Για το βιβλίο του Μπενχαμίν Λαμπατούτ, «Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο» (μετάφραση Αγγελική Βασιλάκου, Εκδόσεις Δώμα)
To «Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο» είναι ένα αριστούργημα που σεστοιχειώνει. Για να το πούμε όσο πιο απλά μπορούμε, είναι το είδος εκείνο του βιβλίου που, άπαξ και σου αρέσει, θα σου αρέσει σε υπερβολικό βαθμό, με έναν ανησυχαστικό τρόπο, βαθιά μελαγχολικό.
Ο Λαμπατούτ μάς μιλά για μία σειρά κορυφαίων επιστημόνων, την περίοδο πριν και κατά τη διάρκεια των πολύ μεγάλων ανακαλύψεών τους, όταν ακόμα και οι ίδιοι δεν άντεξαν μπροστά στις θυελλώδεις αποκαλύψεις που ανοίγονταν μπροστά τους, και έσπασαν: άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο, άλλος —τρομοκρατημένος και γεμάτος δέος μπροστά στην Αλήθεια— για πάντα. Ευφυείς, πολύ πάνω από κάποιον μέσο όρο, όχι ακριβώς του κόσμου τούτου, πάλεψαν με τον εαυτό τους και με το σύμπαν και λύγισαν, τσακίστηκαν, τρελάθηκαν, μέχρι να βγουν (αν και, είπαμε, όχι όλοι) από αυτό το διανοητικό ρινγκ σχετικώς όρθιοι στα πόδια τους, για να προσφέρουν τις ιδέες τους στον κόσμο.
Βουτηγμένο στα νάματα της πιο αυστηρής και καλοζυγισμένης μπορχεσιανής πρόζας, βουτηγμένο σε έναν καθαρά λαβκραφτιανό κοσμικό τρόμο που ψάχνει να σε τρελάνει, μπολιασμένο από ενοχές καφκικού διαμετρήματος, και συγγενεύοντας με την πιο προωθημένη σύγχρονη Επιστημονική Φαντασία (πώς μπορείς να μη φέρεις στον νου σου τον Ted Chiang;), το «Όταν Παύουμε…» είναι ένα υβριδικό Νέο Είδος, μυθιστόρημα κατά κάποιους, συλλογή διηγημάτων κατά άλλους, ή δοκιμίων ίσως, ή κάτι απλώς ακατάτακτο, μα σε κάθε περίπτωση ένα βιβλίο που σε ρουφάει και σε κρατά εκεί, χωρίς να μπορείς —ή και να θέλεις— να στρέψεις το κεφάλι. Είναι από τα κείμενα εκείνα που θα ευχόσουν να υπήρχε τρόπος να τα φας.
Οι πρωταγωνιστές
Ο Γερμανοεβραίος χημικός Φριτς Χάμπερ, βραβευμένος με Νόμπελ για τη σύνθεση της αμμωνίας που οδήγησε στην εύκολη παραγωγή λιπασμάτων (αλλά και εκρηκτικών) καιθεωρούμενος ως ο «πατέρας των χημικών όπλων» (και του Zyklon B).
Ο Γερμανός γιατρός και αστρονόμος Καρλ Σβάρτσιλντ, που έδωσε την πρώτη ακριβή λύση στις εξισώσεις σχετικότητας του Αϊνστάιν για την περίπτωση μιας σφαιρικής μη περιστρεφόμενης μάζας.
Ο Ιάπωνας Μαθηματικός Σινίτσι Μοτσιζούκι, που απέδειξε μία από τις σημαντικότερες εικασίες στη θεωρία των αριθμών, τη γνωστή ως a + b = c.
Ο Γάλλος μαθηματικός Αλεξάντερ Γκρότεντικ, ηγετική φυσιογνωμία στη θεμελίωση της σύγχρονης αλγεβρικής γεωμετρίας — και φυγάς του πολιτισμού.
Ο νομπελίστας Αυστριακός φυσικός Έρβιν Σραίντινγκερ, που ανακάλυψε την περίφημη φερώνυμη κυματική εξίσωση, και ο επίσης νομπελίστας Γερμανός φυσικός Βέρνερ Καρλ Χάιζενμπεργκ, που συνέβαλε στη θεμελίωση της Κβαντομηχανικής, και οι περίφημες έριδές τους.
Ο ίδιος ο Μπενχαμίν Λαμπατούτ, παρέα με έναν αινιγματικό νυχτερινό κηπουρό.
Η εποχή όλων των παραπάνω, τα φαντάσματά τους, οι ερινύες τους, οι έρωτές τους, οι πόθοι τους, και τα όνειρά τους. Οι μεγάλοι τρόμοι τους.
Με κάποιον τρόπο, συμπεριλαμβανόμαστε και εμείς στους ήρωες του βιβλίου, σαν τρόφιμοι σανατορίου σε ένα κάποιο Μαγικό Βουνό.
Ο συγγραφέας μιλά για τις ανακαλύψεις όλων αυτών των επιστημόνων βασιζόμενος σε όσες μαρτυρίες έχουμε, αλλά υφαίνοντάς τες με τη φαντασία του όταν τα στοιχεία δεν επαρκούν. Κάνει κάτι πολύ παράτολμο, με άλλα λόγια, αλλά θριαμβεύει. Μάλιστα, όσο το έργο προχωρά, τόσο περισσότερο η επινόηση και η μυθοπλασία τυλίγουν σαν κισσός τις αράδες του κειμένου. Μόνο έτσι μπορεί να αναδειχθεί το ωραίο χάος, και η τρέλα, πίσω από τη μεγαλοφυία και τις θαυμαστές ανακαλύψεις των καιρών μας.
Ίσως έχουμε ξανασκεφτεί όλοι μας πόσο μικροί και απροστάτευτοι είμαστε μπροστά στις θηριώδεις επιστημονικές ανακαλύψεις του 20ού αιώνα, ανακαλύψεις που ξεπερνούν κατά πολλά επίπεδα αυτές του νευτώνειου σύμπαντος. Αλλά, φρονούμε, ΟΧΙ όπως το κάνει ο συγγραφέας αυτού του απολαυστικού και —το ξαναλέμε— ανησυχαστικού βιβλίου. Μπροστά μας ανοίγεται ένα λαμπρό μέλλον, ναι, και προορισμός μας είναι τα άστρα. Αλλά ολόγυρα χορεύει η Κόλαση.
Εκπληκτική η μεταφορά του βιβλίου στη γλώσσα μας από την Αγγελική Βασιλάκου. Η ανάγνωση του καλά επιμελημένου κειμένου είναι μια αισθητική/διανοητική απόλαυση. Δείτε εδώ επιπλέον πληροφορίες. Το Δώμα παρουσιάζει με πρωτότυπο και γενναιόδωρο τρόπο όλες του τις εκδόσεις.
Μπενχαμίν Λαμπατούτ - βιογραφικό
Ο Χιλιανός Benjamín Labatut γεννήθηκε το 1980 στο Ρόττερνταμ. Μεγάλωσε στη Χάγη, το Μπουένος Άιρες και τη Λίμα πριν εγκατασταθεί, σε ηλικία 14 ετών, στο Σαντιάγο της Χιλής όπου ζει και εργάζεται ως συγγραφέας. Τα βιβλία του έχουν λάβει πολλές διεθνείς διακρίσεις. Το «Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο» έχει ήδη μεταφραστεί σε πάνω από 20 γλώσσες, ενώ ήταν φιναλίστ για το Διεθνές Βραβείο Booker 2021 και για το National Book Award 2021.
