Η τραγωδία της Μεσσηνίας με το ροτβάιλερ, οι συνθήκες διαβίωσης του σκύλου και η παρουσίαση αντίστοιχων περιστατικών από τα ΜΜΕ
Το τραγικό περιστατικό στη Μεσσηνία, όπου ένας 76χρονος τραυματίστηκε σοβαρά από το δεσποζόμενο Ροτβάιλερ του, το οποίο τελικά θανατώθηκε από αστυνομικά πυρά, επαναφέρει στο προσκήνιο ένα χρόνιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, δημοσίας ασφάλειας και μιας διαχρονικής κρατικής ανεπάρκειας.
Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα και το διαθέσιμο οπτικοακουστικό υλικό, το ζώο φέρεται να διαβιούσε έστω υπό μια από τις συνθήκες που υποδεικνύουν την κλασική, τραγική συνταγή που οδηγεί στην καταστροφή:
Η μόνιμη αλυσόδεση (η ψυχολογία του περιορισμού): Ο διαρκής περιορισμός σε ακατάλληλο χώρο δεν είναι απλώς «κακή συνήθεια»· είναι ρητή παραβίαση του Ν. 4830/2021 (Άρθρο 22). Επιστημονικά, η αλυσόδεση συνιστά μια συνθήκη χρόνιου, ακραίου στρες. Αφαιρεί βίαια από τον σκύλο τη θεμελιώδη αντίδραση της «φυγής» (flight). Όταν ένα αλυσοδεμένο ζώο νιώσει φόβο, του απομένει μόνο μία επιλογή: η «μάχη» (fight).
Η έλλειψη κοινωνικοποίησης (απομόνωση): Ένα ζώο που ζει απομονωμένο, αποστερείται του κώδικα επικοινωνίας. Αναπτύσσει φοβικές συμπεριφορές και απρόβλεπτες αντιδράσεις, καθώς δεν έμαθε ποτέ να διαχειρίζεται τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος (Reese & Vertalka, 2021)¹.
Αυτό που είδαμε στη Μεσσηνία δεν ήταν ένας «δολοφόνος» σκύλος. Ήταν, κατά πάσα πιθανότητα, ένα ζώο κλειδωμένο σε έναν φαύλο κύκλο φόβου, πόνου και ματαίωσης, που απλώς «έσπασε».
Σταματήστε να κατηγορείτε τα αδέσποτα: τα στατιστικά
Η κοινή γνώμη εστιάζει στα αδέσποτα. Τα δεδομένα μου λένε άλλα.
Στη συντριπτική τους πλειοψηφία (70-80%), τα σοβαρά περιστατικά δαγκωμάτων προέρχονται από δεσποζόμενα σκυλιά. Και τα θύματα, συνήθως, είναι μέλη της ίδιας της οικογένειας ή του οικείου περιβάλλοντος (Oxley et al., 2018)³.
Το πρόβλημα δεν είναι ο «άγνωστος» σκύλος στον δρόμο. Το πρόβλημα είναι ο «γνωστός» σκύλος στην αυλή του διπλανού μας. Διεθνείς μελέτες δείχνουν ότι τα αλυσοδεμένα σκυλιά είναι 2,8 φορές πιο πιθανό να δαγκώσουν (PETA, 2024; Public Health Agency of Canada, 2022)⁴.
Η κατασκευή του «επικίνδυνου ζώου»: η ευθύνη των ΜΜΕ
Η έρευνά μου (Γαϊτανάκης, 2024) αποδεικνύει ότι ο τρόπος παρουσίασης των περιστατικών από τα ελληνικά ΜΜΕ κάθε άλλο παρά αντικειμενικός είναι. Τα ΜΜΕ, αντί να εστιάσουν στην αιτία, αναπαράγουν την «καταστροφολογία»:
Στο 80,7% των δημοσιευμάτων, η κεντρική φωτογραφία απεικονίζει έναν άγριο, «αιμοβόρο» σκύλο που γρυλίζει, παρόλο που η φωτογραφία είναι άσχετη με το περιστατικό.
Ο ιδιοκτήτης —ο νομικά και ηθικά υπεύθυνος— εμφανίζεται μόλις στο 1,6% των περιπτώσεων (και αυτό, μόνο επειδή επρόκειτο για διάσημο πρόσωπο).
Στο 70% των ρεπορτάζ, δεν υπάρχει καμία αναφορά για το αν επιβλήθηκαν κυρώσεις στον ανεύθυνο ιδιοκτήτη ή στον αρμόδιο Δήμο.
Αυτή η πρακτική μετατοπίζει συστηματικά την εστίαση από την «ανθρώπινη ανεύθυνη ιδιοκτησία» και την «κρατική ανεπάρκεια», στο «επικίνδυνο ζώο», στοχοποιώντας το άδικα.
