Η Χριστίνα Σουγιουλτζή πρωταγωνιστεί στην παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» του Τόμας Μπέρνχαρντ, σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα
Η Χριστίνα Σουγιουλτζή είναι η δημιουργός της ομάδας «Κι όμως Κινείται», μιας ομάδας όπου συναντιούνται ο χορός, το τσίρκο και η περφόρμανς. Συνεργάζονται για δεύτερη φορά με τον Γιάννο Περλέγκα και ανεβάζουν στο θέατρο Ροές το έργο του Τόμας Μπέρχαρντ «Η δύναμη της συνήθειας». Εμείς μιλήσαμε μαζί της για την παράσταση, για τον δικό τους τρόπο αφήγησης, για τον ρόλο του σώματος στο έργο, για τις ευκολίες και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν αλλά και για τους προβληματισμούς τους πάνω στο κείμενο.
Χριστίνα Σουγιουλτζή: συνέντευξη με αφορμή την παράσταση «Η δύναμη της συνήθειας» στο θεάτρο Ροές
Είναι η δεύτερη συνεργασία του «Κι όμως κινείται» με τον Γιάννο Περλέγκα. Μιλήστε μου λίγο για τους Βατράχους που ήταν η πρώτη σας συνεργασία. Ποια είναι τα νέα στοιχεία που βάζει στην ομάδα ο Περλέγκας;
Στους Βάτραχους είχε το ρόλο του αφηγητή. Αφηγούνταν την υπόθεση του έργου μ' έναν τρόπο. Υπήρξε όμως πολύ ανοιχτός και πρόθυμος να ακολουθήσει και το δικό μας τρόπο αφήγησης. Δεν ξέρω πώς ακριβώς να ονομάσω τη γλώσσα της ομάδας, ξέρω όμως πως η αφήγηση δεν γίνεται, σε πρώτο επίπεδο, μέσω του Λόγου. Όχι γιατί έχουμε κάποια αντίρρηση σε σχέση μεαυτό, απλά οι πομποί και οι δέκτες της ομάδας είναι εκπαιδευμένοι και ευαίσθητοι σε άλλη γλώσσα. Μια γλώσσα που έχει να κάνει με τη σωματική έκφραση. Τη σωματική κατάσταση, σχέση και αλληλεπίδραση.
Στο συγκεκριμένο κείμενο, η συνθήκη ταιριάζει με την ομάδα σας μιας και οι πρωταγωνιστές αποτελούν ένα περιπλανώμενο τσίρκο. Η επιλογή του έργου ήρθε ως πρόταση από τον Περλέγκα ή το αποφασίσατε από κοινού, γνωρίζοντας ωστόσο ότι εκείνος έχει ασχοληθεί αρκετά με τον Μπέρνχαρντ;
Η ιδέα και η πρόβα της «Δύναμης της Συνήθειας» υπάρχει πριν τους Βατράχους. Ήταν η αρχική πρόταση του Γιάννου για συνεργασία. Το φοβηθήκαμε. Αρχικά διστάσαμε . Πήρε πολύ χρόνο να αρθούν οι αναστολές , σχετικά με τον τρόπο συμμετοχής της ομάδας. Πέρσι ξεκινήσαμε την πρόβα με άλλους ανθρώπους. Η πρόβα πήρε χρόνο και η παράσταση πήρε αναβολή. Ήταν η επιμονή του Γιάννου…. Η επιμονή του που βασίζεται όχι στην πίστη στον εαυτό του αλλά στη βαθειά του πίστη στο συγγραφέα.Και η βεβαιότητα του ότι θα τα βγάζαμε πέρα. Με το λόγο. Το απέραντο κείμενο του έργου. Ένα κείμενο άγριο, πλήρες και απελπιστικά άδειο σε δράση, μοιάζει πολύ με τη ζωή, αν δεν είσαι ο Τζέιμς Μπόντ.
