Απομόνωση, δυσεντερία, ξυλοδαρμοί, φιλίες με αρουραίους και κανένα νέο από τον έξω κόσμο.
Βρισκόμαστε στο κελί ενός πολιτικού κρατούμενου στη Βιρμανία. Σχεδόν όλες οι σελίδες είναι κεκλεισμένων των θυρών. Είναι η ζωή της φυλακής, ο ιεραρχημένος μικρόκοσμός της. Κρατούμενοι, δεσμοφύλακες, κι ένα παιδί που γνωρίζει μόνο έναν κόσμο, αυτόν της φυλακής. Ένα μυθιστόρημα για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια. Για την απόγνωση και την εξουσία. Στις πρώτες 20 σελίδες είχα την εξής απορία: «Ποιος θα κάτσει να διαβάσει αυτό το ανάγνωσμα;». Για τις υπόλοιπες 500 σελίδες χρειάστηκε ελάχιστος χρόνος.
Το βιβλίο αυτό είναι πολύ σημαντικό. Γιατί; Γιατί είναι γραμμένο με ανθρωπιά και χιούμορ και γιατί είναι μια πράξη τόλμης. Είναι σαν να κρατάς στα χέρια σου κάτι απαγορευμένο, γυρνάς τις σελίδες γρήγορα έχοντας την αίσθηση ότι από στιγμή σε στιγμή θα κατασχεθεί από τους δεσμοφύλακες και θα καταστραφεί. Αυτό θυμίζει τη φράση του Νέλσον Μαντέλα «...ο πιο σημαντικός άνθρωπος στη ζωή ενός κρατούμενου είναι ο δεσμοφύλακας».
Εάν το μυθιστόρημα έχει μια δύναμη αλήθειας γιατί διυλίζει την ανθρώπινη εμπειρία, «Το κλουβί της σαύρας» είναι η λογοτεχνία στην πιο ρεαλιστική της μορφή. Όσο πιο κοντά μπορεί να φτάσει η μυθοπλασία στην πραγματικότητα. Είναι η λογοτεχνική αλληγορία της ιστορίας της Βιρμανίας. Της χώρας που η στρατιωτική δικτατορία μετονόμασε σε Μιανμάρ το 1989 και που όλοι οι πολίτες είναι φυλακισμένοι μέχρι και αυτή τη στιγμή στην ίδια τους τη χώρα.
Η λίστα με τις φυλακισμένες και δολοφονημένες φωνές είναι μεγάλη και κάθε μέρα μεγαλώνει, και απαιτεί μόνο ένα πράγμα από εμάς: να τη διαβάσουμε. Η A.V. τη διάβασε και συνάντησε την Κάρεν Κόνελι.
Δεν σας κρύβω ότι στην αρχή του βιβλίου φοβήθηκα... είμαι κλειστοφοβική. Στην αρχή ήμουν κι εγώ φοβισμένη. Ήμουν στη Βιρμανία και παρακολουθούσα ενεργά την πλήρη κατάργηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο κόσμος μού έλεγε για χιλιάδες ανθρώπους που πυροβολήθηκαν το 1988, για τα παιδιά που κουβαλούν υγρό τσιμέντο στα εργοτάξια των καινούργιων ξενοδοχείων. Με ρωτούσαν: «Θα γράψεις γι’ αυτά;». Δεν μπόρεσα να αντισταθώ.
Ένα πολιτικό μυθιστόρημα έχει τη δύναμη να παρέμβει πολιτικά; Μάλλον όχι, το βιβλίο μου δεν βλέπω να επηρεάζει την πολιτική στη Βιρμανία. Ίσως ένας τρόπος να παρέμβεις να είναι ο ακτιβισμός ή το lobbying. Μακάρι η τέχνη να μπορούσε να επηρεάσει, αυτό πίστευα στην αρχή, αλλά η τέχνη είναι κάτι πιο αθόρυβο, πιο συναισθηματικό, πιο πνευματικό... που είναι εξίσου σημαντικό.
