Τι να διαβάσω το καλοκαίρι του 2025

Καθώς οι περισσότεροι από εμάς οδεύουμε προς τις καλοκαιρινές διακοπές, αυτές εδώ είναι μερικές προτάσεις για τα βιβλία που μπορούμε να πάρουμε μαζί μας αυτό το καλοκαίρι. Κι όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα αυτού του κόσμου, και στα βιβλία υπάρχουν δύο πλευρές: η σκοτεινή και η… σχεδόν φωτεινή.

H (σχεδόν) φωτεινή πλευρά

Βιντσέντζο Λατρόνικο, Η τελειότητα (εκδ. Loggia, μετάφραση Δήμητρα Δότση)
Έχεις βολευτεί μια χαρά στα social media, είσαι το πρόσωπο της ημέρας του εαυτού σου και όλα πηγαίνουν –επιφανειακά– από το καλό στο καλύτερο. Έχεις ένα γαμάτο σπίτι, μια υπεργαμάτη δουλειά, φαίνεσαι άνετος, χαλαρός, τέλειος κι αν σου βρίσκεται και καμιά μονστέρα στο σαλόνι (ξύλινο πάτωμα, παρακαλώ) είσαι νάμπερ ουάν. Ε λοιπόν, αυτό είναι ένα βιβλίο-αφορμή για ν’ αρχίσεις να το ξανασκέφτεσαι: πού τελειώνει το προφίλ σου στο Instagram και πού αρχίζεις εσύ, τι βλέπεις με τα μάτια των άλλων και τι με τα δικά σου; Ο Λατρόνικο με ξεβόλεψε, με γέμισε αμηχανία, με στενοχώρησε κι ύστερα με θύμωσε για ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που κάποιες φορές κάνω: (όταν δεν γκρινιάζω) να τα βλέπω «όλα τέλεια, όπως στις φωτογραφίες». Το καλοκαίρι είναι η στιγμή να τ’ αλλάξεις όλα.

Θράσος Καμινάκης, Κατά βάθος νησιά (εκδ. Καστανιώτη)
«Νησιά και ξερονήσια, Νησιά εξωτικά και άγρια, απόκρημνα και αμμουδερά, άνυδρα και άγονα ή άλλα με πλούσια βλάστηση, νησιά-δάση. Νησιά υπερπόντια και τροπικά, νησιά ηφαιστειογενή ή εκτεθειμένα σε τσουνάμι, νησιά ενός αρχιπελάγους ή μιας λιμνοθάλασσας, νησιά απομακρυσμένα ή πλωτά μέσα σε πόλεις, νησιά κοσμοπολίτικα και νησιά με πανάρχαια ιστορία. Νησιά-άσυλα και νησιά εξορίας, νησιά που είναι ήπειροι ολόκληρες και νησιά μικρές κουκίδες, που τα περπατάς σε μια ώρα. Νησιά παράξενα, νησιά μαγεμένα, νησιά στοιχειωμένα και νησιά μαγικά. Νησιά πολυπληθή και άλλα αραιοκατοικημένα, νησιά μοναστήρια και νησιά ιερά, νησιά καλοκαιρινά και νησιά του χειμώνα και των πάγων. Νησιά της βροχής και νησιά της ζέστης». Δεν θα το κρύψω: τον Καμινάκη τον αγαπώ, πάνω απ’ όλα επειδή αυτό που είναι στην καθημερινότητά του, ο τρόπος που νιώθει κι ο τρόπος που σκέφτεται, περνάει τόσο ανάγλυφα στη γραφή του. Δεν έχω τελειώσει το βιβλίο. Μα διαβάζεται αργά, απολαυστικά. Θα του δώσω όλο τον χρόνο που μου ζητάει: «Κοίτα πώς τρέχει η βδομάδα και περνάει όταν της δίνεις να καβαλήσει ένα ποδήλατο στον εξοχικό δρόμο. Εγώ μελαγχολώ όποτε μου καπνίσει. Καλοκαίρια συνήθως».  Σαράντα τέσσερα διηγήματα, σαράντα τέσσερα εσωτερικά τοπία ανθρώπων και πλασμάτων πολύ διαφορετικών μεταξύ τους, που θα μπορούσαν να κατοικούν σε αντίστοιχα νησιά του κόσμου, σπαρμένα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.

