Ναι, μας έχει κακομάθει ο Ζουργός. Κάθε βιβλίο του είναι καλύτερο από τα προηγούμενα με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Οι «Λίγες και μία νύχτες» αποκαλύπτουν ότι ο Ζουργός μπορεί και γράφει αριστουργηματικά έχοντας ως κύριο θέμα, αυτό που ως τώρα απλά συνυπήρχε με την ιστορική δράση. Την ηδονή, τον ανεκπλήρωτο έρωτα, που αργεί ένα τέταρτο του αιώνα. Παράλληλα στα επτά intermedia (στα «στασίματα», όπως τα ονομάζει) αναλύει την ευχαρίστηση του συγγραφέα να αποτυπώνει τη ζωή στο χαρτί, πατώντας στις πραγματικές ιστορίες της και αναπλάθοντάς της.
Μας αποκαλύπτει αυτό που ψυχανεμιζόμαστε από τα προηγούμενα βιβλία του, ότι έχει έντονες επιρροές από τον γίγαντα Μ. Καραγάτση. Ο Ζουργός κλείνει συνωμοτικά το μάτι στον Καραγατσικό αναγνώστη, όταν στη σελίδα 250 εμφανίζει έναν δευτερεύοντα χαρακτήρα, έναν μεταφραστή σε τράπεζα, Ρώσο εμιγκρέ με το όνομα «Βασίλι». Πιο κάτω αποκαλύπτεται ως ο Βασίλι (Βάσια) Γιούγκερμαν που όλοι αγαπήσαμε. Μπαίνει δυναμικά στην πλοκή και την επηρεάζει. Πάλι κατ’ αναλογίαν με τον Καραγάτση, ο Ζουργός αγαπάει τον κεντρικό του ήρωα, ίσως ταυτίζεται μαζί του. Δεν είναι τυχαίο, με 2 επίθετα εμφανίζεται ο πρωταγωνιστής. Αμφότερα δισύλλαβα, που ξεκινάνε από «ζ», όπως ο συγγραφέας μας. Είναι καραγατσικά κοσμοπολίτης ο Λευτέρης Ζεύγος, μιλάει τα γαλλικά ως μητρική του, κάτι που τον βοηθά σε κρίσιμες στροφές της πολυκύμαντης ζωής του.
Εκεί όμως που αναμετράται (άθελα του;) με τον Καραγάτση ο Ζουργός, είναι όταν περιγράφει την ομορφιά και την έλξη της Χρυσάννας. Η περιγραφή είναι εφάμιλλη με τις αντίστοιχες στον «Γιούγκερμαν», ή στον «Κοτζάμπαση του Καστρόπυργου». Το πάτωμα που τρίζει καθώς περπατάει η Χρυσσάνα, έναν όροφο πάνω από τον άυπνο πρωταγωνιστή, θυμίζει υπαινικτικά την «Μικρά Αγγλία» της Καρυστιάννη.
Ο Ζουργός έχει κάνει και αυτήν τη φορά σοβαρή ιστορική έρευνα για να γράψει το πόνημά του. Διαβάζοντάς το ο αναγνώστης μαθαίνει για την Ελλάδα του μεσοπολέμου, για την οικονομία και την βιομηχανία της, για τα παιχνίδια των μεγάλων δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο. Πρέπει να έχει μελετήσει άφθονα ιστορικά βιβλία, ώστε έχει το κουράγιο ο Ζουργός να αμφισβητήσει διακριτικά την μονόπλευρη παρουσίαση (σχεδόν αγιογράφηση) του Ελευθέριου Βενιζέλου από τους περισσότερους Έλληνες ιστορικούς.
Η γλώσσα του όπως πάντα είναι εκπληκτική. Ακόμα και όταν η δράση δεν τρέχει, χαίρεσαι να χαϊδεύεις αργά τις σελίδες για να νιώσεις την ατμόσφαιρα της εποχής σε τέσσερις χώρες και τις ψυχικές διακυμάνσεις των ηρώων.
Το βιβλίο διαβάζεται από πολλές οπτικές γωνίες και δίνει στον αναγνώστη πολυεπίπεδες απολαύσεις. Το αδικώ γράφοντας μόνον για δύο από αυτές, για την Καραγατσική και για την ιστορική του συνιστώσα. Εμένα πάντως με «ταλαιπώρησε». Ήθελα να το απολαύσω σιγά σιγά, σαν εκλεκτό κόκκινο κρασί, αλλά τελικά με άφησε λίγες και μία νύχτες σχεδόν ξάγρυπνο για να το τελειώσω. Ισίδωρε, περιμένουμε με κρυφή αγωνία το επόμενο βιβλίο σου!
12°