Η παράσταση χαρακτηρίζεται ως κωμωδία αλλά θίγει πολύ σοβαρά ζητήματα με ένα πιο βιτριολικό-ειρωνικό χιούμορ. Πώς προσεγγίζει η ομάδα σας το κωμικό αυτό στοιχείο;
Η ανθρώπινη κατάσταση είναι απελπιστική. Το λένε οι ποιητές και οι φιλόσοφοι, από την αρχή του χρόνου. Ψάχνουν όλοι ένα τρόπο να μην πονάμε ή κι αν πονάμε να έχει κάποιο νόημα, να οδηγεί σε κάποιου τύπου λύση του ανθρώπινου δράματος. Και το δράμα είναι πολύ απλό, γνωστό και αναπόφευκτο. Γεννιόμαστε και πεθαίνουμε. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά και όλοι αυτοί που αγαπάμε θα πεθάνουν. Από τον χώρο μας, τον χρόνο μας δεν θα μείνει τίποτα όρθιο. Και έπειτα, υπάρχει και η φθορά, η αρρώστια, οι διάφορες ανημπόριες και καταστροφές. Οι θρησκείες λένε τίποτα δεν θα χαθεί , θα περάσουμε σε άλλη διάσταση, με άλλη μορφή. Ακόμα κι έτσι να είναι, η μεταμόρφωση είναι τόσο οριστική που δεν μοιάζει με συνέχεια. Η φθαρτότητα του σώματος, η διάλυση της μορφής από τη μία και η περιδίνηση του χρόνου από την άλλη. Λες θ’ αρπάξω το χρόνο (όσο έχω), θα κάνω και θα δείξω. Κι όμως βρίσκεσαι σε μια τραμπάλα πολύ ίδιων καταστάσεων, τις περισσότερες φορές ανούσιων, με την προσοχή σου μακριά απ τα σημαντικά. Τι είναι αυτά τα σημαντικά; Τι πρέπει να κάνει κανείς με αυτόν τον ελάχιστο χρόνο του πάνω σε αυτόν τον πλανήτη; Να τελειοποιήσει το νούμερο του με τα 17 πιάτα και να εξασκείται καθημερινά στο κουιντέτο της πέστροφας του Σούμπερτ, μαζί με τέσσερις ακόμα ακροβάτες του κοινωνικού ορίου, σύμφωνα με τον Καριμπάλντι Καριμπάλντι (ο διευθυντής του τσίρκου και πρωταγωνιστής του έργου).
Είστε κυρίως ομάδα χορού και ακροβασίας. Πώς δουλεύετε ένα κείμενο που έχει τόσα λόγια που πρέπει να ακουστούν; Πώς συνδυάζετε την κίνηση με τον λόγο; Εισάγετε το συναίσθημα όσων πρέπει να ειπωθούν στην κίνησή σας; Πόσο δύσκολο είναι αυτό για εσάς;
Πάρα πολύ δύσκολο, να μην πω ψέματα. Ο χρόνος. Η αίσθηση του χρόνου επί σκηνής. Η διαχείρηση της ενέργειας. Δεν έχω απάντηση. Προσπαθώ να συγκεντρώνομαι στην αναπνοή. Αέρας μέσα κι έξω. Όπως στον χορό ή στ' ακροβατικά. Δεν είναι και γαρνιτούρα η κίνηση, δεν μπορείς να την «παστώνεις» παντού, για να προξενήσει ενδιαφέρον. Πρέπει να γεννηθεί η ανάγκη, να υπάρχει λόγος να κινηθείς και να βρεις και τον τρόπο. Είναι στιγμές που εγκαταλείπω. Σκέφτομαι δεν πειράζει, ό,τι γίνει, άστο μόνο του το σώμα, θα βρει τον τρόπο. Και οι άλλοι άνθρωποι που θα έρθουν να δουν την παράσταση, αν θελήσουν θα έρθουν κοντά, θα καταλάβουν. Αν δε θελήσουν θα μείνουν μακριά. Ό,τι και να κάνεις. Δεν μπορείς να έρθεις κοντά με κάθε άνθρωπο. Δεν μπορείς να τον εξαναγκάσεις να του αρέσει, μέσω του πληθωρισμού της κίνησης. Αν και κάθε φορά μπαίνεις στον πειρασμό.Να κάνεις κι αυτό και το άλλο. Να είναι εντυπωσιακό, να χορτάσουν, να είναι δυνατά η μουσική, τα σώματα να πάλλονται. Συγκίνηση. Τελετή. Όπως λέει και ο συγγραφέας, η παράσταση του τσίρκου γίνεται παραδίπλα και δεν έχει και πολλούς θεατές. Αλλά τα σώματα πάντα πάλλονται. Και η τελετή πάντα είναι παρούσα. Βρισκόμαστε στο θέατρο.
Μιλήστε μου λίγο για τον δικό σας ρόλο στην παράσταση.
Αυτή η ερώτηση μας απασχόλησε πάρα πολύ! Ευτυχώς καταλήξαμε ότι είμαι η Χριστίνα/ κυρίως χορεύτρια, που βρίσκομαι στο θέατρο Ροές στο 2025 κάθε βράδυ, και περιγράφω με διάφορους τρόπους μέρη από τους ρόλους, οι οποίοι είναι:
- αρχικά ο ζογκλέρ, που ανακοινώνει την απόφαση του να φύγει από το θίασο στον καταπιεστικό αλλά και μεγαλοφυή του συνάδελφο και εργοδότη, διευθυντή του τσίρκου κ. Καριμπάλντι.