Γιάννης Ξανθούλης, Η άλωση των Αθηνών από τις αδελφές Γαργάρα (εκδ. Διόπτρα)
Το καλοκαίρι, ίσως και το φθινόπωρο του 1984 πέφτει στα χέρια μου «Το καλοκαίρι που χάθηκε στο χειμώνα», ενός συγγραφέα που αγνοούσα μέχρι εκείνη τη στιγμή. Θέλεις το γεγονός ότι η ηλικία ήταν η κατάλληλη, θέλεις που μου ταίριαξε –phrase one– ο Ξανθούλης, αγάπησα παράφορα τη γραφή του. Έχουν περάσει 40 χρόνια από τότε και συνεχίζω να αγοράζω κάθε καινούργιο του βιβλίο και να το διαβάζω απνευστί: ίσως με αγγίζει η νοσταλγία του για εποχές που δεν έζησα, ίσως το χιούμορ του, ίσως το υπερφυσικό στοιχείο που υπάρχει σχεδόν πάντα στα γραπτά του, ίσως το σκοτάδι που γίνεται φως που γίνεται σκοτάδι που γίνεται φως… εκείνο το γλυκόπικρο συναίσθημα για τα πράγματα που θα θέλαμε να έχουμε ζήσει και που παρά τρίχα δεν ζήσαμε ή για τα πράγματα που θα θέλαμε να έχουμε αποφύγει και που τελικά μας βρήκανε. (Να μην ξεχάσω στα τέλη Αυγούστου να επιστρέψω σ’ εκείνο τον «Χάρτινο Σεπτέμβρη της καρδιάς μας», πάνε τρία χρόνια από τότε που τον διάβασα για τελευταία φορά.)

Ζαν-Πωλ Ντυμπουά, Η πηγή των δακρύων (εκδ. Δώμα, μετάφραση Στέλα Ζουμπουλάκη)
Βρέχει και βρέχει και βρέχει, και δεν ξέρεις πού βρίσκεται η πηγή των δακρύων. Ο γιατρός σου θα επιβεβαιώσει ότι πάντοτε ήταν κρυμμένη κάτω από το βαθύτερο τραύμα, εκείνο που χρειάστηκες έξι αιώνες θεραπείας για να ανακαλέσεις. Και στέκεσαι τώρα κάτω από τη βροχή και αναρωτιέσαι ποιος είσαι, πού βρίσκεσαι κι αν τελικά θα καταφέρεις «να γίνεις το καλύτερο που μπορείς με βάση αυτό που είσαι». Δύο σφαίρες στο κεφάλι ενός νεκρού είναι απλώς η αρχή. Πόσο σπουδαίος συγγραφέας αυτός ο Ντυμπουά…

Γιώργος Σύρμας, Rec (εκδ. Ίκαρος)
Όσοι διαβάζουν αστυνομικά θα με πάρουν στο κυνήγι: βαριέμαι αφόρητα την Αγκάθα Κρίστι και τον Άρθουρ Κόναν Ντόιλ. Κι ούτε που με νοιάζει ποιος έκανε τον φόνο. Το μόνο που πάντα μ’ ενδιέφερε ήταν να ταξιδεύω στο Λος Άντζελες του Τσάντλερ, στη Βιγκάτα του Καμιλέρι, στην Αθήνα του Μάρκαρη. Και πλέον, ο μοναδικός συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων που απολαμβάνω με την ίδια παλιά τρέλα είναι ο Paco Ignacio Taibo ΙΙ. Όμως –ομολογώ λόγω εξωφύλλου– πήρα το «Rec» και το έκανα φύλλο και φτερό. Μ’ αρέσει πολύ ο τρόπος που ταξιδεύει μέσα στην Αθήνα, κι επιπλέον μ’ αρέσει ο τρόπος που γράφει ο Γιώργος Σύρμας. Περιμένω από τώρα το επόμενο βιβλίο του.

