίπεδο: Σύμφωνα με το δείκτη ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών όπως καταγράφεται στην έκθεση παγκόσμιας κατάταξης του World Economic Forum του 2019 η Ελλάδα βρίσκεται στη θέση 84 ανάμεσα σε 153 κράτη. Το ερώτημα είναι γιατί είμαστε τόσο χαμηλά.

Αξίζει να δούμε προσεκτικά των δείκτη αυτό και από τι αποτελείται: Ουσιαστικά έχουμε τέσσερεις συστάδες μεταβλητών: οικονομική ανισότητα, μόρφωση, υγεία, πολιτική εξουσία. Οι Ελληνίδες δεν υστερούν ούτε στην υγεία, ούτε στη μόρφωση.Υστερούν στην πολιτική και στην οικονομική ισχύ. Και για να γίνω λίγο πιο προκλητική το πολιτικό μας σύστημα είναι τόσο καλό και ανοιχτό απέναντι στις γυναίκες όσο και οι επιχειρήσεις μας.

Αν λοιπόν θέλουμε να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίαςθα πρέπει να σχεδιάσουμε πολιτικές που έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα και δράσεις αξιοποίησης «του άλλου μισού» των ανθρώπινων πόρων μας. Η εμπειρία κρατών-μελών που βρίσκονται στην αιχμή της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας και παράλληλα έχουν κάνει πράξη την ουσιαστική ισότητα, θα πρέπει να αποτελεί πηγή έμπνευσης που μπορεί να κινητοποιήσει την χώρα στο σύνολό της.

Προς το παρόν, για χώρες όπως η δική μας, η ανάπτυξη και η ισότητα των φύλων φαίνεται να αποτελούν διακριτές πολιτικές που σπάνια και ευκαιριακά συναντώνται.

Η ισότητα των φύλων για τις χώρες που αγωνίζονται να προσεγγίσουν δεδομένους στόχους παραγωγικότητας και αναπτυξιακά μεγέθη, φαίνεται ίσως ως δευτερεύων πολιτικός στόχος. Η επένδυση σε ποιοτικούς συντελεστές παραγωγικότητας, για παράδειγμα στην παιδεία, την έρευνα, την επιστήμη, την τεχνολογία, μπαίνει σε δεύτερη μοίρα έναντι πιο «πεζών» στόχων άμεσης προτεραιότητας, όπως η δημοσιοοικονομική προσαρμογή.

Επειδή η πατρίδα μας χρειάζεται να προχωρήσει με γοργούς ρυθμούς σε μια «έξυπνη ανάπτυξη» ώστε να οδηγηθούμε άμεσα στην ανάκαμψη και στη δομική ανασυγκρότηση του παραγωγικού μας μοντέλου, δεν μπορεί να μην δούμε σοβαρά μια ακόμη σπατάλη από τις πολλές που μας χαρακτηρίζουν. Αυτήν του ανθρώπινου δυναμικού μας λόγω φύλου. Γιατί μια κοινωνία που δεν αξιοποιεί τις γυναίκες είναι μια σπάταλη κοινωνία, που σίγουρα δεν μπορεί να αποτελέσει πρότυπο σύγχρονης ανάπτυξης για την παγκόσμια κοινότητα.

Στον φετινό εορτασμό της Ημέρας της Γυναίκας ας μη μείνουμε στο τυπικό του σκέλος. Χρειάζεται να περάσουμε άμεσα από τον συμβολισμό στην πράξη. Γιατί ο σεβασμός ανάμεσα στους ανθρώπους, ανάμεσα στα φύλα, δεν θα εμπεδωθεί με αυτονόητο τρόπο στην κοινωνία. Χρειάζεται σκληρή δουλειά από όλους μας. Ας είναι αυτό το μήνυμα του φετινού εορτασμού της Ημέρας της Γυναίκας.