Η πραγματική αιτία: ανεύθυνη ιδιοκτησία, ανύπαρκτο κράτος
Πίσω από κάθε επίθεση, κρύβεται μια ανεύθυνη ανθρώπινη συμπεριφορά. Αλλά πίσω από την ανεύθυνη συμπεριφορά, κρύβεται ένα ανεύθυνο κράτος.
Στην Ελλάδα, οι εκτιμήσεις (Έρευνα Γαϊτανάκης, 2022) ανεβάζουν τον αριθμό σε 5.000 δαγκώματα ετησίως. Ωστόσο, σε πανελλήνια έρευνα που διεξήγαγα, το 37% των Δήμων δήλωσε μηδενική καταγραφή περιστατικών! Αν ένα πρόβλημα δεν καταμετράται, δεν μπορούμε να το λύσουμε.
Η γεωγραφική κατανομή των ελάχιστων περιστατικών που καταγράφονται (Έρευνα Γαϊτανάκης, 2022) είναι εξίσου αποκαλυπτική της θεσμικής αναρχίας:
Περιφέρεια
Ποσοστό Καταγεγραμμένων Περιστατικών
Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος
37,0%
Περιφέρεια Θεσσαλίας
16,2%
Περιφέρεια Αττικής
11,3%
Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας
9,7%
Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας
6,5%
Περιφέρεια Κρήτης
4,8%
Περιφέρεια Πελοποννήσου
4,8%
Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας
3,2%
Περιφέρεια Α. Μακεδονίας & Θράκης
1,6%
Περιφέρεια Ηπείρου
1,6%
Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου
1,6%
Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου
-
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων
-
Το γεγονός ότι στη Στερεά Ελλάδα συγκεντρώνει το 37% των περιστατικών δεν σημαίνει απαραίτητα ότι εκεί συμβαίνουν οι περισσότερες επιθέσεις, αλλά ενδεχομένως ότι εκεί υπάρχει μια δραματική συγκέντρωση ανεύθυνης ιδιοκτησίας ή, απλώς, ελαφρώς καλύτερη καταγραφή από ό,τι στην υπόλοιπη χώρα.
Αυτή η θεσμική ανεπάρκεια, ωστόσο, δεν οφείλεται πλέον σε έλλειψη τεχνογνωσίας. Ενδεικτικό της συστημικής αδράνειας είναι ότι από τους 333 Δήμους, μόλις 3 έχουν προμηθευτεί εξειδικευμένο επιστημονικό εγχειρίδιο του υποφαινόμενου, που παρέχει ακριβώς τα εργαλεία που λείπουν: εξειδικευμένα Επιχειρησιακά Σχέδια, πρότυπα προγράμματα για σχολεία και μεθοδολογίες για αστυνομικούς ελέγχους.
Η λύση: ολιστική προσέγγιση (Νόμος 4830/2021)
Η λύση δεν είναι η στοχοποίηση φυλών. Η λύση είναι η εφαρμογή του νόμου και μια Εθνική Στρατηγική Πρόληψης. Χρειαζόμαστε ολιστική προσέγγιση:
1.Αστυνόμευση: Καθολική εφαρμογή της απαγόρευσης μόνιμης αλυσόδεσης και συστηματικοί έλεγχοι «γειτονιά-γειτονιά».
2.Εκπαίδευση: Προγράμματα στα σχολεία και εκπαίδευση ιδιοκτητών.
3.Θεσμική Δράση: Ενιαίο Μητρώο Καταγραφής περιστατικών και ενεργοποίηση των Δήμων.
Η τραγωδία της Μεσσηνίας δεν ήταν η εξαίρεση. Ήταν ο κανόνας που περίμενε να συμβεί.
Βιβλιογραφικές Αναφορές ¹ Reese, L. A., & Vertalka, J. J. (2021). Understanding dog bites: The important role of human behavior. Journal of Applied Animal Welfare Science, 24(3), 331–346. https://doi.org/10.1080/10888705.2021.1877942 ² Horwitz, D., & Mills, D. (2009). BSAVA Manual of Canine and Feline Behavioural Medicine. BSAVA. (Όπως αναφέρεται στην κτηνιατρική βιβλιογραφία για την επιθετικότητα λόγω πόνου). ³ Oxley, J. A., Christley, R., & Westgarth, C. (2018). Contexts and consequences of dog bite incidents. Journal of Veterinary Behavior, 23, 413–417. https://doi.org/10.1016/j.jveb.2017.12.003 ⁴ PETA. (2024). Findings on chained dogs. PETA. https://www.peta.org/issues/animal-companion-issues/cruel-practices/chaining-dogs/chained-dog-findings/ & Public Health Agency of Canada. (2022). Injuries associated with dog bites and attacks.
14°