Robert Penn Warren, Ένας τόπος για να επιστρέφεις (εκδ. Πόλις, μετάφραση Αθηνά Δημητριάδου)
Υπάρχουν αρκετά βιβλία που μπορούν να ικανοποιήσουν τις αναγνωστικές σου απαιτήσεις. Υπάρχουν όμως και μερικά που καταφέρνουν να σου ανοίξουν νέους δρόμους. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές είμαι μόλις στη σελίδα 118 αυτού του υπέροχου βιβλίου του Robert Penn Warren. Εκεί που αναφέρει τον Γέιτς και τη «δολοφονική αθωότητα της θάλασσας». Προβλέπω ότι όταν θα φτάνω στο τέλος, στη σελίδα 628, θα έχω πάρει μια βαθύτατη –κατά Φλωμπέρ– αισθηματική αγωγή. Τι σημαντικότερο να ζητήσει κανείς;

Η σκοτεινή πλευρά

Χρυσόστομος Τσαπραΐλης, Το κατέβασμα του φεγγαριού (εκδ. Ίκαρος)
Αυτή εδώ είναι μια χειμωνιάτικη νουβέλα, που δεν είμαι βέβαιος ότι μπορεί να λειτουργήσει για όλους μπροστά στη θάλασσα. Είναι όμως από τις πολύ όμορφες αφηγήσεις που έχω διαβάσει τον τελευταίο καιρό. Ο Τσαπραΐλης γνωρίζει πολύ καλά τον λαογραφικό τρόμο αλλά και την ελληνική επαρχία. Αυτό το τελευταίο δίνει στο σκοτεινό του γράψιμο απαράμιλλη αλήθεια. Ακολούθησα τα βήματα της Κίρκης, με την ίδια υπέροχη αίσθηση που είχα κάποτε ακολουθήσει τα βήματα της Κάντι Κουάκενμπους στο «Άμπαρατ» του Κλάιβ Μπάρκερ.

Arthur Machen, Οι τρεις απατεώνες (εκδ. Μεταίχμιο, μετάφραση-εισαγωγή Χρυσόστομος Τσαπραΐλης)
Δύο φίλοι ανακαλύπτουν τον χρυσό Τιβέριο, ένα αρχαίο νόμισμα που αναζητούν απεγνωσμένα οι μυστηριώδεις «Τρεις απατεώνες», μέλη μιας πανίσχυρης απόκρυφης ομάδας. Όμως οι περιπέτειες είναι πολλές. Και κάθε περιπέτεια μπαίνει μέσα στην άλλη με το βιβλίο να εξελίσσεται με τρόπο παρόμοιο με αυτόν που εξελίσσονται οι «Χίλιες και μία νύχτες». Όπως γράφει ο Χρυσόστομος Τσαπραΐλης στην εισαγωγή του βιβλίου, «οι “Τρεις Απατεώνες” είναι μια περίτεχνη συλλογή εγκιβωτισμένων “παράξενων ιστοριών” που βυθίζουν τους αναγνώστες σε ένα σύμπαν αινιγματικών μυστικών, πολλαπλών ταυτοτήτων και υπερφυσικών συναντήσεων. Εμβληματικό δείγμα αποκρυφιστικού τρόμου και κορύφωση της πρώτης περιόδου του Μάκεν, κατά την οποία το εύπεπτο συνδυάζεται με το λυρικό, η μεγαλούπολη με τη φύση και το καθημερινό με το υπερβατικό». Από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα μέσα στη χρονιά.