Είναι καθήκον του συγγραφέα να καταγράφει τη βία; Εξαρτάται από το τι θέλει να γράψει ο κάθε συγγραφέας, στην περίπτωσή μου δεν θα ήθελα να χρησιμοποιήσω την τέχνη σαν ένα εργαλείο υπεύθυνου ακτιβισμού. Η τέχνη εξυμνεί, εξηγεί και επικρίνει την ανθρώπινη κατάσταση. Η τέχνη εξερευνεί. Δεν θα ήθελα να υπονοήσω ή να απαιτήσω από την τέχνη να γίνει πολιτικό όχημα. Υπάρχει μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στην τέχνη και την προπαγάνδα. Και προσφέρω τέχνη. Δεν μ’ ενδιαφέρει η προπαγάνδα, γιατί είναι άλλη μία μορφή υπεραπλούστευσης. Η καλή τέχνη συνήθως δεν είναι μπερδεμένη αλλά έχει επίπεδα, αποχρώσεις και αντιφάσεις, που μόνο η αληθινή ζωή διαθέτει. Γι’ αυτό είναι τόσο ισχυρή.
Γράψατε ένα βιβλίο έξω από τη δική σας κουλτούρα, έξω από το φύλο και τις εμπειρίες σας, πόσο δύσκολο ήταν αυτό; Πολύ, πολύ δύσκολο.
Διάβασα ότι κλάψατε πολύ ενώ γράφατε το βιβλίο. Έκλαιγα τουλάχιστον 2 χρόνια, υπήρξαν πολλά κλάματα πριν, μετά και κατά τη διάρκεια· γιατί έγραφα για την πραγματικότητα του κόσμου, πενθούσα. Φρικαλεότητες συμβαίνουν παντού, ακόμα και στην Ελλάδα, ακόμα και στον Καναδά. Το τραγικό είναι μέρος της ανθρωπότητας.
Πώς μάθατε με ποιον τρόπο λειτουργεί μια φυλακή; Πρώην πολιτικοί κρατούμενοι και άνεργοι δεσμοφύλακες από διάφορες φυλακές συνεργάστηκαν για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου. Η φυλακή σ’ αυτό το μυθιστόρημα είναι σύνθεση διάφορων φυλακών και στρατοπέδων εργασίας στη Βιρμανία. Επίσης, όσο έγραφα, ο αδερφός μου κι εγώ ξεκινήσαμε μια αλληλογραφία που κάλυψε το διάστημα της κάθειρξής του σε φυλακή της Αλμπέρτα. Πάντα όμως μ’ ενδιέφεραν οι φυλακές, η ζωή στη φυλακή. Είναι απάνθρωπα, άρρωστα μέρη.
Έχετε φάει ποτέ ωμή σαύρα; Δεν έχω φαει ποτέ σαύρα, ούτε ζωντανή ούτε νεκρή.
Οι σαύρες στο μυθιστόρημα είναι πηγή τροφής και ντροπής. Είναι δυνατόν, όμως, σε τέτοιες συνθήκες να κρατήσει κάποιος την αξιοπρέπειά του; Δεν μπορώ ν’ απαντήσω σ’ αυτή την ερώτηση, είναι ένα μυστήριο πώς κάποιος διατηρεί την αξιοπρέπειά του κάτω από δύσκολες συνθήκες. Είναι επίσης ένα μυστήριο πώς κάποιος διατηρεί την ανθεκτικότητα και την ευγένειά του. Μερικοί μένουν τρυφεροί και άλλοι βασανίζουν. Το κακό δεν ξέρω πώς λειτουργεί, είναι ένα μυστήριο... Αλλά αυτός είναι ένας άλλος λόγος που η τέχνη είναι σημαντική, γιατί συνεχίζει να ψάχνει απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα.
22°