- μετά η εγγονή , που εμφανίζεται με το ποδόλουτρο του παππού της και παραμένει ήσυχα(;) δίπλα του, ακούγοντάς τον (;), φλερτάροντας με τον ζογκλέρ και κουρδίζοντας(;) τη βιόλα
- μετά ο ανιψιός του διευθυντή ο θηριώδης και καταματωμένος θηριοδαμαστής και
- τέλος ο ίδιος ο διευθυντής του Τσίρκου, ο οποίος εξηγεί ότι η αναλγησία του, δεν είναι παρά καλλιτεχνική βούληση, η μόνη δυνατότητα να διασωθούν αυτός και οι τέσσερις ακόλουθοι του, από τα βαλτόνερα της ποταπότητας.
Ο θίασος αποτελείται από άτομα που αναγκάζονται να γίνουν μέλη λόγω κάποιων εξωτερικών συνθηκών (η εγγονή, ο ανιψιός…). Γιατί αποφασίζουν να είναι εκεί ενώ θα ήθελαν να είναι κάπου αλλού; Είναι ένα ζήτημα επιβίωσης; Οικογενειακής συνέχειας και υποχρέωσης; Πώς το βιώνουν οι ηθοποιοί; Και πώς σχετίζεται με το σήμερα με αυτά που αναγκαζόμαστε να κάνουμε ή να μην κάνουμε στη ζωή μας, για χάρη των άλλων ή για να βγάλουμε τα προς το ζην;
Τι οδηγεί τις πράξεις μας; Πολύ σοβαρή ερώτηση. Νομίζω θα διαλέξω να απαντήσω δια στόματος Άλλων.Από τη μία υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν ότι είμαστε απόλυτα υπεύθυνοι για τις πράξεις μας και όχι μόνο αυτό, αλλά οι πράξεις μας, μας βαφτίζουν, μας ορίζουν. Και μαζί με μας βαφτίζουν και την ανθρωπότητα. Πιστεύω ότι Κίρκεγκωρ, αγαπημένος του συγγραφέα, έλεγε: «Δεν υπάρχει κανένα εξωτερικό σημείο βάσει του οποίου θα μπορούσε να προσανατολιστεί ο άνθρωπος. Κανόνας του είναι ο εαυτός του και οφείλει ο ίδιος να δημιουργεί τους κανόνες του». Για να συμπληρωθεί από τον Σαρτρ: «ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος. Καταδικασμένος γιατί δεν δημιούργησε, δεν έπλασε μόνος του τον εαυτό του κι ωστόσο ταυτόχρονα ελεύθερος, γιατί από τη στιγμή που πετάχτηκε στον κόσμο, είναι υπεύθυνος για ό,τι κάνει». Υπάρχω, έλεγε, σημαίνει λερώνω τα χέρια μου. Ο άνθρωπος εκλέγει τον εαυτό του, μέσα από τις πράξεις του. Στον αντίποδα, ο Ζαν Μποντριγιάρ, ο φιλόσοφος-κλόουν, όπως τον αποκάλεσαν γράφει στη «Διαφάνεια του Κακού»: «Σε άλλες εποχές και σε άλλες κουλτούρες παράξενες άνθρωποι έζησαν και ζουν καταπτοημένοι μπροστά στο πεπρωμένο. Εμείς ζούμε καταπτοημένοι λόγω της απουσίας πεπρωμένου. Το κάθε τι, μας έρχεται μόνο, από εμάς τους ίδιους. Ο καθένας έχει φορτωθεί την ευθύνη της ζωής του. Αβάσιμη ουτοπία. Θα έπρεπε( για να έχει την ευθύνη των πράξεων του) το άτομο, να ελέγχει όλα τα κυκλώματά του κι όλα τα κυκλώματα του κόσμου, που διασταυρώνονται μέσα στα γονίδιά του, στα νεύρα, στις σκέψεις του. Υποτέλεια ανήκουστη. Για μας τα πάντα είναι αποκρυπτογραφήσιμα εκ των προτέρων, έχουμε εξαιρετικά μέσα ανάλυσης αλλά όχι κατάστασης. Ζούμε θεωρητικά πολύ πιο πέρα από τα ίδια μας τα συμβάντα. Εξ’ ου και η βαθιά μελαγχολία. Η ατομική ευθύνη. Δεν ξέρω πάντα ταλαντεύομαι ανάμεσα στους ήρωες της ζωής , που φορτώνονται την επανάσταση στην πλάτη και τους επαναστάτες, που αρνούμενοι ηρωικά τη σοβαροφάνεια της ανθρώπινης μοίρας, περιγελούν ακόμα και τη δυνατότητα της κατανόησης της πραγματικότητας. Τη μια γοητεύομαι από τους μεν , την άλλη από τους δε. Η μεσαία περιοχή είναι η πιο αδιάφορη».
Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής στο έργο; Οι ηθοποιοί που παίζουν μουσική, γνωρίζουν; Ή είναι κάτι που δεν αφορά την παράσταση;
Κάποιες νότες τις παίζουμε. Κάποιες απλές μελωδίες. Ακούγεται και μουσική του Σούμπερτ και 2 τραγούδια των Neubauden. Όχι, δεν παίζουμε ποτέ όλλοι μαζί την «πέστροφα». Δεν προσπαθήσαμε.
Μιλήστε μου λίγο για την ομάδα «Κι όμως κινείται», που μετρά πάνω από 20 χρόνια παρουσίας, αν δεν κάνω λάθος. Πώς ξεκίνησε και πώς εξελίσσεται; Τι δυναμικές αναπτύσσονται μέσα στην ομάδα σας;
«Παραπέρα, πάντα παραπέρα», λέει ο ήρωας του Μπέρνχαρντ. Αυτό μου συμβαίνει. Νομίζω και στους άλλους. Είναι σαν την πρώτη μέρα. Το παρελθόν στην περίπτωσή μας δεν δίνει ασφάλεια, δεν δίνει σιγουριά. Σε κινεί η αίσθηση της έλλειψης, της ανεπάρκειας, η ανάγκη για βελτίωση. Και για για να μην παρεξηγηθώ, βελτίωση εννοώ βαθύτερη βουτιά, με πλουσιότερη ψαριά. Το παρόν της ομάδας είναι τόσο απαιτητικό, που ευτυχώς δεν αφήνει χώρο σε σκέψεις για πίσω ή για μπροστά…
Διδάσκετε κιόλας χορό και ακροβασία, έτσι δεν είναι; Πώς μοιράζετε τον χρόνο σας ανάμεσα στις παραστάσεις και τη διδασκαλία;
Δεν διδάσκω, για να είμαι ακριβής συν-γυμνάζομαι ή μοιράζομαι ένα πεδίο καλύτερα. Ένα πεδίο, που φυσικά δεν μου ανήκει, δεν μου ανήκει ο χορός ή η ακροβασία, δεν ξέρω καν αν είμαι καλή στη διαχείρισή του. Μέσω της διαδικασίας αυτής, της συνύπαρξης, φτιάχνεται μια κοινότητα. Η οποία μοιράζεται, γνωρίζει ένα κοινό μυστικό, μια ιδιαίτερη γλώσσα. Φτιάχνεται ένας οίκος, μια φυλή. Ως γνωστόν, μόνο κοινωνικά μπορούμε να υπάρξουμε. Κατάρα κι ευλογία.
Πόσο απαιτητικό για το σώμα αλλά και το πνεύμα ενός ανθρώπου είναι να καταπιάνεται με παραστάσεις που συνδυάζουν και λόγο και έντονη χορευτική και ακροβατική κίνηση;
Όταν επικοινωνεί η παράσταση τελειώνεις ξεκούραστος. Είναι όλα εύκολα. Είναι σαν να λες ένα ανέκδοτο και ο άλλος να γελάει από την αρχή. Μόνο για να υποστηρίξει τηδιάθεση σου να του πεις ένα ανέκδοτο ή γιατί έχει ανάγκη να σ’ ακούσει να λες ένα ανέκδοτο ή γιατί απλά μπορεί να έχει ανάγκη να ακούσει ένα ανέκδοτο ή επειδή απλά εκείνη ή στιγμή του δίνει χαρά. Μακάρι να μπορούσα να φτιάξω αυτή τη μαγική κατάσταση. Όταν οι άνθρωποι συντονίζονται, ΟΛΑ είναι εύκολα. Όπως λέει κι ο συγγραφέας για στόματος Καριμπάλντι: «Όλα μουσική είναι... Κι η μουσική είναι πάνω απ' όλα αβίαστη».
Μια συζήτηση για το έργο «Ολική Άμεση Συλλογική Επικείμενη Επίγεια Σωτηρία», τις υπαρξιακές και κοινωνικές αφετηρίες που τροφοδοτούν το καλλιτεχνικό του όραμα, το θέατρο και την κοινωνία
Εκατό χιλιάδες ευρώ τώρα ή ένα εκατομμύριο σε δέκα χρόνια; Εσύ τι θα επέλεγες; Πόσο κοστίζουν οι αρχές μας; Μπορεί μια απλή ερώτηση να διαλύσει μια σχέση;
Το αλληγορικό παραμύθι του βραβευμένου Γιάννη Ξανθούλη είναι ένας ύμνος για την αγάπη, την ισότητα, την ελευθερία, τη διαφορετικότητα και τον σεβασμό στο περιβάλλον.
14°