Αλέξανδρος Δουμάς, Η χλωμή κυρία (εκδ. Ροές, εισαγωγή-μετάφραση-επίμετρο Γιώργος Θάνος) 
Η δουλειά του Γιώργου Θάνου στον τόμο «Ο Άλιωτος», που κυκλοφόρησε και πάλι από τις εκδόσεις Ροές, αποτελεί εγγύηση και για την επιλογή της νουβέλας αυτής του Αλέξανδρου Δουμά. Στην πραγματικότητα, δεν του το είχα του Δουμά ότι θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα γοτθικό κείμενο με βαμπιρικό περιεχόμενο και μάλιστα με τόσο βαθιά γνώση της «μηχανικής» των βρικολάκων. Ενδεχομένως να απαιτείται κι εδώ μια κάπως πιο χειμερινή συνθήκη ανάγνωσης, αλλά το κείμενο (και η μετάφραση) ρέει τόσο αβίαστα που θα σε πάρει μαζί του από την πρώτη σελίδα.

Άλτζερνον Μπλάκγουντ, Αρχαίες μαγείες (εκδ. Στοχαστής, μετάφραση-εισαγωγή Δημήτρης Λογοθέτης)
«Σε έναν κόσμο που επικρατεί η απομάγευση κι ο ρασιοναλισμός, το άτομο στρέφεται προς το υπερφυσικό στοιχείο, επιχειρώντας να έρθει σε ρήξη με την πεζή καθημερινότητα». Ίσως εδώ ακριβώς να βρίσκεται ο λόγος για τον οποίο η σκοτεινή λογοτεχνία κερδίζει συνεχώς έδαφος –και στην Ελλάδα– τα τελευταία χρόνια. Στη συλλογή αυτή, που περιλαμβάνει έξι αυτοτελείς ιστορίες τρόμου, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της σκοτεινής πλευράς, ο Άλτζερνον Μπλάκγουντ, δημιουργεί ένα ιδιοφυές μείγμα λαογραφικού τρόμου, λογοτεχνίας μυστηρίου, αποκρυφισμού και παραψυχολογίας. Ο Δρ. Τζον Σάιλενς, ο πρώτος επαγγελματίας ερευνητής υπερφυσικών φαινομένων, αναλαμβάνει να επιλύσει μια σειρά παράξενων υποθέσεων και να έρθει αντιμέτωπος με το παράδοξο, συμφιλιώνοντας το εκάστοτε θύμα όσο και τον αναγνώστη, με την ύπαρξη κόσμων πέρα από τον δικό μας. Ο ντετέκτιβ «με τις ψυχικές ικανότητες» λειτουργεί ως σύγχρονος σαμάνος και αναλυτής, μια φιγούρα που γίνεται πολύ γρήγορα οικεία στον αναγνώστη. Εξαιρετικά διαφωτιστικά είναι τα κείμενα και οι σημειώσεις του Δημήτρη Λογοθέτη στην έκδοση αυτή.

Άλτζερνον Μπλάκγουντ, Οι ιτιές (εκδ. Δώμα, μετάφραση Μαργαρίτα Ζαχαριάδου)

Χ. Φ. Λάβκραφτ, Το χρώμα που ήρθε από το διάστημα (εκδ. Δώμα, μετάφραση Μαργαρίτα Ζαχαριάδου)

Φραντς Κάφκα, Η μεταμόρφωση (εκδ. Δώμα, μετάφραση Μαργαρίτα Ζαχαριάδου)

Τα Παράδοξα αποτελεί τη σκοτεινή σειρά που κυκλοφορεί από το Δώμα. Υπεύθυνος της σειράς είναι ο Δημοσθένης Παπαμάρκος, ενώ ο σχεδιασμός της ανήκει στον Βασίλη Γεωργίου. Στις «Ιτιές» δυο φίλοι κατεβαίνουν με κανό τον Δούναβη, απ’ τις πηγές του στον Μέλανα Δρυμό μέχρι τις εκβολές του στη Μαύρη Θάλασσα. Λίγο μετά την Μπρατισλάβα, ο φουσκωμένος ποταμός θα τους αναγκάσει να καταφύγουν σε μια νησίδα κατάφυτη με ιτιές, περιμένοντας να κοπάσει ο άνεμος και να υποχωρήσουν τα νερά. Όμως εκεί θα έρθουν αντιμέτωποι με φαινόμενα που αδυνατούν να εξηγήσουν.

Στο «Χρώμα που ήρθε από το διάστημα», ένας ανώνυμος τοπογράφος από τη Βοστώνη θα βρεθεί στα περίχωρα του Άρκαμ για τις ανάγκες της κατασκευής ενός νέου φράγματος. Η περιοχή έχει κάτι το δυσοίωνο που τον αναστατώνει. Κι η ταραχή του μεγαλώνει περισσότερο όταν ένας μοναχικός γέροντας αρχίζει να του μιλά για τις «παράξενες μέρες» και τον «τεφρό ξερότοπο».

Όσο για τη «Μεταμόρφωση», είναι το γνωστότερο από τα τρία κείμενα, που προσφέρεται εδώ σε μια νέα εξαιρετική μετάφραση.

Ambrose Bierce, Περιστατικό στη γέφυρα του Άουλ Κρικ (εκδ. Στερέωμα, μετάφραση-επίμετρο Χρήστος-Αρμάντο Γκέζος)

Daphne du Maurier, Η κούκλα (εκδ. Στερέωμα, μετάφραση-εισαγωγή Ευαγγελία Κουλιζάκη)

Walter de la Mare, Η θεία του Σίτον (εκδ. Στερέωμα, εισαγωγή-μετάφραση Ευαγγελία Κουλιζάκη)

Το «Περιστατικό στη γέφυρα του Άουλ Κρικ» ακολουθεί τη συναρπαστική ιστορία ενός άνδρα που πρόκειται να εκτελεστεί κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου, παρουσιάζοντας τη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού μπροστά στον επικείμενο θάνατο.

Στην «Κούκλα», ένα αλλόκοτο σημειωματάριο, μισοκατεστραμμένο από το θαλασσινό νερό, ξεβράζεται σ’ έναν όρμο. Στις δυσανάγνωστες σελίδες του ξετυλίγεται η σκοτεινή ιστορία του ερωτικού πάθους ενός άντρα για μια όμορφη και μυστηριώδη βιολονίστρια, τη Ρεβέκκα. Την πολιορκεί και προς στιγμήν ελπίζει ότι θα ανταποδώσει τον έρωτά του, στην πορεία όμως ανακαλύπτει τις ασυνήθιστες κλίσεις της, αντιμετωπίζοντας μια σκηνή που θα τον στοιχειώσει για πάντα.

Στο διήγημα «Η θεία του Σίτον» η αφήγηση ξεδιπλώνεται και σαν λεπτομερής σπουδή χαρακτήρων, ενώ εκτυλίσσεται «στο νοσηρό περιβάλλον ενός υποχθόνιου βαμπιρισμού», όπου ο ντε λα Μέαρ, μέσα από ένα πανίσχυρο θηλυκό αρχέτυπο –τη γριά μάγισσα της λαογραφικής και ευρύτερης λογοτεχνικής παράδοσης–, εξερευνά την ιδέα της «τερατώδους μητέρας» και κατ’ επέκταση του «τερατώδους θηλυκού», ανασυστήνοντας την ατμόσφαιρα του βικτωριανού «οικιακού γοτθικού» τρόμου. Η «Θεία του Σίτον», ένα κείμενο υπόγειο, υποβλητικό και απολαυστικό είναι Αποκάλυψη! Μία νέα σειρά, η σειρά Αστερισμοί από τις εκδόσεις Στερέωμα, με τρία μικρά εξαιρετικά βιβλία.